Torbiele jajnika – jakie są ich rodzaje i czy zawsze są groźne?

Torbiele jajników dotykają wiele kobiet. Zwykle są to zmiany łagodne przebiegające bezobjawowo i ustępujące samoistnie. Aż 2/3 z nich pojawia się między 20. a 44 rokiem życia. Czym torbiele jajników się różnią i jakie jest ich leczenie?

Torbiele jajnika – objawy

– Często kobiety dopiero w czasie wykonywania rutynowego badania USG dowiadują się, że mają torbiel jajnika. Zmiany te potrafią utrzymywać się miesiącami, a nawet latami nie dając żadnych dolegliwości. Bardzo rzadko kobiety dowiadują się o nich po wystąpieniu silnych dolegliwości bólowych, np. kiedy torbiel pękła, lub wystąpił skręt przydatków. Na szczęście prawie wszystkie zmiany wykrywane u kobiet są łagodne, musimy jednak pamiętać, że w zmianach wyglądających na niezłośliwe w badaniach obrazowych i przy niskich markerach nowotworowych występuje nowotwór złośliwy w około 1 proc. przypadków. Zwykła torbiel czynnościowa nie stanowi większego ryzyka zachorowania na nowotwór złośliwy w przyszłości – mówi dr n. med. Agnieszka Gardyszewska, specjalista ginekolog-położnik, ginekolog onkolog, ze Szpitala Klinicznego im. Anny Mazowieckiej w Warszawie

Torbiele jajnika – czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka torbieli czynnościowej zalicza się palenie papierosów. Udowodniono zaś, że dzięki stosowaniu dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej znacząco zmniejsza się ryzyko powstania torbieli.

Torbiel czekoladowa

Torbiel ta pojawia się u kobiet chorujących na endometriozę. Może osiągać  rozmiary 6-8 cm.  Jest wypełniona gęstym, ciemnobrązowym płynem który powstaje w czasie miesiączki z nieprawidłowo umiejscowionej tkanki endometrium wewnątrz jajnika. Od tego koloru pochodzi nazwa torbieli- czekoladowa. Zazwyczaj wykonuje się laparoskopię, aby usunąć taką torbiel i najczęściej uwidaczniamy także zmiany endometrialne umiejscowione się nie tylko w jajniku, ale też na innych narządach miednicy, otrzewnej czy na jelitach.

Torbiel dermoidalna

Zalicza się ją do łagodnych guzów nowotworowych jajnika. Ponad 80 proc. torbieli dermoidalnych stwierdza się w wieku reprodukcyjnym. Są one inaczej nazywane torbielami skórzastymi. Wywodzą się z komórek płciowych i zawierają różne inne tkanki takie jak zęby czy włosy. W 2 proc. przypadków dochodzi do transformacji złośliwej, zazwyczaj u kobiet powyżej 40 roku życia. Co ciekawe, ryzyko skrętu tego rodzaju torbieli jest najwyższe wśród wszystkich torbieli jajnika.

Torbiele w ciąży

Torbiele tekaluteinowe pojawiają się w trakcie trwania ciąży. Towarzyszą ciążowej chorobie trofoblastycznej oraz częściej ciążom wielopłodowym, cukrzycy czy występują po indukcji owulacji i zapłodnieniu pozaustrojowym. Są zwykle obustronne. Mogą osiągać bardzo duże rozmiary, nawet do 30 cm! Są wielokomorowe i zdarza się, że wypełniają nawet całą jamę brzuszną. Należy więc szczególnie uważać, aby nie doszło do pęknięcia torbieli i krwawienia do jamy otrzewnowej.

– W ciąży zmiany najczęściej obserwujemy jeżeli nie dają dolegliwości. Jeżeli zmiana jest podejrzana, szybko rośnie lub daje dolegliwości bólowe najodpowiedniejszym momentem żeby ją usunąć są pierwsze tygodnie drugiego trymestru ciąży – mówi dr Gardyszewska.

Torbiel jajnika u płodu

Dzięki częstemu wykonywaniu badania USG kobietom ciężarnym zdarza się rozpoznawać torbiele jajników u płodów żeńskich. Ma to związek z podobną zdolnością wydalniczą układu podwzgórzowo-przysadkowego  dziecka i kobiety dojrzałej. Z tego powodu można zaobserwować zwiększenie liczby pęcherzyków wzrastających, które nie wymagają leczenia i samoistnie cofają  się. Ważne jest, aby pamiętać, że w okresie dziecięcym i przed pokwitaniem nie powstają torbiele, więc każde powiększenie jajnika w tym czasie powinno być dokładnie diagnozowane np. w kierunku nowotworów złośliwych.

Torbiele czynnościowe

Tworzą się w czasie trwania cyklu miesiączkowego. Powstają z pęcherzyka, który nie pękł w trakcie owulacji. Zwykle samoistnie zanikają bez chirurgicznej interwencji po około 2-3 cyklach miesiączkowych.

Torbiele czynnościowe występują:

• u nastolatek i młodych kobiet

Należą do nich torbiele pęcherzykowe i luteinowe. Rozróżnia się je w badaniu USG . Towarzyszą im zazwyczaj zaburzenia miesiączkowania. Torbiele te najczęściej samoistnie znikają.

– W badaniach randomizowanych udowodniono, że stosowanie leków hormonalnych nie wpływa na zniknięcie torbieli. Warto jednak leki te stosować u kobiet z nawracającymi torbielami, szczególnie po interwencjach chirurgicznych – tłumaczy dr A. Gardyszewska.

Wyróżnia się również torbiele ciałka żółtego, które częściej nawracają niż te pęcherzykowe. Charakteryzują się dolegliwościami bólowymi w drugiej fazie cyklu i pojawiają się dopiero po upłynięciu przynajmniej kilku lat od pierwszej miesiączki. One również nie wymagają leczenia operacyjnego. Zdarza się jednak, że pękają i przez to, że są bogato unaczynione, mogą mocno krwawić i wymagać zaopatrzenia chirurgicznego, np. laparoskopii.

• po operacjach ginekologicznych

Zdarza się że po operacjach takich jak usunięcie jednego jajnika, dochodzi do hiperstymulacji i  przez to powstawania torbieli w drugim jajniku. Można zapobiegać ich powstawaniu stosując preparaty antykoncepcyjne.

Torbiele jajników dotykają wiele kobiet. Zazwyczaj są łagodne i nie przekształcają się w zmiany złośliwe. Ważne jest jednak, aby regularnie odwiedzać lekarza ginekologa i kontrolować jajniki w badaniu USG. Może pozwolić to uniknąć  poważnych powikłań czy przekształcenia w guz nowotworowy.

Konsultacja merytoryczna:

Dr n. med. Agnieszka Gardyszewska, specjalista ginekolog-położnik, ginekolog onkolog, Szpital Kliniczny im. Anny Mazowieckiej w Warszawie