Test ELISA – na czym polega i w jakich sytuacjach się go stosuje? Czy jest skuteczny?

Test ELISA wykorzystywany jest na szeroką skalę w takich dziedzinach, jak medycyna czy przemysł spożywczy. Jego skuteczność oceniana jest na poziomie oscylującym wokół 70%.

Test ELISA (ang. enzyme-linked immunosorbent assay) zaliczany jest do testów immunoenzymatycznych i wykorzystuje się go do badań naukowych i medycznych oraz na potrzeby niektórych gałęzi sektora spożywczego i rolniczego. Jego działanie oparte jest na wykrywaniu konkretnych rodzajów białek w badanym materiale za pomocą przeciwciał mono- oraz poliklonalnych.

Na czym polega test ELISA?

Test ELISA został opracowany w latach 60. ubiegłego wieku przez niezależne od siebie grupy badaczy z Holandii i ze Szwecji. Stosowany jest przede wszystkim w diagnostyce chorób. Ze względu na zalety, jakimi są wysoka czułość i wiarygodność, jest dziś powszechnie używany. Jedną z odmian testu ELISA jest test bezpośredni, w którym to dochodzi do opłaszczenia podłoża określonym antygenem. Następnie dodaje się enzym wzbogacony w odpowiednie przeciwciało i inkubuje w konkretnych warunkach. Analiza polega na zmierzeniu intensywności zabarwionych próbek. Drugą odmianą testu ELISA jest test pośredni. Podczas takiej analizy dochodzi do połączenia się białka z przeciwciałem pierwszorzędowym. Znacznie częściej w testach medycznych wykorzystywany jest test pośredni.

Inną odmianą jest test podwójnego wiązania polegający na opłaszczeniu powierzchni określonego rodzaju przeciwciałami, a następnie przeprowadzeniu inkubacji z antygenem i roztworem immunoglobuliny. Tworzy się wówczas kompleks przypominający warstwową kanapkę. Wynik to reakcja barwna, pozwala na dokładne oznaczenie ilości szukanego białka. Kolejny jest test kompetencyjny, inaczej rywalizacyjny, w którym wykorzystywane jest zjawisko współzawodnictwa przeciwciał do miejsca wiązania na określonym antygenie. W tym rodzaju testu wynik również jest barwny, jednakże intensywność zabarwienia próbki jest odwrotnie proporcjonalna do ilości immunoglobulin w badanym materiale.

Co wykrywa test ELISA?

Na wyniki badań przeprowadzonych testem ELISA należy czekać kilka miesięcy – średnio 3. Cena analizy uzależniona jest od laboratorium, w którym się ją wykonuje. Jest to najczęściej kwota bliska 60 zł.

Główne wykorzystanie testu to wykrywanie chorób bakteryjnych i wirusowych (np. wirusa HIV, wirusowego zapalenia wątroby, salmonelli, zakażeń wywołanych przez Helicobacter pylori, rotawirusy, gronkowca złocistego) czy toksyn, chociażby cholery. Za pomocą testów ELISA możliwe jest również wykrycie toksoplazmozy, chorób autoimmunologicznych, drożdżaków czy przeciwciał na malarię.

Większość testów wykonywana jest z krwi obwodowej, a w przypadku pojawienia się symptomów neurologicznych – z płynu mózgowo-rdzeniowego.

Testy ELISA wykorzystuje się na szeroką skalę również w przemyśle spożywczym, głównie w celu wykrycia niewielkich, a czasem nawet i śladowych, ilości alergenów, w tym orzeszków, toksyn lub organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO).

Wskazania do wykonania testu ELISA

Częstym wskazaniem do przeprowadzenia testu ELISA jest podejrzenie boreliozy. Test ELISA przy boreliozie wykrywa w badanym materiale obecność przeciwciał IgM oraz IgG. Te przeciwciała produkowane są przez organizm po tym, jak wniknie do niego bakteria Borrelii odpowiedzialna za rozwój boreliozy. Głównymi wskazaniami do badań są: obecność na ciele niewielkich czerwonych plamek z wyraźnym jaśniejszym centrum (rumień wędrujący), zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz chłoniak limfocytowy skóry.

W przypadku boreliozy w pierwszych stadiach choroby w materiale biologicznym pojawia się białko o nazwie p41. W kolejnych etapach zaczynają występować inne rodzaje białek, w tym p21, p30, p39 czy p43. W związku z tak dużą różnorodnością tych białek, diagnostyka boreliozy sprawia wiele trudności. Aby zatem test był odpowiednio czuły, laboranci i badacze wykorzystują testy ELISA II lub III generacji. Pozwala to na uzyskanie bardziej wiarygodnego wyniku.

Normy testu ELISA

Podstawowe normy testu ELISA przedstawiają się następująco:

• wynik ujemny – 9 j. BBU/ml
• wynik wątpliwie dodatni – do 10,9 j. BBU/ml
• wynik nisko dodatni – 11–20 j. BBU/ml
• wynik wysoko dodatni 21–30 j. BBU/ml
• wynik bardzo wysoko dodatni – więcej niż 30 j. BBU/ml.

Szczegółowa analiza musi być wykonana przez doświadczonego analityka lub laboranta.