Układ rozrodczy

Układ rozrodczy, inaczej płciowy, jest jedną z tych cech, które odróżniają obie płcie. Układ płciowy stanowi zespół zewnętrznych i wewnętrznych narządów, których celem jest zapewnienie ciągłości gatunkowej, czyli rozmnażanie.

Układ rozrodczy człowieka umożliwia zachowanie gatunku. Zarówno anatomia, jak i fizjologia układu płciowego kobiet i mężczyzn znacząco się różni. Układ rozrodczy żeński cechuje się cyklicznymi procesami dojrzewania komórki jajowej, podczas gdy cechą układu rozrodczego męskiego jest stałe produkowanie plemników.

Męski układ rozrodczy

Budowa męskiego układu rozrodczego składa się z prącia, jąder, nasieniowodów, pęcherzyków nasiennych oraz gruczołu krokowego. Do najważniejszych elementów układu rozrodczego mężczyzn, spośród wyżej wymienionych, zalicza się jądra, które należą do gonad. Ich funkcją jest produkowanie i wydzielanie hormonu o nazwie testosteron oraz produkcja plemników. Z wyglądu jądra przypominają dwa spłaszczone orzechy włoskie, które są luźno zawieszone w mosznie, czyli worku skórnym. W przekroju poprzecznym jąder widać ich miąższ, w którym obserwuje się kanaliki nasienne zbudowane z kilku warstw komórek płciowych o różnym stopniu dojrzałości, od spermatogoniów do plemników.

W budowie układu rozrodczego mężczyzn wyróżnia się także najądrza, w których dochodzi do ostatecznego dojrzewania plemników. Tam też magazynowane są plemniki, a następnie wyrzucane wraz z nasieniem podczas ejakulacji lub ulegają rozpadowi. Od najądrzy biegną nasieniowody o długości około 50 cm i sięgają do gruczołu o nazwie pęcherzyk nasienny. W tym miejscu rozpoczyna się przewód wtryskowy uchodzący do cewki moczowej. Cewka pełni u mężczyzn dwie funkcje. Pierwszą z nich jest wyprowadzanie moczu z pęcherza podczas mikcji, a drugą wydalanie nasienia podczas ejakulacji. Prawy i lewy pęcherzyk nasienny odpowiadają za produkcję wydzieliny bogatej w wielocukry i białka, co stanowi źródło odżywcze dla plemników.

Ważne funkcje układu rozrodczego męskiego pełni gruczoł krokowy, inaczej prostata. Produkuje on płyn, w którym pływają plemniki oraz wydziela substancje hormonalne powodujące w pochwie kobiety zwolnienie skurczów macicy, co jest niezbędne do zapłodnienia. Prącie stanowi narząd kopulacyjny zbudowany z ciał jamistych i ciała gąbczastego. W trakcie stosunku płciowego ciała jamiste napełniają się krwią i prącie jest w stanie wzwodu.

Żeński układ rozrodczy

W odróżnieniu od męskiego układu rozrodczego narządy płciowe należące do układu rozrodczego kobiety w całości znajdują się wewnątrz ciała. Funkcją tego układu jest kontrolowanie cyklicznych procesów dojrzewania i uwalniania komórek jajowych oraz, w przypadku ciąży, ochrona i odżywianie płodu. Żeńskie gruczoły płciowe, czyli jajniki, zawieszone są na więzadłach w dolnej partii jamy brzusznej. W lewym lub w prawym jajniku dochodzi do dojrzewania i pęknięcia pęcherzyka Graafa. Po etapie dojrzewania uwolniony zostaje oocyt II rzędu, który następnie trafia do jajowodu i macicy. W tym miejscu czeka na zapłodnienie przez plemnik.

W budowie żeńskiego układu rozrodczego jajniki odpowiedzialne są za wydzielanie hormonów, których zadaniem jest regulacja cyklu miesięcznego, wyzwalanie popędu płciowego oraz wykształcenie cech żeńskich. Jajniki połączone są z jajowodami – dwoma przewodami o średniej długości około 12 cm. Podczas ich ruchów dochodzi do wychwytu oocytu. Jeśli oocyt znajdzie się poza jajowodami, istnieje ryzyko zapłodnienia w jamie brzusznej. Macica ma kształt gruszki o wielkości do 10 cm, a w jej budowie wyróżnia się trzon oraz szyjkę. Zadaniem macicy jest ochrona rozwijającego się najpierw zarodka, a później płodu. Mięśnie budujące macicę odgrywają kluczową rolę podczas akcji porodowej.

Endometrium, czyli błona śluzowa macicy, jest strukturą, która podlega ciągłym zmianom w trakcie trwania cyklu miesięcznego. Ulega ona wpływom hormonów i wzrasta, pęcznieje oraz łuszczy się w zależności od fazy cyklu. Pochwa pełni głównie funkcję kanału rodnego, przez który dziecko przedostaje się na świat podczas porodu. Długość pochwy oscyluje między 5 a 14 cm. Mianem sromu określa się zewnętrzne narządy płciowe, do których zalicza się: wargi sromowe, łechtaczkę, wzgórek łonowy, gruczoły przedsionkowe oraz przedsionek pochwy. Wzgórek łonowy jest niedużą, zaokrągloną wypukłością tworzoną przez tkankę tłuszczową.

Funkcję receptorów bodźców czuciowych pełni łechtaczka, która stanowi odpowiednik członka u mężczyzn. Gruczoły przedsionkowe większe, nazywane również jako gruczoły Bartoliniego, są małymi, owalnymi strukturami o wielkości ziarenek fasoli. Ich zadaniem jest produkowanie śluzu obecnego podczas podniecenia seksualnego.