Toksyna botulinowa (botoks) w praktyce neurologicznej oraz kosmetologii

Toksyna botulinowa potocznie zwana botoksem to substancja toksyczna, która dzięki właściwościom odnalazła swoje miejsce w terapiach leczniczych. Używana w małych dawkach botulina w niektórych schorzeniach może przyczynić się do powrotu do zdrowia.

Toksyna botulinowa w neurologii wykorzystywana jest w leczeniu chorób nerwowo-mięśniowych przebiegających ze zwiększeniem napięcia – doskonale likwiduje skurcze występujące miejscowo. Stosowanie jej według zaleceń lekarza nie przynosi działań niepożądanych i jest bardzo skuteczne w uśmierzaniu dolegliwości.

Czym jest toksyna botulinowa?

Botulina, inaczej jad kiełbasiany lub toksyna botulinowa wytwarzana jest przez bakterie Clostridium botulinum należące do beztlenowców. Mimo swoich silnych trujących właściwości znalazła zastosowanie w medycynie estetycznej oraz neurologii. Mechanizm działania tej substancji opiera się na trwałym połączeniu z płytką nerwowo-mięśniową, co sprawia, że nadreaktywny mięsień zostaje porażony.

Substancją używaną w medycynie jest toksyna botulinowa typu a. Dostępna jest ona w aptekach po okazaniu recepty. Stosowaną postacią leku są domięśniowe zastrzyki z botuliny. Pierwsze efekty działania toksyny widoczne są po 2–3 dniach, a maksymalne działanie pojawia się po 2–6 tygodniach i utrzymywać się może do 3–6 miesięcy. Niestety efekt jest tylko czasowy. Leczniczo stosuje się niskie dawki botuliny, a jej działanie ograniczone jest tylko do miejsca podania, co redukuje ryzyko powstawania poważnych w skutkach działań niepożądanych.

Tylko w leczeniu niektórych chorób dochodzi do refundacji toksyny botulinowej.

Toksyna botulinowa w neurologii

Dzięki swoim właściwościom substancja może zostać wykorzystana w chorobach przebiegających ze znacznym zwiększeniem napięcia nerwowo-mięśniowego.

Leczenie toksyną botulinową w neurologii ma zastosowanie w:

• dynamicznej stopie końskiej spowodowanej spastycznością u dzieci w wieku starszych niż 2 lata z mózgowym porażeniem dziecięcym,
• kurczu twarzy,
• kurczu powiek,
• kurczowym kręczu szyi,
• spastyczności kończyny górnej po udarze,
• pierwotnej nadmiernej potliwości pach,
• profilaktyce migrenowych bólów głowy z przewlekłą migreną w przypadku, gdy bóle występują więcej niż 15 dni w miesiącu.

Leczenie spastyczności toksyną botulinową skutkuje stopniowym rozluźnieniem mięśni oraz poprawą komfortu życia pacjenta. W rehabilitacji toksyna botulinowa stosowana jest między innymi po udarze. Ułatwia wykonywanie ćwiczeń fizjoterapeutycznych, redukując ból oraz umożliwiając wykonywanie codziennych czynności. Natomiast ostrzykiwanie botuliną u dzieci chorych na mózgowe porażenie dziecięce we wczesnym etapie rozwoju daje szansę na poprawę wzorców ruchowych i wykonywanie czynności takich jak chód oraz chwyt.

Leczenie toksyną botulinową (botoksem) – inne zastosowania

Obecnie w Polsce leczenie tą substancją jest możliwe również w innych wskazaniach niż neurologiczne. Podawanie botuliny w kosmetyce i medycynie estetycznej pozwala na redukcję zmarszczek płaszczyzny czoła i dolnych kątów oczu.

W urologii toksynę botulinową stosuje się w nietrzymaniu moczu u pacjentów z nadreaktywnością mięśnia wypieracza pęcherza moczowego, po urazach rdzenia kręgowego, w stwardnieniu rozsianym, a także w nietrzymaniu moczu o nieznanej przyczynie, parciu naglącym lub częstomoczu u dorosłych.

Toksyna botulinowa (botoks) – skutki uboczne

Głównym powikłaniem leczenia toksyną botulinową są reakcje miejscowe na wkłucie – powstanie wylewów krwawych. Rzadziej obserwuje się drżenie mięśni oddalonych od miejsca ostrzykiwania botuliną. W wyniku terapii kurczów powiek oraz twarzy mogą pojawić się zaburzenia widzenia, opadnięcie powieki, porażenie środkowych mięśni twarzy, światłowstręt, łzawienie, suchość oczu, zasinienia. W leczeniu dystonii szyjnej pojawia się trudność w połykaniu, suchość w jamie ustnej. W bardzo rzadkich przypadkach zdarzają się odczyny alergiczne w postaci wysypki i obrzęków.

Toksyna botulinowa to białko, które może wytworzyć reakcję immunologiczną organizmu. Duże dawki leku oraz częstsze ostrzykiwania botoksem zwiększają ryzyko powstawania przeciwciał oraz obniżają skuteczność kliniczną preparatu.

Należy pamiętać o przyjmowaniu dokładnie takiej dawki botuliny, jaką zalecił lekarz. Przekroczenie zalecanej ilości może doprowadzić do odległych i poważnych porażeń grup nerwowo-mięśniowych.