Układ moczowy

Układ moczowy jest określany mianem wydalniczego, ponieważ jego zadaniem jest wydalanie zbędnych produktów przemiany materii. Ma również udział w zachowaniu równowagi płynów ustrojowych w organizmie człowieka. W jego skład wchodzą nerki, moczowód, naczynia nerkowe, pęcherz moczowy i cewka moczowa. Jego budowa u kobiet jest nieco inna niż u mężczyzn.

W układzie moczowo-płciowym kobiety cewka moczowa ma około 4 cm. U mężczyzny ta długość jest znacznie większa. Jest to około 15–20 cm, kończy się ujściem zewnętrznym na żołędzi prącia. Poza niewielkimi różnicami, układ moczowy człowieka jest taki sam u obu płci. Jak dokładnie jest zbudowany?

Układ moczowy człowieka – funkcje

Rolą układu moczowego jest wydalanie zbędnych produktów przemiany materii i substancji szkodliwych oraz utrzymanie stałości składu płynów ustrojowych w organizmie, dlatego określa się go również mianem układu wydalniczego. Układ moczowy ma też udział w produkcji hormonów takich jak: erytropoetyna, renina, kalcytriol i prostaglandyny. Uczestniczy także w przemianie witaminy D.

W skład układu moczowego wchodzą: nerki, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa. Ponieważ łączy się on z narządami płciowymi, bardzo często używa się terminu układ moczowo-płciowy. U kobiet jest on nieco inny niż u mężczyzn.

Budowa układu moczowego

Najważniejszym organem w układzie moczowym są nerki. Jest to parzysty narząd położony zaotrzewnowo zbudowany z rdzenia i kory składającej się z piramid o stożkowatym kształcie, których szczyty tworzą brodawki nerkowe. Uchodzą one do kielichów nerkowych mniejszych i łączą się w grupy, które znajdują ujście w miedniczkach nerkowych. W ten sposób tworzy się moczowód.

Miąższ nerek zbudowany jest z milionów nefronów. Każdy z nich składa się z trzech elementów: cewki bliższej, dalszej oraz kłębuszka nerkowego, który jest odpowiedzialny za filtrację moczu pierwotnego. W cewkach nerkowych odbywa się proces wchłaniania zwrotnego glukozy, aminokwasów, fosforanów i węglowodanów. To tam dochodzi również do wchłaniania części elektrolitów przesączonych wstępnie w kłębuszkach nerkowych.

Każda nerka jest unaczyniona przez tętnicę nerkową rozgałęziającą się zwykle na 3 tętnice segmentowe: górną, środkową i dolną. Od nich odchodzą tętnice międzypłatowe przechodzące w tętnice łukowate i biegnące między rdzeniem a korą. W kierunku kory biegną odchodzące od nich tętnice międzypłacikowe, a od nich tętniczki doprowadzające krew do kłębuszka, które w kłębuszku rozgałęziają się i tworzą sieć naczyń włosowatych (to z nich powstaje tętniczka odprowadzająca). Nerki łączą się z pęcherzem moczowym za pomocą moczowodów.

Pęcherz moczowy jest zbiornikiem położonym w miednicy małej. Od strony tylniej ma on spojenie łonowe, a od przedniej: odbytnicę (w układzie moczowym mężczyzny) lub macicę i górny odcinek pochwy (w układzie moczowym żeńskim). Pęcherz moczowy umożliwia gromadzenie moczu, który jest wydalany poprzez cewkę moczową. Ma ona zróżnicowaną budowę zależną od płci.

W układzie moczowym damskim cewka moczowa ma zaledwie 4 cm. Na całej swojej długości biegnie po przedniej ścianie pochwy i kończy się w jej przedsionku. W układzie moczowym męskim cewka moczowa jest dłuższa – mierzy aż od 15–20 cm. Rozpoczyna się ujściem wewnętrznym i kończy na żołędzi prącia.

Choroby, które dotykają układ moczowy

Większość schorzeń układu moczowego przebiega bezobjawowo, dlatego warto raz do roku wykonywać badania kontrolne, aby wykluczyć nieprawidłowości. O kłopotach z układem moczowym mogą świadczyć nawet błahe dolegliwości takie jak: dyskomfort w dole brzucha, ból pleców, pieczenie i trudności z oddawaniem moczu. W ten sposób objawia się zapalenie pęcherza moczowego, które jest najczęściej diagnozowanym schorzeniem układu wydalniczego lub zakażenie bakteryjne, które musi być leczone farmakologicznie np. poprzez antybiotykoterapię. Najczęściej stosowanymi antybiotykami w zapaleniach układu moczowego są: cyprofloksacyna i kotrimoksazol (substancja czynna). W sytuacjach nagłych można sięgnąć po chemioterapeutyki, takie jak furagina lub preparaty ziołowe na bazie żurawiny, brzozy lub borówki brusznicy.

Poważniejszymi chorobami układu moczowego są: niewydolność nerek, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, nowotwory zlokalizowane w układzie moczowym, kamica nerkowa, choroby kłębuszków nerkowych oraz torbiele nerek.

Bibliografia:

1. Michajlik A., Ramotowski W., Anatomia i Fizjologia Człowieka, wyd. II., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1994,1996, 1998 s. 237–251.
2. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Tom II. Medycyna Praktyczna, Kraków 2006, s. 1233–1379.