Terapia strategiczna, czyli instrukcje dla rodziny

Psychoterapia strategiczna, jedna z odmian terapii systemowej, jest także nazywana terapią nastawioną na rozwiązanie problemu.

Powstała, gdy przedstawiciele szkoły komunikacyjnej, m.in. Haley, Watzlawick, Weakland, zaczęli wypracowywać nową, najbardziej dyrektywną (czyli dopuszczającą wskazówki lub instrukcje terapeuty) metodę pracy z rodzinami.

Terapia strategiczna – główne założenia

Rodzina jest postrzegana jako system (patrz: Terapia systemowa), w którym dochodzi do interakcji między jego członkami. Każda rodzina ma skłonność, by powtarzać konkretne wzorce zachowań (tzw. sekwencje zdarzeń). Przyczyną problemu rodziny nie jest szczególne wydarzenie ani osoba (np. chory pacjent, z którego powodu rodzina zgłosiła się na terapię). Przyczyny szuka się raczej w zaburzonym funkcjonowaniu całej rodziny. Rodzina poprzez utrwalone wzorce interakcji podtrzymuje objawy pacjenta i wspiera patologiczny system. Zachowanie jednej osoby może równocześnie być reakcją na zachowanie partnera, wzmacniać jego zachowania i być bodźcem do kolejnego zachowania. Na przykład jeżeli ojciec jest wycofany lub nieszczęśliwy, a dziecko źle się zachowuje, żadne z tych zachowań nie jest traktowane jako przyczyna lub skutek.

Terapia strategiczna – dla kogo?

Na tę formę terapii kierowane są często rodziny uważane za najtrudniejsze, kiedy zawiodły inne formy pomocy psychologicznej. Są to najczęściej rodziny oporne na zmianę, o dużym nasileniu dysfunkcji, z chronicznie istniejącym problemem, z bogatą historią dotychczasowych terapii („narkomani terapii”) albo „zabójcy terapeutów”, tzn. eksperci od unikania kontroli terapeutów, od dyskwalifikowania, ignorowania rad i uruchamiania systemów obrony.

Terapia strategiczna – cele i efekty

Terapeuci rodzinni są w małym stopniu zainteresowani diagnozą i tworzeniem teorii. Zdecydowanie większy nacisk kładą na szybką i skuteczną interwencję.

W tym podejściu zakłada się, że zmiana patologicznych zachowań, tzw. sekwencji zdarzeń, poprawi ogólne funkcjonowanie rodziny. Terapia ma być pomocna w wyjściu z impasu, w którym znalazła się rodzina, co ma jej zapewnić przejście do następnego etapu rozwoju. Ingerencja terapeuty powinna przekształcić utarte wzorce interakcji i zmienić schematy działania rodziny.

Terapia strategiczna – ograniczenia

Metody terapii strategicznej są krytykowane za to, że terapeuta zbyt mocno ingeruje w zachowania rodziny (poucza i instruuje). Według krytyków to umożliwia manipulację.

Terapia strategiczna – metoda

Psychoterapeuci pracują z całą rodziną. Mogą jednak organizować specjalne spotkania wyłącznie z parą małżeńską. Posunięcia terapeutyczne są zwykle starannie przygotowane w czasie dyskusji w zespole klinicznym.

Terapeuci strategiczni unikają stawiania diagnozy: sądzą, że jej postawienie może prowadzić do „tworzenia” problemu. Koncentrują się natomiast na rozwiązaniach i celach do osiągnięcia. Zazwyczaj już na pierwszej sesji terapeuta prosi członków rodziny o jasne, konkretne zdefiniowanie głównego problemu.

W terapii strategicznej terapeuta intensywnie instruuje rodzinę, co jej członkowie mają robić w czasie sesji terapeutycznej i/lub poza nią (wyznacza zadania domowe).