Czym są tiki nerwowe i jak je leczyć?

Tiki nerwowe u dzieci i dorosłych mogą być spowodowane wieloma chorobami, a także czynnikami psychologicznymi oraz stresem. To złożony problem, a kluczem do wyleczenia jest znalezienie przyczyny. Dowiedz się więcej na temat tików nerwowych i leczenia tego zjawiska z artykułu. 

Tiki nerwowe – przyczyny i objawy 

Tiki nerwowe można zdefiniować jako mimowolne i powtarzające się skurcze mięśni. Zdecydowanie najczęściej zjawisko to jest spowodowane przez psychiczne czynniki, chociaż może być także wynikiem poważnych chorób takich jak:  

• zespół Tourette’a;  
• ADHD;  
• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.  

Dobrze jednak pamiętać o tym, że tiki nerwowe są zwykle związane ze stresem w szkole lub w pracy, brakiem zainteresowania ze strony rodziców i opiekunów, traumami oraz poważnymi zdarzeniami w życiu, lękiem przed przyszłością, napiętymi relacjami z innymi ludźmi. Przewlekłe tiki nerwowe pojawiają się zwykle u 1 osoby na 100. 

Tiki nerwowe u dzieci  

Na tiki nerwowe szczególnie narażone są dzieci, ponieważ to właśnie u nich pojawia się wiele stresujących sytuacji w domu i w szkole, a także w kontekście relacji z innymi ludźmi. Można wyróżnić następujące rodzaje tików nerwowych: 

• wokalne (kaszel, krzyk, chrząkanie); 
• twarzy (drganie wargi, powieki); 
• motoryczne (drżenie kończyn, zwykle górnych); 
• rytualne (powtarzanie czynności, na przykład chodzenie w kółko); 
• mieszane (występowanie kilku tików jednocześnie).  

Z kolei tiki nerwowe u niemowlaka są zwykle spowodowane niewystarczająco wykształconym układem nerwowym oraz silnymi napięciami w organizmie. Zwykle tego typu tiki ustępują samoistnie, chociaż warto skonsultować je z lekarzem. Tiki nerwowe u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym są najczęściej spowodowane stresem oraz niepokojem i zmęczeniem. Występują one zwykle u osób w wieku od 7. do 15. roku życia, jednak czasami pozostają obecne przez całe życie. 

Czy psycholog dziecięcy pomoże na tiki nerwowe? 

Tikami dziecięcymi może zajmować się zarówno psycholog dziecięcy, jak i psychiatra. Zwykle rodzice kierują się najpierw do lekarza rodzinnego lub od razu do psychologa. Szczególne znaczenie ma odpowiednia diagnoza przyczyny tików nerwowych. U niektórych dzieci zjawisko to jest spowodowane ADHD lub chorobami przewlekłymi, natomiast u innych problem wynika po prostu ze stresu i nadmiaru obowiązków, albo też z przeciążeń układu nerwowego.  

U sporej grupy dzieci z tikami nerwowymi współwystępują natręctwa (około 70%), ADHD (60%) oraz problemy w szkole (50%). Właśnie dlatego tak istotna jest odpowiednia diagnoza, a następnie leczenie. Proces ten opiera się szczególnie na psychoterapii, w której trakcie możliwe jest uspokojenie dziecka i zmniejszenie jego stresu oraz nadpobudliwości ruchowej. W sytuacji, gdy psychoterapia nie pomaga, włączane są dodatkowe działania, a więc na przykład leki na tiki nerwowe. Leczenie w taki przypadku powinien prowadzić dziecięcy psychiatra, a nie lekarz ogólny lub neurolog. 

Leczenie tików nerwowych u dorosłych 

W przypadku osób dorosłych zwykle konieczne jest połączenie farmakoterapii z psychoterapią. Dobrze pamiętać o tym, że zachowania niekontrolowane szczególnie nasilają się w sytuacjach związanych ze stresem, lękiem lub nadmiernym zmęczeniem. Właśnie dlatego kluczowe znaczenie ma opanowanie stresu, a także nauczenie się radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.  

Gdy tiki nerwowe są spowodowane traumami, fobiami lub lękiem, ogromne znaczenie ma praca z psychologiem. W przypadku różnego rodzaju chorób lepszym rozwiązaniem jest opieranie się na połączeniu farmakoterapii z psychoterapią. Dorosłe osoby mogą zdecydować się na wizytę u psychologa, psychiatry lub neurologa. Zwykle leki przepisuje psychiatra, ponieważ ma on odpowiednią wiedzę na ten temat oraz doświadczenie zawodowe, ale również uprawnienia. 

Dobrze wiedzieć o tym, że leki takie jak arypiprazol, sulpiryd, tiapryd i olanzapina sprawiają, iż częstość tików nerwowych i ich występowanie zmniejsza się u około 70% pacjentów, jednak nie u wszystkich. Właśnie dlatego zwykle polecane jest połączenie farmakoterapii ze spotkaniami z psychologiem. W niektórych terapiach wykorzystuje się również leki przeciwdepresyjne oraz toksynę botulinową (wstrzykiwaną miejscowo).   

Bibliografia: 

1. Głowacki P., Kowman M., Arypiprazol w leczeniu tików―analiza przeglądów systematycznych i metaanaliza, Psychiatria 2021, 18: 241-251. 
2. Talik E., Król K., Lęk szkolny a strategie radzenia sobie ze stresem u dzieci. Moderująca rola uogólnionego poczucia własnej skuteczności, Psychologia Rozwojowa 2014, 19. 
3. Żarowski M., Steinborn B., Zespół Tourette’a, Przewodnik Lekarski 2005, 9: 56-62.