Komputerowa tomografia jamy brzusznej – z kontrastem czy bez?

Tomografia komputerowa jest bardzo dokładną metodą diagnostyczną, ale czy w zupełności bezpieczną? Kiedy warto wykonać badanie tomografii komputerowej, a kiedy lepiej skorzystać z alternatywnych metod diagnostycznych? Sprawdź, jakie są przeciwwskazania do wykonania tego badania. 

Czym jest tomografia jamy brzusznej? 

Tomografia komputerowa jamy brzusznej obejmuje badanie obrazowe z użyciem promieniowania rentgenowskiego. Trwa ono stosunkowo krótko, bo niespełna minutę. Samo skanowanie chorego to dosłownie kilka sekund. Rzadko wykonuje się izolowane badanie samej jamy brzusznej, częściej poszerza się badany obszar o miednicę małą. Oczywiście tomografia komputerowa pozwala na dokładną ocenę również innych części ciała, jednak w tym artykule skupimy się na zastosowaniu tomografii komputerowej w aspekcie schorzeń jamy brzusznej. 

Badanie tomografii komputerowej jamy brzusznej pozwala na dokładną diagnostykę narządów wewnętrznych w różnych płaszczyznach. Dzięki niej możliwe jest dokładne uwidocznienie i zlokalizowanie zmian w obrębie jamy brzusznej, co przekłada się na poprawę jakości diagnostycznej wielu schorzeń.

Tomografia jamy brzusznej – z kontrastem czy bez? 

O tym, czy badanie tomografii komputerowej będzie wykonywane z tzw. wzmocnieniem kontrastowym, czy bez, decyduje lekarz. W przypadku tomografii jamy brzusznej zasadniejsze wydaje się wykonywanie tego badania ze wzmocnieniem kontrastowym w związku z ilością naczyń miąższowych i ograniczonymi możliwościami oceny wielu zmian bez pomocy kontrastu. Kontrast w przypadku tomografii jamy brzusznej jest najczęściej podawany podwójną drogą – dożylną oraz doustną: 

• kontrast dożylny jest podawany już bezpośrednio przy badaniu; 
• kontrast doustny jest rozcieńczany z wodą i wypijany przez chorego na ok. 30 min przed badaniem.  

Połączenie dwóch dróg podania kontrastu pozwala na dokładne uwidocznienie pętli jelitowych, rozróżnienie tkanek sąsiadujących, a w przypadku nacieków zapalnych, zmian nowotworowych czy innych zmian ogniskowych, pozwala radiologowi na dokładną ocenę zmiany.  

Badanie bez wzmocnienia kontrastowego wykonuje się rzadziej. To dlatego, że jest ono mniej dokładne, jednak wciąż przydatne, np. w przypadku podejrzenia perforacji przewodu pokarmowego czy innych stanów nagłych. Ponadto jest to badanie alternatywne u chorych, u których istnieją przeciwwskazania do podania kontrastu.

Czy do tomografii jamy brzusznej należy się przygotować? 

Tomografia bez kontrastu nie wymaga przygotowania pacjenta, natomiast badanie tomografii komputerowej jamy brzusznej z kontrastem wymaga pozostania na czczo (ok. 6 godzin bez posiłku), a także intensywnego nawodnienia, co poniekąd stanowi prewencje pokontrastowego uszkodzenia nerek.

Bezpieczeństwo tomografii komputerowej jamy brzusznej 

W przeciwieństwie do badania ultrasonograficznego jamy brzusznej tomografia komputerowa nie jest badaniem obojętnym dla organizmu. Promieniowanie rentgenowskie wykorzystywane przy tomografii komputerowej oczywiście oddziałuje na tkanki, mogąc w pewnych określonych dawkach prowadzić do mutacji komórkowych.  

Dlatego też przed każdą tomografią komputerową pacjent musi wyrazić świadomą zgodę na przeprowadzenie tego badania, a lekarz jest zobligowany do uzasadnienia zlecenia tej formy badania obrazowego przed jego wykonaniem. W przypadku badań ze wzmocnieniem kontrastowym dodatkowo należy brać pod uwagę działania uboczne kontrastu, choć występują one bardzo rzadko. Zalicza się tu np.: 

• reakcje alergiczne; 
• nudności i wymioty; 
• pokrzywkę; 
• świąd skóry; 
• zaczerwienienie twarzy; 
• cięższe reakcje ogólnoustrojowe: zaburzenia oddychania, krążenia czy drgawki.

Bezpieczeństwo tomografii komputerowej jamy brzusznej 

W przeciwieństwie do badania ultrasonograficznego jamy brzusznej tomografia komputerowa nie jest badaniem obojętnym dla organizmu. Promieniowanie rentgenowskie wykorzystywane przy tomografii komputerowej oczywiście oddziałuje na tkanki, mogąc w pewnych określonych dawkach prowadzić do mutacji komórkowych.  

Dlatego też przed każdą tomografią komputerową pacjent musi wyrazić świadomą zgodę na przeprowadzenie tego badania, a lekarz jest zobligowany do uzasadnienia zlecenia tej formy badania obrazowego przed jego wykonaniem. W przypadku badań ze wzmocnieniem kontrastowym dodatkowo należy brać pod uwagę działania uboczne kontrastu, choć występują one bardzo rzadko. Zalicza się tu np.: 

• reakcje alergiczne; 
• nudności i wymioty; 
• pokrzywkę; 
• świąd skóry; 
• zaczerwienienie twarzy; 
• cięższe reakcje ogólnoustrojowe: zaburzenia oddychania, krążenia czy drgawki.

Wskazania do wykonania tomografii jamy brzusznej 

Wśród wskazań do wykonania diagnostyki obrazowej jamy brzusznej jest szereg jednostek chorobowych, których nie sposób tu wymienić. Jedynie lekarz może zdecydować o konieczności wykonania danego badania obrazowego. Tomografia komputerowa w stanach nagłych może obejmować np. podejrzenie perforacji czy niedrożności przewodu pokarmowego. Wśród innych wskazań wymienia się także: 

• choroby trzustki, dróg żółciowych, wątroby; 
• podejrzenie rozrostów nowotworowych; 
• poszerzenie diagnostyki niedokrwistości czy innych współistniejących zaburzeń; 
• dokładna ocena aorty czy tętnic biodrowych przy podejrzeniu tętniaków (jest to badanie angio-TK jamy brzusznej); 
• choroby narządów rodnych; 
• podejrzenie ropni, powikłań pooperacyjnych czy wielu innych schorzeń chirurgicznych.

Bibliografia: 

1. Hrynkiewicz A., Fizyczne metody diagnostyki medycznej i terapii, Wydawnictwo naukowe PWN, 2016. 
2. Kamaya A., Wong-You-Cheong J., Diagnostyka ultrasonograficzna. Jama brzuszna i miednica, tom 1-2, Edra Urban & Partner, 2017. 
3. Major N., Webb R., Brant W., Tomografia komputerowa. Zastosowanie kliniczne, Edra Urban & Partner, 2017.