Testosteron – badanie hormonu i wpływ na libido. Jak go podnieść i obniżyć?

Testosteron to hormon, który kojarzy się przede wszystkim z męskością. Wytwarzany jest jednak przez organizm obu płci. Wpływa na poziom libido, przyrost masy mięśniowej oraz rozwój męskiego typu owłosienia. Jego stężenie jest najwyższe w godzinach porannych, a najniższe wieczorem. Kiedy badać jego poziom i jak podnieść testosteron? 

Testosteron. Co to za hormon?

Testosteron to hormon płciowy i hormon steroidowy. U mężczyzn produkują go komórki Leydiga znajdujące się w jądrach. U kobiet testosteron wytwarzany jest przez jajniki, a w ciąży również przez łożysko, ale jest go zdecydowanie mniej. U obu płci w niewielkiej ilości uwalnia go również kora nadnerczy.

Do powstania testosteronu dochodzi pod wpływem innego hormonu, a konkretnie lutropiny (LH). Za cały proces odpowiedzialna jest przysadka mózgowa, którą kontroluje z kolei podwzgórze i produkowana przez nie gonadoliberyna (GnRH).

Jak działa testosteron u mężczyzny i kobiety?

Testosteron wielopłaszczyznowo wpływa na męski organizm:

• kształtuje płeć i cechy płciowe w życiu płodowym,
• doprowadza do rozwoju męskich narządów płciowych,
• uczestniczy w procesie powstawania i dojrzewania plemników,
• wpływa na popęd,
• reguluje przyrost masy mięśniowej,
• stymuluje rozrost prostaty,
• wpływa na samopoczucie, odporność oraz ilość energii,
• wpływa na ilość cholesterolu, krzepnięcie krwi oraz ciśnienie,
• przyczynia się do wzrostu i wzmocnienia kości.

U kobiet testosteron z kolei:

• wpływa na wytrzymałość kości,
• oddziałuje na libido,
• wspomaga funkcjonowanie jajników.

Niski poziom testosteronu. Objawy

Zastanawiasz się, czy masz niedobór testosteronu? Objawy u mężczyzn są zdecydowanie bardziej dotkliwe niż w przypadku kobiet, a także zdecydowanie silniej się manifestują. Te występujące najczęściej zostały wymienione w poniższej tabeli.

Wysoki poziom testosteronu. Objawy

Badania testosteronu u kobiet są wskazane, gdy obserwuje się symptomy nadprodukcji hormonu, w tym przypadku dość charakterystyczne. A za wysoki testosteron u mężczyzn? Objawy są analogicznie mniej dotkliwe, jak w przypadku niedoboru testosteronu u kobiet, choć nadal mogą występować, szczególnie u osób stosujących testosteron w zastrzykach na przyrost masy mięśniowej. Wymieniono je w poniższej tabeli.

Co „zabija” testosteron? Dlaczego stężenie hormonu może być zaburzone?

Stan, w którym dochodzi do zmniejszonej produkcji hormonów płciowych, to hipogonadyzm. Wyróżnia się:

• hipogonadyzm pierwotny – rozwija się na skutek zaburzenia funkcji jąder lub jajników,
• hipogonadyzm wtórny – diagnozuje się go, gdy za zaburzenia odpowiadają inne narządy biorące udział w procesie, które mają stymulować jajniki i jądra do produkcji hormonów płciowych.

Pierwotny niedobór testosteronu wynika z zaburzenia funkcji jąder lub jajników, które nie odpowiadają na stymulujące działanie lutropiny albo nie są w stanie zacząć produkcji omawianego hormonu. Wśród możliwych przyczyn znajdują się m.in.:

• guzy jąder, jajników,
• zaburzenia zstępowania jąder (u mężczyzn),
• stany zapalne w obrębie narządów płciowych, uszkodzenia,
• wady anatomiczne narządów płciowych,
• zespół Klinefeltera.

Niedobór testosteronu wtórny może być związany z zaburzeniem funkcjonowania wspomnianych wcześniej struktur, przysadki mózgowej lub podwzgórza, które odpowiadają za inicjowanie produkcji testosteronu przez jądra u mężczyzn, a także jajniki u kobiet. Można tu wymienić m.in.:

• guzy podwzgórza, przysadki,
• uszkodzenia podwzgórza, przysadki,
• zespół Kallmanna.

Badanie testosteronu. Jak się przygotować?

Badania poziomu testosteronu wykonuje się z próbki krwi żylnej. Najlepiej wykonać je z rana na czczo – wówczas stężenie związku jest najwyższe i nic nie zaburza jego wyniku. Kobiety mogą się na nie zgłosić niezależnie od fazy cyklu miesiączkowego. Kiedy sprawdzić poziom testosteronu? Najczęstsze wskazania do niego to:

• guzy jąder,
• niepłodność u mężczyzn i kobiet,
• obniżone libido u mężczyzn,
• problemy z erekcją u mężczyzn,
• przedwczesne dojrzewanie płciowe u chłopców,
• zaburzenia funkcji przysadki lub podwzgórza,
• hirsutyzm i maskulinizacja u kobiet.

Jeśli zauważysz u siebie objawy niewłaściwego poziomu testosteronu, koniecznie skonsultuj się z lekarzem andrologiem (mężczyzna), ginekologiem (kobieta) lub endokrynologiem. Po wstępnym badaniu fizykalnym konieczne może się okazać wykonanie specjalistycznych badań, określających:

• poziom całkowitego testosteronu,
• poziom wolnego testosteronu,
• LH,
• SBGH.

A ile kosztuje badanie testosteronu? Cena waha się od 35 do 60 zł w zależności od placówki oraz miasta, w którym będzie przeprowadzana diagnostyka. Jeżeli natomiast otrzymasz skierowanie na badanie od lekarza w ramach wizyty NFZ, wykonasz je za darmo we wskazanym przez specjalistę laboratorium.

Testosteron. Norma

Norma testosteronu dla kobiet to 15-70 ng/dl (0,52-2,43 nmol/l), a norma testosteronu dla mężczyzn wynosi 260-1000 ng/dl (9,0-34,7 nmol/l). Należy przy tym pamiętać, że wartości referencyjne mogą się różnić w zależności od przyjętej przez dane laboratorium metody badawczej, a każdy wynik powinien zostać skonsultowany ze specjalistą.

U kobiet poziom testosteronu jest stały przez całe życie, natomiast u mężczyzn różni się w zależności od wieku. Dlatego poniżej przedstawiamy bardziej szczegółowo orientacyjne wartości referencyjne, w których uwzględniono stężenie hormonu w stosunku do liczby lat.

Poziom testosteronu a wiek – tabela

Jak podnieść testosteron?

Niedobór omawianego hormonu u kobiet występuje zdecydowanie rzadziej niż u mężczyzn. A więc jak pobudzić jądra do produkcji testosteronu? Jeżeli badania wykazały niedobór związku, należy przede wszystkim znaleźć przyczynę i wyleczyć schorzenie pierwotne. Można też spróbować zwiększyć jego stężenie, korzystając z poniższych metod:

• farmakoterapia pod okiem androloga – testosteron można dostać w tabletkach, do stosowania zewnętrznie lub w postaci zastrzyków domięśniowych na receptę,
• suplementy diety – w aptekach można kupić testosteron bez recepty lub suplementy, które mają pobudzić jego produkcję, np. zawierające kozieradkę czy żeń-szeń.

A jak naturalnie podnieść testosteron? Oto możliwe sposoby:

• dobry sen – odpoczynek przyczynia się do wyrzutu hormonów płciowych oraz inicjowania mechanizmów biochemicznych, które mają związek z utrzymywaniem odpowiedniego stężenia testosteronu w organizmie,
• odpowiednia dieta – od tego, jak skomponowane jest codzienne menu, zależy poziom testosteronu, zarówno jego wzrost, jak i spadek. Z pewnością dieta powinna być bogata w białko i odpowiednią ilość tłuszczy oraz węglowodanów. Warto uzupełnić ją w tłuste ryby, orzechy, nasiona czy owoce morza,
• kontrola stresu – nadmierna nerwowość sprawia, że w organizmie zwiększa się ilość kortyzolu, co z kolei doprowadza do spadku poziomu testosteronu,
• aktywność fizyczna – nie jest tajemnicą, że uprawianie sportu pozytywnie wpływa na zdrowie organizmu, ale również na produkcję testosteronu,
• prawidłowa masa ciała – nadwaga i otyłość przyczyniają się do zaburzenia gospodarki hormonalnej, dlatego wskaźnik BMI powinien utrzymywać się na odpowiednim poziomie.

Zastanawiasz się, jak podnieść poziom testosteronu w 2 minuty? Jak pokazują badania przeprowadzone przez psycholog Amy Cuddy z Uniwersytetu Harvarda, jest to możliwe. Wykazała ona, że można zwiększyć stężenie hormonu poprzez tzw. pozycję siły. Polega ona na przyjęciu otwartej postawy ciała, trzymaniu lekko uniesionej głowy, aby zajmować jak najwięcej przestrzeni.

Pozycja ta, wyprostowana i pewna siebie, powinna na stałe zastąpić przygarbienie, zamknięcie czy unikanie kontaktu wzrokowego. Jak się okazuje, utrzymywanie pozycji siły przez 2 minuty podnosi poziom testosteronu o 20% i zmniejsza poziom kortyzolu o 25%.

Jak obniżyć testosteron?

Jeżeli badania wykazały u ciebie za wysoki poziom testosteronu, musisz wyleczyć chorobę odpowiedzialną za ten stan lub stosować leki pod okiem specjalisty, które pomogą ci ustabilizować swoje zdrowie. Poza tym zawsze warto wpleść do codzienności dodatkową dawkę ruchu dostosowaną do wieku oraz możliwości organizmu, a także unormować poziom BMI.

Bibliografia:

1. Anabolic Steroids and Other Appearance and Performance Enhancing Drugs (APEDs), National Institute on Drug Abuse.
2. Cuddy A. J. C., Power Poses: Cetrain positions boost testosterone & confidence, Faculty News, CNN, 2010.
3. https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/sexual-health/in-depth/testosterone-therapy/art-20045728 [dostęp 29.10.2024].
4. Nassar G. N., Leslie S. W., Physiology, Testosterone, StatPearls 2023.
5. LeWine H. E., Testosterone: What it is and how it affects your health, Harvard Health Publishing 2023.
6. Testosterone Undecanoate EVER Pharma, 250 mg/mL , roztwór do wstrzykiwań, Ulotka dołączona do opakowania.
7. Testosterone, You and your Hormones, 2020.

Aktualizacja artykułu: inż. Agata Domagała