Terapia manualna – co to, jak długo boli, przeciwwskazania

Terapia manualna to gałąź medycyny koncentrująca się na diagnostyce oraz manualnej terapii schorzeń układu ruchu. Terapia manualna jest ściśle powiązana z innymi dziedzinami medycyny – neurologią, ortopedią, interną czy radiologią. Podstawowym wskazaniem do terapii manualnej jest występowanie bólu kręgosłupa, zwłaszcza odcinka lędźwiowego, a także bólu głowy. Zabiegi służą przywróceniu mobilności stawów oraz tkanek miękkich, znosząc bariery motoryczne. Na czym polega terapia manualna, jak przygotować się do zabiegu i jakie są przeciwwskazania?

Terapia manualna – co to jest?

Terapia manualna kręgosłupa i innych partii ciała, określana także jako chiropraktyka, to jedna z metod fizjoterapii, wykorzystująca takie techniki jak manipulacja, rozciąganie, mobilizacja oraz neuromobilizacja czy masaż manualny. Na czym polega terapia manualna? Technika ta znana jest ludzkości od czasów starożytnych. Jest to metoda bezpieczna, która może być zindywidualizowana pod potrzeby określonego pacjenta. Terapia manualna obejmuje szereg technik służących przywróceniu pełnej mobilności układu ruchu, w tym kręgosłupa, stawów oraz tkanek miękkich.

Najefektywniejsze techniki zabiegowe to manipulacja oraz mobilizacja. Manipulacja uznawana jest za najtrudniejszą technikę stosowaną w ramach terapii manualnej; polega ona na zastosowaniu niewielkiej siły impulsu z dużą prędkością i małą amplitudą. Impuls, czyli siła o bardzo małej amplitudzie i dużej szybkości prowadzą do stopniowego zmniejszenia ruchomości stawu, wywołując specyficzne napięcie, które zostaje ostatecznie rozprężone przez impuls końcowy. Z kolei mobilizacja dzieli się na technikę czynną i bierną. Mobilizacja czynna wymaga aktywnego udziału pacjenta – wprowadzania napięcia w danym kierunku i jego utrzymania przez kilka – kilkanaście sekund. Natomiast mobilizacja bierna nie wymaga aktywnego udziału pacjenta i sprowadza się do powtarzaniu ruchów ślizgowych lub trakcyjnych z niewielką prędkością i zwiększającą się amplitudą.

Jak działa terapia manualna?

Terapia manualna to holistyczna metoda przywracania pełnej sprawności układu ruchu. W obrębie układu ruchu może dojść do pojawienia się rozmaitych zaburzeń ruchomości poszczególnych elementów: stawów, więzadeł i ścięgien, powięzi czy mięśni. Niektóre blokady ruchowe mają charakter nieodwracalny – to te, które wynikają z uszkodzenia nerwów czy tkanek miękkich, a także zmian zwyrodnieniowych stawów. Z kolei bariery odwracalne znajdują się w centrum zainteresowania terapii manualnej i mogą dotyczyć:

• bariery ruchomości stawów,
• bariery napiętych i przykurczonych więzadeł i powięzi,
• bariery rozciągliwości mięśni,
• bariery przesuwalności nerwów względem tkanek otaczających.

W celu zlikwidowania tych barier opracowane zostały rozmaite systemy manualne, takie jak:

• terapia manualna Lewita wykorzystująca techniki mobilizacji oraz manipulacji, znajdująca zastosowanie przy dolegliwościach ze strony kręgosłupa oraz stawów obwodowych,
• terapia manualna Cyriaxa koncentrująca się na trafnym diagnozowaniu dysfunkcji narządu ruchu, a następnie ich leczeniu z wykorzystaniem takich zabiegów jak manipulacje, trakcje i masaże,
• terapia manualna Maitland sprowadzająca się do bardzo szczegółowej diagnostyki, a następnie terapii z wykorzystaniem technik manipulacji i mobilizacji,
• terapia manualna Kaltenborna i Evjentha, ukierunkowana na leczenie dysfunkcji somatycznych, czyli dolegliwości bólowych, a także hipo – oraz hipermobilności; w tej metodzie charakterystyczne jest wykorzystanie ruchów translatorycznych, czyli prostoliniowych trakcji i ślizgów.

Wskazania do terapii manualnej

Wskazaniem do poddania się zabiegowi terapii manualnej jest występowanie wszelkich odwracalnych zaburzeń funkcjonalnych w obrębie układu ruchu. Mowa zarówno o dolegliwościach bólowych, jak i czynnościowych ograniczeniach w ruchomości stawów. Najczęstsze wskazania do terapii manualnej to:

• bóle głowy i karku,
• zawroty głowy,
• dolegliwości bólowe kręgosłupa,
• rwa kulszowa,
• bóle korzonkowe,
• wady postawy,
• ostroga piętowa,
• bóle pourazowe,
• dyskopatia,
• zablokowania czynnościowe stawów.

Terapia manualna – przeciwwskazania

Prawidłowo wykonana terapia manualna jest całkowicie bezpiecznym zabiegiem. Jeżeli jednak zabieg zostanie wykonany u osoby, u której istnieją przeciwwskazania do zabiegu, możliwe jest wystąpienie powikłań, takich jak uszkodzenie mięśni i więzadeł, a nawet porażenie mięśni.

Istnieją dwa rodzaje przeciwwskazań do wykonania zabiegu terapii manualnej – przeciwwskazania bezwzględne i względne. W przypadku przeciwwskazań bezwzględnych wykonanie terapii manualnej jest zdecydowanie odradzane i są to:

• złamania kości,
• zaawansowana osteoporoza,
• zwichnięcia i przemieszczenia stawów,
• młodzieńcza martwica kości,
• wady rozwojowe i wrodzone,
• gruźlica kości,
• nowotwory,
• brak współpracy chorego z osobą wykonującą zabieg.

Przeciwwskazania względne to takie, które nie zawsze uniemożliwiają przeprowadzenie zabiegu. Należą do nich m.in. hipermobilność, stany zapalne, przepuklina jądra miażdżystego czy zmiany w strukturze tętnic kręgowych.

Przygotowanie do terapii manualnej i przebieg zabiegu

Zabieg terapii manualnej wykonywany jest w gabinecie terapii manualnej. Osoba uprawniona do wykonywania takich zabiegów musi posiadać ukończone kursy terapii manualnej, choć najlepsze kwalifikacje mają lekarze lub fizjoterapeuci, którzy ukończyli odpowiednie studia podyplomowe. Ile kosztuje terapia manualna kręgosłupa? Cennik zaczyna się od rozpoczyna się od kilkudziesięciu złotych za zabieg trwający 30-60 minut. Zazwyczaj konieczne jest wykonanie kilku zabiegów w odstępach kilku dni.

Przygotowanie do zabiegu terapii manualnej sprowadza się do nabycia luźnego, sportowego stroju oraz zabrania do gabinetu aktualnych wyników badań. Zabieg rozpoczyna się od przyjęcia przez pacjenta wygodnej pozycji leżącej, a następnie przeprowadzany jest wywiad lekarski i badanie palpacyjne. Badanie przeprowadzane jest podczas spoczynku, a także podczas wykonywania przez pacjenta ruchów biernych i czynnych. Kolejnym etapem jest właściwa terapia – specjalista w oparciu o postawioną diagnozę decyduje, jakie zabiegi na ostrogę piętową, bóle kręgosłupa czy zawroty głowy wykonać. Możliwe jest pojawienie się bólu podczas zabiegu, występuje także ból po terapii manualnej, co jest naturalną reakcją obronną organizmu. Ból może utrzymywać się w różnym natężeniu przez okres od jednego do kilkunastu dni.

Bibliografia:

[1] Dudek E., Hughes L., Manual therapy techniques and their effectiveness on improving posture in adults: a narrative review of the literature; 2019

[2] Smith R., Manual Therapy: the historical, current and future role in the treatment  of pain; The Scientific World Journal, feb 2007