Układ nerwowy

Układ nerwowy to najbardziej złożona struktura ludzkiego ciała. Jego zadaniem jest koordynowanie pracy organizmu oraz sterowanie reakcjami na zmiany zachodzące w otoczeniu. Dobra kondycja jego elementów jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania. Warto więc wiedzieć, jak dbać o układ nerwowy.

Mimo postępu nauki, dużej wiedzy i ogromnej liczby przeprowadzonych badań naukowych układ nerwowy człowieka nadal pozostaje zagadką. Jest niezwykle skomplikowany i złożony, a jednocześnie bardzo delikatny. Zarządza całym organizmem nie tylko pod względem fizycznym, ale także psychicznym. To dzięki niemu możemy poruszać się, myśleć, mówić i czuć. Prawidłowe działanie układu nerwowego zapewnia sprawne ciało i umysł.

Z czego składa się układ nerwowy? Podział

Układ nerwowy zbudowany jest z neuronów (komórek nerwowych) oraz komórek glejowych, które razem tworzą zwartą masę – tkankę nerwową. Neurony posiadają zdolność do odbierania, wytwarzania i przekazywania między sobą elektrochemicznych sygnałów. Dzięki temu możliwe jest sterowanie poszczególnymi narządami, a także uzyskiwanie z nich informacji, na przykład o temperaturze, odczuciach (bodźcach wzrokowych, czuciowych, bólowych) czy ruchach. Każda komórka nerwowa jest wyspecjalizowana i posiada swoją właściwość. Nie ma jednak umiejętności regeneracji, dlatego raz uszkodzona lub uśmiercona znika bezpowrotnie. Układ nerwowy został podzielony ze względu na funkcję i umiejscowienie.

Podział układu nerwowego:

• anatomiczny: obwodowy i ośrodkowy układ nerwowy;
• ze względu na funkcję: somatyczny i autonomiczny układ nerwowy.

Ośrodkowy układ nerwowy – budowa i funkcje

Ośrodkowy układ nerwowy (inaczej OUN lub centralny układ nerwowy) składa się z mózgu oraz rdzenia kręgowego. Jest chroniony przed światem zewnętrznym przez kości czaszki i kręgosłup. Jego elementy zbudowane są z istoty szarej i istoty białej – skupisk komórek nerwowych. Każdy z nich pełni swoją własną funkcję:

Mózg (mózgowie)
Główny element układu nerwowego umiejscowiony w czaszce. Znajdują się w nim liczne ośrodki, które odbierają i interpretują bodźce z całego ciała oraz sterują czynnościami organizmu. Każdy jego element ma swoje własne funkcje:

• tyłomózgowie – odpowiada za równowagę i kontrolę ruchów;
• rdzeń przedłużony – znajdują się w nim ośrodki odpowiedzialne za regulację pracy serca i ciśnienia tętniczego krwi, oddychanie, połykanie, wydzielanie śliny;
• śródmózgowie – zajmuje się pierwotną analizą bodźców wzrokowych i słuchowych;
• międzymózgowie – odpowiada za instynkty, popęd płciowy, ucieczkę, agresję oraz uczucie głodu i sytości;
• kresomózgowie – składa się z dwóch półkul (prawej i lewej), które zostały podzielone na 4 płaty: czołowy, skroniowy, ciemieniowy i potyliczny. Płat czołowy odpowiada za uwagę, koncentrację, pamięć i kontrolę zachowania. Ośrodki czucia skórnego i rozumienia informacji dostarczanych przez bodźce są umiejscowione w płacie ciemieniowym. Część skroniowa jest odpowiedzialna za emocje i odbieranie wrażeń słuchowych. Z tyłu głowy, w płacie potylicznym, znajdują się struktury związane z widzeniem, rozróżnianiem barw i kształtów. Specyficzne objawy (np. utrata równowagi) pozwalają jasno określić, do uszkodzenia którego elementu układu nerwowego doszło.

Rdzeń kręgowy
Przebiega wzdłuż kręgosłupa. Jest ochraniany przez kręgi. Jego długość wynosi około 45 centymetrów. Jest odpowiedzialny za przesyłanie bodźców do mięśni, unerwienie skóry oraz przewodzenie impulsów z i do mózgu. Odchodzi od niego 31 par nerwów rdzeniowych, które tworzą obwodowy układ nerwowy.

Obwodowy układ nerwowy – funkcje i budowa

Obwodowy układ nerwowy odpowiada za przekazywanie informacji między mózgiem a wszystkimi narządami w ciele człowieka. Jego struktury przewodzą impulsy nerwowe z receptorów do ośrodkowego układu nerwowego i odwrotnie. Obwodowy układ nerwowy składa się z 12 par nerwów czaszkowych i 31 par nerwów rdzeniowych. Nerwy czaszkowe rozpoczynają się w obrębie mózgu w poszczególnych ośrodkach i rozchodzą się w obrębie skóry twarzy, narządów wzroku, węchu czy słuchu. Odbierają bodźce zmysłowe, unerwiają mięśnie, dzięki czemu umożliwiają ruchy poszczególnych części ciała (na przykład umożliwiają zamykanie i otwieranie powiek) oraz odpowiadają za wydzielanie śliny i łez. Nerwy rdzeniowe odchodzą z rdzenia kręgowego i dzielą się na odcinki zgodne z częściami kręgosłupa: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i guziczny. Zaopatrują ruchowo i czuciowo kończyny górne i dolne, przeponę, klatkę piersiową, brzuch i narządy płciowe.

Jak dbać o układ nerwowy?

Układ nerwowy odpowiada za funkcjonowanie całego organizmu, dlatego ważna jest szczególna troska i dbałość o jego elementy. Ważne jest prowadzenie zdrowego stylu życia: przeznaczenie odpowiedniej ilości czasu na sen i odpoczynek, zdrowa dieta (bogata w produkty zawierające witaminę B, kwasy omega-3, magnez i cynk), uprawianie sportów. Ważne jest unikanie stresów i nauczenie się prostych sposobów radzenia sobie z nim. Czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek i łamigłówek również wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu nerwowego.