Terapia poznawczo-behawioralna, czyli nauka oduczania

Podejście poznawczo-behawioralne jest jednym z najlepiej zbadanych i najskuteczniejszych podejść terapeutycznych w historii psychoterapii. Na czym polega ta terapia? Komu może pomóc? I jak przebiega leczenie tą metodą?

Terapia poznawczo-behawioralna – główne założenia

Terapię poznawczo-behawioralną opracował w latach 60. XX wieku amerykański psychiatra Aaron Beck. Założeniem tej terapii jest pogląd, że myśli, emocje i zachowania człowieka wzajemnie na siebie wpływają, tworząc wzorce zachowań, które nie zawsze są właściwe.

Terapia poznawczo-behawioralna wywodzi się z behawioryzmu, kierunku psychologicznego, zgodnie z którym nasze zaburzenia wynikają z wyuczonych (i możliwych do jasnego zdefiniowania oraz zmierzenia) reakcji na określone bodźce, a podświadome zjawiska i procesy psychiczne nie są brane pod uwagę.

Główną ideą tego podejścia jest przekonanie, że zaburzenia w zachowaniu są utrwalonymi negatywnymi reakcjami, których nauczyliśmy się w ciągu życia. Jeżeli więc np. zachowanie neurotyczne jest wyuczone, to można je zmodyfikować lub wręcz się go „oduczyć”. Innymi słowy, do problemów psychicznych dochodzi zazwyczaj, gdy określony bodziec (czyli źródło problemu, np. trudna sytuacja rodzinna) powoduje negatywne, często nieuzasadnione uczucia, myśli i działania pacjenta.

Terapeuta pomaga „rozłożyć” problematyczną sytuacje na czynniki pierwsze: rozróżnia się bodziec i kolejne elementy reakcji. Ich zrozumienie pozwala je zmienić, co z kolei modyfikuje nasze odczucia i uwalnia od problemów.

Terapia poznawczo-behawioralna – dla kogo?

Terapia jest bardzo skuteczna w leczeniu:

• depresji,
• nerwicy,
• lęków napadowych,
• fobii (np. agorafobii),
• fobii społecznej,
• bulimii,
• nerwicy natręctw,
• stresu pourazowego,
• schizofrenii.

Terapia poznawczo-behawioralna – cele i efekty

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może pomóc zmienić sposób myślenia (to jej część „poznawcza”) i zachowania (w tej części jest „behawioralna”). Poprzez oduczanie się szkodliwych reakcji na określone bodźce pacjent może przerwać błędne koło negatywnych myśli, odczuć i zachowań. Jej celem jest doprowadzenie pacjenta do momentu, gdy jest on w stanie „zrobić to sam” i wypracować własne metody radzenia sobie z danym problemem.

Terapia poznawczo-behawioralna – ograniczenia

Ewentualne problemy podczas terapii mogą wynikać z trudności pacjenta w otwarciu się i pokonaniu nieśmiałości, oporów i wstydu przed opowiadaniem o problemach, jak: depresja, lęk, wstyd lub złość. Pacjent może być zbyt przygnębiony, by aktywnie i owocnie uczestniczyć w interakcji z terapeutą (choć dobry terapeuta dostosuje tempo terapii do postępów pacjenta w wykonywaniu zadań).

Terapia poznawczo-behawioralna – metoda

Sesje terapeutyczne mogą się odbywać indywidualnie lub w grupach (małżeństwie, rodzinie, itp.). W ramach terapii można też korzystać z podręczników samopomocy lub programów komputerowych.
Na początku spotkania pacjent i terapeuta ustalają temat sesji – to pacjent decyduje, na czym chce się skoncentrować na każdym etapie terapii.

Tempo i zakres terapii zależą od pacjenta – terapeuta nie zaleci żadnych działań, na które pacjent nie wyrazi zgody. Zaletą terapii CBT jest to, że pacjent może ćwiczyć i rozwijać nabyte umiejętności nawet po zakończeniu cyklu sesji. Zmniejsza się dzięki temu możliwość nawrotu problemów i związanych z nimi objawów.

Terapia poznawczo-behawioralna – czas

Terapia jest ograniczona w czasie: może trwać od 6 tygodni do 6 miesięcy. Sesje odbywają się co tydzień lub dwa tygodnie. Sesja trwa 30–60 min.

Zalety terapii poznawczo-behawioralnej

Terapia poznawczo-behawioralna ma wiele zalet. To między innymi:

• wysoka skuteczność potwierdzona badaniami klinicznymi,
• rozwój samoświadomości osoby z problemami,
• uzyskanie samokontroli nad swoim życiem,
• poprawa jakości życia,
• zwiększenie samooceny,
• motywacja do działania.