Test Rorschacha – czym jest? Kiedy się go wykorzystuje?

Test Rorschacha to jedno z najbardziej znanych i popularnych narzędzi psychologicznych wykorzystywanych w wielu poradniach. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat tego testu? Poznać jego historię, interpretację wyników, a także kontekst psychologiczny? W niniejszym artykule znajdziesz odpowiedzi na wszystkie powyższe pytania.

Czym jest test plam Rorschacha? 

Test plam atramentowych Rorschacha został stworzony w 1921 roku jako test projekcyjny. Jego autorem jest Hermann Rorschach pochodzący ze Szwajcarii, z wykształcenia psychoanalityk. Celem, jaki mu przyświecał, było stworzenie takiego postępowania, które pozwoli na zbadanie nieświadomych projekcji, cech osobowości pacjenta, a także zaburzeń psychicznych. Współcześnie omawiany wciąż jest używany w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, wykorzystuje się go do diagnozy klinicznej pacjentów.

Test Rorschacha składa się z 10 tablic, niezmiennych przez ponad 100 lat, z czego 5 jest szaroczarnych, 2 są szaroczerwone, a 3 mają w sobie wiele kolorów. Każda ma określony numer, a zadanie psychologa polega na pokazywaniu ich w konkretnej kolejności. W ten sposób możliwe jest dokładne zbadanie pacjenta, przynajmniej zgodnie z założeniami autora.

Osoba badana ma powiedzieć, co widzi na każdej z tablic, a nie jest to wcale takie proste, ponieważ test został stworzony w taki sposób, aby nie było odpowiedzi dobrych i złych. Plamy atramentowe są na tyle niewyraźne, że ciężko jednoznacznie stwierdzić, co przedstawiają. Psycholog więc nie tylko notuje odpowiedzi pacjenta, ale także zaznacza wszystkie jego uwagi, a także obserwuje mimikę. Dodatkowo mierzony jest również czas, jaki zajęło pacjentowi udzielenie odpowiedzi na pytania. Każda kolejna tablica ma dostarczać konkretne informacje na temat pewnych cech lub zachowań danej osoby.  

Test Rorschacha – interpretacja wyników 

Interpretacja wyników w teście Rorschacha może zająć diagnoście nawet kilka godzin, jednak tak dokładna i wszechstronna analiza jest wykorzystywana tylko w niektórych sytuacjach, a więc np. w przypadku dogłębnej analizy osobowości danej osoby. Na podstawie testu Rorschacha można uzyskać informacje na temat: 

• kontroli popędów, odporności na stres, kwestii związanych z ego pacjenta; 
• lęków, niepokojów, strachu w życiu; 
• wyrażania pragnień i uczuć, analizowania własnych emocji; 
• ogólnego poziomu inteligencji osoby badanej; 
• umiejętności społecznych, kontaktów z innymi ludźmi.

Niektóre tablice interpretowane są podobnie przez większą grupę ludzi, jednak zdarzają się wyjątki. W takich przypadkach konieczna jest bardziej dogłębna analiza danej sytuacji. Zgodnie z podejściem autora, test umożliwia diagnozę zaburzeń psychicznych takich jak schizofrenia, zaburzenia lękowe, depresja afektywna jednobiegunowa. Po zakończeniu testu konieczne jest potwierdzenie hipotezy przy pomocy innych narzędzi badawczych.

Kiedy wykorzystywany jest test Rorschacha? 

Badanie testem Rorschacha wykonywane jest w dwóch sytuacjach. Pierwszą z nich jest wskazanie ze strony lekarza lub psychologa, a drugą samodzielna chęć sprawdzenia swoich projekcji i skojarzeń. W pierwszym przypadku może się zdarzyć, iż psycholog uzna, że test pomoże w diagnozie zaburzeń osobowości i problemów psychicznych danego pacjenta lub też ma być wykonany po przeprowadzeniu psychoterapii.

Test Rorschacha czasami wykorzystywany jest też w procesach sądowych, co budzi spore kontrowersje. W tym miejscu dobrze zaznaczyć, że poza tym testem stosowane są inne, dodatkowe narzędzia, dzięki którym rzeczywiście możliwe jest przeanalizowanie różnych odpowiedzi osoby badanej, a także jej cech osobowości, inteligencji, poziomu kompetencji społecznych oraz możliwych zaburzeń psychicznych. Trudno jednak stwierdzić, czy obecnie psychologowie sądowi stosują test plam atramentowych częściej, czy też rzadziej niż dwie lub trzy dekady temu, ponieważ brakuje odpowiednich badań statystycznych.

Test Rorschacha – kontrowersje 

Test plam atramentowych Rorschacha budzi wiele kontrowersji. Przede wszystkim narzędzie to powstało ponad 100 lat temu i od tego czasu nie było zmieniane, mimo że technologia i cyfryzacja sprawiły, iż współczesne społeczeństwa funkcjonują zupełnie inaczej, a także mają inne doświadczenia życiowe.

Zdaniem wielu badaczy test nie dostarcza obiektywnych, naukowych i rzetelnych informacji, tylko opiera się na ogólnych projekcjach oraz przypuszczeniach. Tak naprawdę nie ma żadnych ograniczeń związanych z interpretacją tablic i diagnozą danych. Istnieją pewne normy i wskazania do interpretacji, jednak są one bardzo ogólne. Użyteczność testu jest więc trudna do zweryfikowania, przez co psychologowie negują słuszność zastosowania go w wielu przypadkach. W 2000 roku okazało się, że test stosuje tylko 20% psychologów i to głównie w zakładach poprawczych.

Zdaniem niektórych badaczy na interpretację wyników w dużej mierze wpływa projekcja diagnosty, co sprawia, że test nie jest obiektywny, a dodatkowo naznaczony różnymi dodatkowymi obciążeniami psychologicznymi. Wyniki trudno więc w jakikolwiek sposób zweryfikować, a na rzetelność wpływają czynniki dodatkowe takie jak miejsce badania, podejście diagnosty i jego doświadczenia czy werbalne i niewerbalne reakcje na odpowiedzi osoby badanej. 

Dodatkowym problemem jest kwestia podświadomości współczesnych ludzi. Reklamy, media społecznościowe, bombardowanie wieloma informacjami naraz – to wszystko sprawia, że skojarzenia w teście Rorschacha wcale nie muszą wskazywać na ludzką podświadomość. Wszystkie te kontrowersje nie sprawiają jednak, że narzędzie przestało być stosowane. Test Rorschacha pojawia się również w popkulturze, ponieważ pokazany został na przykład w takich produkcjach jak „Watchman” oraz „The Simpsons”. 

Bibliografia:

1. Exner Jr J. E., The Rorschach: A Comprehensive System: Basic Foundations, John Wiley & Sons 1993, vol. 1. 
2. Jimura K., Asari T., Nakamura N., Can neuroscience provide a new foundation for the Rorschach variables?, Rorschachiana, nr 42, 2021.
3. Leichtman, M., The Rorschach: A developmental perspective, Routledge 2013.