Testy płatkowe – skuteczna metoda diagnostyki alergii skórnych

Alergie diagnozowane są z roku na rok u coraz większej liczby osób. Obecnie zmaga się z tym problemem 10–30 proc. Europejczyków. Leczenie uczulenia musi zostać poprzedzone diagnostyką. Jedna ze skutecznych metod przy rozpoznawaniu alergii skórnych są testy płatkowe. Dostarczają one lekarzowi informacji nie tylko na temat substancji uczulającej, ale również stopnia nasilenia reakcji nadwrażliwości organizmu. 

Czym są testy płatkowe? 

Test płatkowy to rodzaj testu skórnego, będący jednym z podstawowych narzędzi diagnostycznych reakcji nadwrażliwości organizmu na alergen. Jego celem jest sprowokowanie reakcji między limfocytami a alergenem, co objawia się wystąpieniem odczyny na powierzchni skóry poddawanej diagnostyce. 

W teście płatkowym wykorzystywany jest IV typ reakcji według Gella i Coombsa. W procesie tym aktywowane zostają limfocyty T, które zaczynają uwalniać mediatory procesu zapalnego, czego konsekwencją jest reakcja podostra lub przewlekła. 

Przy tego rodzaju badaniu alergicznym wykorzystuje się płatki zawierające standardowo 30 alergenów, które najczęściej wywołują reakcję nadwrażliwości, w tym: nikiel, chrom, konserwanty, barwniki, penicylina i neomycyna. Jest to Polska Seria Podstawowa wykorzystywana przy standardowych badaniach. Natomiast Polska Seria Rozszerzona wzbogacona jest o dodatkowe 20 alergenów. 

Wskazania do wykonania płatkowych testów alergologicznych 

Testy alergiczne skórne w formie testu płatkowego zalecane są przez lekarzy do wykonania w celu zdiagnozowania przyczyny powstawania wyprysków. Mają zastosowanie przede wszystkim przy wyprysku kontaktowym, a więc objawu chorobowego powstającego w wyniku zetknięcia alergenu bezpośrednio ze skórą. Tego rodzaju testy skórne można wykonać przy wyprysku kontaktowym każdego typu: 

• alergicznym wyprysku kontaktowym, 
• toksycznym wyprysku kontaktowym, 
• proteinowym wyprysku. 

Płatkowych testów alergicznych dla dziecka czy osoby dorosłej nie wykonuje się natychmiast po zaobserwowaniu wyprysku na skórze. Zanim lekarz zaleci tę formę diagnostyki, konieczny jest wcześniejszy wywiad. Ma to na celu określenie charakteru zmian i tego, jak często się pojawiają. Dopiero na podstawie danych zebranych w wywiadzie lekarz stwierdza czy odpowiedni będzie test płatkowy, test alergologiczny z krwi, test wziewny, czy może jeszcze inny, który dostarczy informacji na temat czynnika prowokującego powstawanie reakcji uczuleniowej organizmu. 

Jak wyglądają testy alergologiczne metodą testów płatkowych? 

Badania alergologiczne w postaci testów płatkowych wykonuje się przeważnie na skórze pleców pomiędzy łopatkami i tuż nad nimi. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Wówczas odpowiednim miejscem do przeprowadzenia diagnostyki jest też skóra ramion i przedramion oraz ud. 

Alergeny nanoszone są przez diagnostę na bibułki o małej powierzchni (1 cm kw.). Odległość pomiędzy nimi nie powinna być mniejsza niż 3 cm. Każda bibułka powinna zostać przykryta warstwą okluzyjną, a następnie plastrem. Diagnosta może również sięgać po plastry ze specjalnymi komorami, w których należy umieścić alergeny i dopiero wówczas plastry są przyklejane do skóry. 

Przez cały czas badania, czyli 96 godzin zabronione jest podrażniania miejsca aplikacji alergenu. W razie wystąpienia reakcji uczuleniowej może pojawić się świąd i pieczenie. Aby jednak nie zaburzyć interpretacji wyniku, konieczne jest powstrzymanie się od drapania, masowania i pocierania skóry, na którą naklejone zostały plastry. 

Jak interpretować wyniki płatkowych testów na alergię? 

Bez względu na wybrany sposób przeprowadzenia testu płatkowego – wynik odczytuje się w analogiczny sposób. Choć pierwsze reakcje skórne mogą wystąpić już po upływie dwóch czy trzech godzin, to lekarz sprawdza je dopiero po upływie 48 godzin. Kolejny odczyt wykonuje po 72 godzinach od naklejenia plastrów i ostatni – po 96 godzinach. 

Test powinien wykonać wykwalifikowany diagnosta lub pielęgniarka. Jego wynik może zinterpretować natomiast wyłącznie lekarz, a nie pacjent poddawany badaniu. Tylko alergolog lub dermatolog są w stanie odróżnić reakcję z podrażnienia od reakcji uczuleniowej. 

W ocenie zmian wykorzystuje się skalę Międzynarodowej Grupy Badającej Wyprysk Kontaktowy, czyli tzw. skalę plusową: 

• brak zmian – zero plusów, 
• rumień – jeden plus (+), 
• rumień i grudki – dwa plusy (++), 
• rumień, grudki i pęcherze – trzy plusy (+++), 
• nacieki i pęcherze – cztery plusy (++++). 

Testy płatkowe – jak się przygotować? 

Aby wynik badania alergicznego w postaci testu płatkowego był wiarygodny, przed rozpoczęciem diagnostyki konieczne jest odstawienie czasowe leków, które mogą zaburzyć odczyt wyniku. Mowa tu przede wszystkim o środkach antyhistaminowych i glikokortykosteroidach. 

Już umawiając się na badanie, dowiedz się, jaki powinien być odstęp pomiędzy ostatnią dawką stosowanego leku (miejscowo lub doustnie) a wykonaniem testu. Poinformuj też lekarza o wszystkich przyjmowanych środkach, aby mieć pewność, że nie wpłyną one na przebieg badania. 

Przed przystąpieniem do testów skóra nie powinna być pokryta zmianami. Jeśli jest poparzona, podrażniona, naznaczona wypryskami – wykonanie testów płatkowych nie jest możliwe. 

Testy płatkowe – cena 

Testy alergologiczne skórne (testy płatkowe) wykonywane są w poradniach alergologicznych. Badanie można wykonać w ramach refundacji NFZ, pod warunkiem otrzymania skierowania od lekarza alergologa (świadczącego również usługi w ramach umowy z NFZ). 

Decydując się na wizytę prywatną w poradni alergologicznej i samodzielne opłacenie wykonania testów płatkowych należy liczyć się z kosztem około 150–400 zł. Im więcej analizowanych alergenów, tym wyższy koszt badania. 

Źródła: 

1. R. Śpiewak, Praktyka wykonywania testów płatkowych w świetle aktualnych wytycznych, „Wiadomości dermatologiczne” 2019, nr 3, s. 56–66. 
2. E. Ziętkowska, Z. Ziętkowski, Udział pielęgniarki w diagnostyce chorób alergicznych – testy skórne, „Problemy Pielęgniarstwa” 2010, nr 18 (4), s. 523–528. 
3. E. Wasilewska, M. Ziętarska, Immunologiczna nadwrażliwość na pokarm, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2016, t. 7, nr 4, s. 152–161. 
4. R. Śpiewak, Wyprysk kontaktowy, „Postępy Dermatologi i Alergologii” 2009; nr 5, s. 375–377.