Złamania kości

Złamanie oznacza całkowite przerwanie ciągłości kości najczęściej wskutek bezpośredniego urazu mechanicznego. Może też być efektem wad i chorób przewlekłych. W zależności od siły uszkadzającej strukturę kości wyróżnia się wiele rodzajów złamań, które wymagają odpowiedniego leczenia.

Niezależnie od przyczyny powstania urazu, objawy złamania kości to głównie: silne dolegliwości bólowe i widoczne deformacje danego obszaru ciała. Szczególnie ważna w tego typu sytuacjach jest pierwsza pomoc przedmedyczna, której jakość często wpływa na wystąpienie powikłań pourazowych i stan psychiczny poszkodowanego.

Co to jest złamanie kości?

Złamanie to rodzaj urazu oznaczający przerwanie ciągłości wszystkich warstw składających się na daną kość, zwykle na skutek zadziałania nagłej siły zewnętrznej znacznie przekraczającej jej mechaniczną wytrzymałość. Złamanie zwykle wiąże się również z uszkodzeniem okostnej, swoistej błony pokrywającej kość oraz najbliższych okolicznych tkanek, takich jak mięśnie, ścięgna, powięzi i elementy stawowe (w zależności, jakiej kości i fragmentu ciała dotyczy złamanie). Złamanie kości zwykle powstaje na skutek:

• wypadków komunikacyjnych;
• upadków z wysokości;
• kontuzji sportowych i przeciążeniowych;
• przemocy fizycznej.

W przypadku leczenia złamania jednym z ważniejszych kroków jest jakość udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej. Od niej często zależy postęp uszkodzeń, ogólny stan pacjenta oraz rozwój powikłań pourazowych i okres rekonwalescencji. Pierwsza pomoc w złamaniu powinna być udzielona niezwłocznie szczególnie w złamaniach otwartych, w których – oprócz przerwania ciągłości kości – dochodzi do perforacji skóry, bezpośredniego kontaktu tkanek wewnętrznych ze środowiskiem zewnętrznym i wylewem krwi, co zwiększa ryzyko zabrudzenia rany i rozwinięcia się infekcji bakteryjnych. Wszelkiego rodzaju złamania dotyczą głównie kości kończyn posiadających trzon, czyli długą środkową część oraz nasady, tzn. zakończenia z obu stron. Objawy złamania to głównie ból, obrzęki, krwiaki i miejscowe deformacje uszkodzonych odcinków kończyny.

Rodzaje złamania kości

Czynnikami predysponującymi do wystąpienia złamań są przewlekłe choroby oraz wady genetyczne wywołujące ubytki tkanki i masy kostnej jak osteoporoza, wrodzona łamliwość kości, nowotwory kości, słaba aktywność fizyczna, zaburzenia metaboliczne i hormonalne. Z powodu szerokiego zakresu przyczyn wywołujących złamania istnieje ich rozległa klasyfikacja, np. ze względu na mechanizm złamania, przebieg szczeliny, ilość odłamów kostnych czy przesunięcie ich fragmentów względem siebie. Główny podział wyróżnia natomiast:

• złamania otwarte, czyli z przerwaniem ciągłości skóry i uwidocznieniem w ranie kości;
• złamania zamknięte, czyli złamania bez uszkodzenia powłok skórnych.

W zależności od mechanizmu urazu wyróżnia się np.:

• złamanie zgięciowe – powstałe na skutek zgięcia kości pod dużym kątem;
• złamanie ze skręcenia – powstałe na skutek nadmiernej rotacji kości;
• złamanie z oderwania, tzw. złamanie awulsyjne – powstałe na skutek oderwania fragmentu kości w miejscu przyczepu mięśnia, ze względu na większą wytrzymałość ścięgna niż tkanki kostnej;
• złamanie z przesunięcia – czyli przesunięcie jednej części kości względem drugiej.

Ze względu na miejsce, ilość odłamów i położenia ich względem siebie klasyfikacja rodzajów złamań znacznie się poszerza i uwzględnia m.in.: złamania z przemieszczeniem, bez przemieszczenia, poprzeczne, skośne, wieloodłamowe, spiralne, a także zmęczeniowe, tzw. złamania marszowe powstałe na skutek kumulujących się długotrwale obciążających mikrouszkodzeń tkanki kostnej, złamania Collesa, tzn. złamania dalszej nasady kości promieniowej i złamania Jonesa, czyli złamania 5 kości śródstopia.

Pierwsza pomoc przy złamaniach kości

Pierwsza pomoc w złamaniach polega na powiadomieniu służb ratunkowych o zdarzeniu, a także podjęciu akcji ratunkowej w oczekiwaniu z poszkodowanym na pogotowie. Procedura pierwszej pomocy to głównie unieruchomienie uszkodzonej kości i najbliższych stawów przy pomocy szyny lub prowizorycznego temblaku, które należy dopasować do miejsca złamania przed ich założeniem. Przypadki ze złamaniem otwartym należy dodatkowo zabezpieczyć przed wdaniem się zakażenia poprzez założenie jałowego opatrunku bezpośrednio na widoczne tkanki.

Rehabilitacja złamania

Metody leczenia i rehabilitacja po złamaniu zależą od rozległości złamania i jakości udzielenia pierwszej pomocy. Złamania otwarte i wszelkie złamania wieloodłamowe zwykle rozpoczynają proces leczenia od chirurgicznej repozycji kości, z kolei usprawnianie złamań prostych rozpoczyna się od unieruchomienia w gipsie lub innej ortezie. Proces rekonwalescencji tkanki kostnej uzupełnia się fizykoterapią i ćwiczeniami ruchowymi.