Trauma – co to jest, przyczyny, objawy, leczenie, PTSD

Trauma psychologiczna jest wynikiem stresujących wydarzeń, które niszczą poczucie bezpieczeństwa. Uraz sprawia, że chory zmaga się z emocjami, wspomnieniami i niepokojem, które nie mogą zniknąć.

Co to jest trauma?

Trauma to zmiana w psychice, która jest związana z silnym przeżyciem. Trauma często wiąże się z wydarzeniem związanym z zagrożeniem życia lub zdrowia, ale każda sytuacja, w której ktoś czuje się zagrożony i odizolowany, może skutkować traumą, nawet jeśli nie wiąże się z fizyczną krzywdą. To nie obiektywne okoliczności decydują o tym, czy wydarzenie jest traumatyczne, ale subiektywne, emocjonalne przeżycie zdarzenia. Im bardziej ofiara jest przestraszona i bezradna w czasie wydarzenia, tym większe jest prawdopodobieństwo, że dozna traumy.

Rodzaje zdarzeń wywołujących traumę

• Zdarzenia jednorazowe, takie jak wypadek, kontuzja lub napaść, zwłaszcza jeśli były nieoczekiwane lub wydarzyły się w dzieciństwie;
• Ciągły stres, taki walka z chorobą zagrażającą życiu lub doświadczanie powtarzających się traumatycznych wydarzeń, takich jak zastraszanie, przemoc w rodzinie lub zaniedbanie w dzieciństwie;
• Inne przyczyny, takie jak operacja (zwłaszcza w pierwszych 3 latach życia), nagła śmierć bliskiej osoby, zerwanie ważnego związku lub upokarzające lub głęboko rozczarowujące doświadczenie, zwłaszcza jeśli ktoś był celowo okrutny.

Najczęstsze przyczyny traumy

Wśród zdarzeń, które mogą wywoływać traumę wymienia się:

• znęcanie się, zaniedbywanie w dzieciństwie;
• wykorzystywanie fizyczne, psychiczne lub seksualne;
• napaść na tle seksualnym;
• wypadek drogowy;
• ciężki poród dziecka;
• choroby zagrażające życiu;
• nagła utrata ukochanej osoby;
• porwanie;
• akty terroryzmu;
• klęski żywiołowe.

Traumatyczne wydarzenia mogą być pojedynczymi incydentami lub powtarzać się, a nawet trwającym dłuższy czas stanem. Można również doświadczyć traumy po tym, jak jest się świadkiem, jak coś traumatycznego przydarzyło się komuś innemu.

Trauma dziecięca i ryzyko przyszłej traumy

Chociaż traumatyczne wydarzenia mogą przytrafić się każdemu, bardziej prawdopodobne jest, że ktoś dozna traumy, jeśli jest już pod dużym obciążeniem stresowym lub doznał traumy już wcześniej – zwłaszcza jeśli wystąpiła wcześniejsza trauma w dzieciństwie.

Trauma z dzieciństwa może wynikać z wszystkiego, co zakłóca poczucie bezpieczeństwa dziecka, w tym:

• Niestabilne lub niebezpieczne środowisko;
• Oddzielenie od rodzica;
• Poważna choroba;
• Inwazyjne procedury medyczne;
• Przemoc seksualna, fizyczna lub słowna;
• Przemoc w rodzinie.

Doświadczenie traumy w dzieciństwie może skutkować ciężkim i długotrwałym efektem. Kiedy trauma z dzieciństwa nie zostaje rozwiązana, poczucie strachu i bezradności przenosi się w dorosłość, przygotowując grunt pod dalsze zaburzenia.

Objawy traumy

Wszyscy reagują na traumę na różne sposoby, doświadczając szerokiego zakresu reakcji fizycznych i emocjonalnych. Nie ma „właściwego” lub „złego” sposobu przeżywania traumy, odczuwania lub reagowania.

Częste objawy emocjonalne i psychologiczne:

• Szok, zaprzeczenie lub niedowierzanie;
• Skołowanie, trudności z koncentracją;
• Gniew, drażliwość, wahania nastroju;
• Lęk i strach;
• Wina, wstyd, obwinianie siebie;
• Wycofywanie się z życia społecznego, rodzinnego;
• Uczucie smutku, rozpaczy;
• Poczucie odłączenia od świata lub odrętwienia psychicznego.

Objawy fizyczne:

• Bezsenność lub koszmary;
• Zmęczenie;
• Trudności z koncentracją;
• Przyspieszone bicie serca;
• Pobudzenie, często z towarzyszącymi mdłościami;
• Ból;
• Nadmierne napięcie mięśni.

Zdrowienie z traumy

Objawy traumy trwają zwykle od kilku dni do kilku miesięcy, stopniowo zanikając w miarę przetwarzania niepokojącego wydarzenia. Ale nawet gdy ofiara traumy czuje się lepiej, od czasu do czasu mogą ją niepokoić bolesne wspomnienia lub emocje – szczególnie w odpowiedzi na czynniki wyzwalające, takie jak rocznica wydarzenia lub coś, co przypomina o traumie.

Jeśli objawy urazu psychicznego nie ustąpią – lub jeśli staną się jeszcze gorsze – chory może doświadczać zespołu stresu pourazowego (PTSD). Podczas gdy trauma emocjonalna jest normalną odpowiedzią na traumatyczne wydarzenie, staje się ona PTSD, gdy układ nerwowy „utknie” i pozostaje w szoku psychologicznym, nie mogąc zrozumieć, co się stało, ani przetworzyć emocji.

Zespół stresu pourazowego (PTSD) – objawy

PTSD rozwija się, gdy objawy urazu utrzymują się lub nasilają w ciągu tygodni i miesięcy po stresującym wydarzeniu. Objawy obejmują silny niepokój, retrospekcje i uporczywe wspomnienia. Innym objawem PTSD są zachowania unikowe. Jeśli osoba stara się unikać myślenia o traumatycznym wydarzeniu, odwiedzania miejsca, w którym nastąpiło, lub unikania jego wyzwalaczy, może to być oznaką PTSD.

PTSD może trwać latami, chociaż leczenie może pomóc ludziom opanować objawy i poprawić jakość życia.

Czynniki ryzyka rozwoju PTSD obejmują:

• poprzednia trauma;
• fizyczny ból lub uraz;
• mając niewielkie wsparcie po urazie;
• radzenie sobie z innymi stresorami w tym samym czasie, takimi jak trudności finansowe;
• wcześniejszy lęk lub depresja.

Większość osób, które doświadczyły traumatycznego wydarzenia, nie rozwija PTSD. National Institute of Mental Health szacuje, że występowanie PTSD w ciągu życia w Stanach Zjednoczonych wynosi 6,8 proc.

Kiedy szukać profesjonalnej terapii traumy

Wychodzenie z traumy wymaga czasu, a każdy zdrowieje we własnym tempie. Ale jeśli minęły miesiące, a objawy nie ustępują, chory może potrzebować profesjonalnej pomocy.

Pomocy w przypadku traumy warto poszukać, jeśli:

• Ma się problemy z funkcjonowaniem w domu lub w pracy;
• Cierpi się wyraźnie z powodu silnego strachu, niepokoju lub depresji;
• Występuje niemożność nawiązani bliskich, satysfakcjonujących relacji z innymi;
• Często wracają przerażające wspomnienia, koszmary lub retrospekcje;
• Występuje unikanie wszystkiego, co przypomina o traumie;
• Chory czuje się emocjonalnie otępiały i odłączony od innych;
• Występuje nadużywanie alkoholu lub narkotyków, aby poczuć się lepiej.

Przepracowanie traumy może być przerażające i bolesne, więc najlepiej podjąć tę pracę z pomocą doświadczonego specjalisty od traum.

Leczenie traumy

Istnieje kilka sposobów na leczenie traumy. Terapia poznawczo-behawioralna pomaga przetwarzać i oceniać myśli i uczucia związane z traumą. EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) zawiera elementy terapii poznawczo-behawioralnej połączonej z formami rytmicznej stymulacji lewa-prawa, która może „odmrozić” traumatyczne wspomnienia.

Bibliografia:

1. Storr CL, Ialongo NS, Anthony JC, Breslau N (2007). „Childhood antecedents of exposure to traumatic events and post-traumatic stress disorder”. American Journal of Psychiatry. 164(1): 119–25;
2. Carlson, Eve B.; Josef Ruzek. „Effects of Traumatic Experiences: A National Center for PTSD Fact Sheet”. National Center for Post-Traumatic Stress Disorder;
3. Rothschild B (2000). The body remembers: the psychophysiology of trauma and trauma treatment. New York: Norton;
4. Schnurr, PP.; Friedman, MJ.; Engel, CC.; Foa, EB.; Shea, MT.; Chow, BK.; Resick, PA.; Thurston, V.; et al. (Feb 2007). „Cognitive behavioral therapy for posttraumatic stress disorder in women: a randomized controlled trial”. JAMA. 297(8): 820–30.