Test ciążowy z krwi – kiedy go zrobić i jak interpretować wynik?

Badanie stężenia beta hCG w surowicy krwi pozwala z niemal 100-procentową dokładnością potwierdzić lub wykluczyć ciążę. Poziom hormonu zwanego gonadotropiną kosmówkową może być również wskaźnikiem różnych stanów chorobowych.

Już na początku XX wieku intensywnie poszukiwano wiarygodnej metody laboratoryjnego rozpoznawania wczesnej ciąży. Największy rozgłos zyskał wówczas tzw. test Abderhaldena zaprezentowany w 1912 r. przez szwajcarskiego pioniera biochemii klinicznej Emila Abderhaldena. Jego metoda polegała na sprowokowaniu organizmu kobiety do reakcji „fermentów obronnych”, czyli obecnych we krwi substancji rozkładających lub neutralizujących komórki łożyska. W 1950 r., już po śmierci badacza, wielokrotnie nominowanego do Nagrody Nobla, uznano jednak, iż badanie nie miało naukowych podstaw.

Do stworzenia pierwszego skutecznego laboratoryjnego testu ciążowego przyczyniły się dopiero przełomowe eksperymenty Bernharda Zondeka i Selmara Aschheima z końca lat 20. XX w. Dojrzałym płciowo myszom wstrzykiwano pod skórę mocz kobiety, u której podejrzewano ciążę. Po kilku dniach sprawdzano, czy w jajnikach zwierząt nastąpiły jakieś zmiany wywołane obecnością ludzkiego hormonu, który później nazwano gonadotropiną kosmówkową. Jeśli tak się działo, dowodziło to ciąży. W 1930 r. wybitny niemiecki naukowiec prof. Hugo Sellheim nazwał odkrycie Zondeka i  Aschheuma „spełnionym tysiącletnim marzeniem ginekologów”.

Do dziś analiza stężenia gonadotropiny kosmówkowej w surowicy krwi jest uznawana za najskuteczniejszą metodę potwierdzenia lub wykluczenia ciąży.

HCG – co to jest?

Hormon hCG, czyli gonadotropina kosmówkowa, produkowany jest w trakcie ciąży przez komórki trofoblastu, czyli struktury wyodrębniającej się we wczesnym stadium rozwojowym zarodka, odpowiedzialnej za jego odżywianie i tworzenie się łożyska. HCG utrzymuje funkcje ciałka żółtego, które po zapłodnieniu powstaje w jajniku, a jego głównym zadaniem jest synteza progesteronu, hormonu podtrzymującego ciążę w jej początkowym okresie.

• W pierwszym trymestrze stężenie hCG w osoczu krwi ulega podwojeniu średnio co 48–72 godziny.
• Największy poziom osiąga między 60. a 90. dniem ciąży, po czym jego stężenie się zmniejsza.
• Od ok. 14–16. tygodnia utrzymuje się na poziomie 10–20 proc. wartości maksymalnej.

Wyróżnia się dwie formy gonadotropiny kosmówkowej: alfa i beta hCG. W testach ciążowych określa się stężenie drugiej z nich.

Komu zaleca się badanie hCG?

Badanie z krwi jest dokładniejszą metodą niż popularne domowe testy opierające się na wykrywaniu obecności hCG w moczu. Jego czułość już w 10 dni po zapłodnieniu wynosi blisko 100 proc.

Dlatego badanie laboratoryjne zaleca się kobietom, które nie są przekonane do prawidłowości wyniku wcześniej przeprowadzonych testów z moczu. Poza tym gonadotropina kosmówkowa najpierw pojawia się w krwi, a dopiero później w moczu, dlatego badanie można wykonać wcześniej niż test domowy.

Poziom hCG jest również ważnym wskaźnikiem stanu ciąży w pierwszym trymestrze – odstępstwa od normy mogą świadczyć o zaburzeniach w rozwoju płodu i wskazywać na wady morfologiczne centralnego układu nerwowego lub trisomię, czyli zespoły: Downa, Edwardsa lub Patau.

Badanie stężenia beta hCG pozwala również na diagnozę wielu chorób. Spadek lub wzrost jego poziomu, przy jednoczesnym wykluczeniu ciąży, może świadczyć o ciąży pozamacicznej, poronieniu lub  chorobie nowotworowej (np. raku jajnika czy macicy). Towarzyszy też schorzeniom trofoblastu (zaśniadowi groniastemu, zaśniadowi inwazyjnemu, rakowi kosmówki, złośliwemu nabłoniakowi kosmówkowemu).

Nieprawidłowa dynamika poziomu gonadotropiny kosmówkowej nie powinna być jednak od razu powodem do niepokoju. Może bowiem występować nawet u kobiety z właściwie rozwijającą się ciążą. Dlatego wielu lekarzy zaleca seryjne oznaczenia stężenia beta hCG i wyciąga wnioski dopiero po przeanalizowaniu wszystkich wyników.

Badanie hCG – jak interpretować wyniki?

Badanie stężenia hCG we krwi umożliwia stosunkowo wczesne wykrycie ciąży, niekiedy nawet 7 dni po zapłodnieniu. Nie wymaga specjalnych przygotowań, wystarczy zgłosić się do laboratorium rano, na czczo. Kosztuje ok. 30–70 zł.

Według większości norm wynik testu ciążowego jest pozytywny, gdy stężenie gonadotropiny kosmówkowej przekroczy 5 mIU/ml. W przypadku niższego poziomu hormonu prawdopodobieństwo ciąży uznaje się za znikome.

Interpretację wyniku najlepiej pozostawić ginekologowi. Udając się do gabinetu lekarskiego, musimy jednak zdawać sobie sprawę, że podwyższony poziom hCG nie oznacza, że już za chwilę zobaczymy na monitorze ultrasonografu nową istotę – pęcherzyk ciążowy staje się widoczny dopiero w 5.–6. tygodniu ciąży, gdy stężenie gonadotropiny kosmówkowej przekracza 1000 mIU/ml. Między 9. a 12. tygodniem poziom hormonu sięga nawet 288 000 mIU/ml.

Konsultacja: dr n. med. Ewa Kurowska, ginekolog ze Szpitala Medicover