Trzaskający palec – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie. Kiedy konieczny zabieg?

Palec trzaskający (palec strzelający) to zapalenie pochewek ścięgnistych w stawach śródręczno-palcowych. Najczęściej zaburzenie to pojawia się w obrębie palca serdecznego i kciuka. Rzadsza lokalizacja to palec środkowy i wskazujący, a najrzadziej palec trzaskający dotyczy małego palca. Na pojawienie się palca trzaskającego narażone są osoby wykonujące powtarzalne ruchy palcami. Leczenie polega na stosowaniu leków przeciwzapalnych i rehabilitacji. Niekiedy konieczny jest zabieg operacyjny.

Co to jest palec trzaskający? 

Palec trzaskający to schorzenie przebiegające z zapaleniem pochewek ścięgnistych ścięgien. Pochewki ścięgniste otaczają ścięgna, ułatwiając ich przemieszczanie się i utrzymując je we właściwym położeniu. Zbudowane są z dwóch warstw – zewnętrznej warstwy włóknistej i wewnętrznej warstwy maziowej. Przy przeciążeniu ścięgna rozwija się stan zapalny wewnętrznej warstwy powierzchni pochewki ścięgnistej. Wówczas zwężeniu ulega przestrzeń między pochewką ścięgnistą i ścięgnem, co zwiększa tarcie ścięgna o wewnętrzną powierzchnię pochewki ścięgnistej. Jest to odczuwalne jako ból towarzyszący ruchom palców. 

Trzaskający palec – przyczyny powstania 

Najistotniejszym czynnikiem ryzyka prowadzącym do rozwoju zapalenia pochewek ścięgnistych i pojawienia się objawu trzaskającego palca jest powtarzalny ruch palców dłoni. Grupą szczególnie narażoną na rozwój dolegliwości są zatem osoby robiące na drutach, grające na instrumentach, ręcznie tkające dywany. U takich osób dochodzi do wzmożonego napięcia określonych partii mięśni i ścięgien, co ostatecznie prowadzi do rozwoju miejscowego stanu zapalnego. Kolejnym czynnikiem ryzyka są powtarzalne mikrourazy dłoni, zwapnienia czy blizny pooperacyjne. Palec trzaskający może rozwinąć się w przebiegu takich schorzeń jak: 

• reumatoidalne zapalenie stawów, 
• cukrzyca, 
• dna moczanowa, 
• amyloidoza, 
• mukopolisacharydoza. 

Statystycznie palec zatrzaskujący (trzaskający) częściej dotyka kobiet i diagnozowany jest przede wszystkim w grupie wiekowej 50-60 lat.  

Trzaskające palce – jak się objawiają? 

Stan zapalny pochewek rozwija się stopniowo. Początkowo objawy są bardzo dyskretne. Może pojawić się problem ze swobodnym zginaniem i prostowaniem palców, ale nie są odczuwalne dolegliwości bólowe. Prostowaniu palca towarzyszy charakterystyczne przeskakiwanie ścięgna i słychać „trzask” palca. W kolejnym etapie rozwoju zaburzenia pojawia się ból, który najpierw obecny jest podczas próby wyprostowania palca, a z czasem towarzyszy także zginaniu palców. Ponadto pojawia się obrzęk i zaczerwienienie skóry na palcu. W przebiegu palca trzaskającego na zewnętrznej powierzchni przy podstawie palca może pojawić się guzek. Jest to zgrubienie ścięgna, które boli przy próbie dotyku. Jeśli choroba postępuje dalej i nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, może dojść do trwałego przykurczu i znacznego upośledzenia ruchomości palca, uniemożliwiającego chwytanie.

Jak zdiagnozować trzaskający palec? 

Diagnostyka palca trzaskającego sprowadza się przede wszystkim do badania fizykalnego przeprowadzanego przez ortopedę lub chirurga. Zazwyczaj potwierdzenie obecności charakterystycznych objawów jest wystarczające do postawienia diagnozy. Pomocniczo można wykonać badanie obrazowe stawu zajętego przez stan zapalny. Idealnie sprawdza się badanie ultrasonograficzne. Podczas badania można określić stopień pogrubienia pochewki ścięgnistej. W wyjątkowo trudnych do zdiagnozowania przypadkach wymagane może być pogłębienie diagnostyki o zdjęcie RTG czy inne badania. 

Palec trzaskający – leczenie domowe i farmakologiczne 

Postępowanie w przebiegu palca trzaskającego zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania zaburzenia. W początkowym etapie zazwyczaj wystarczy unikanie przeciążenia dłoni. Konieczne może być unieruchomienie palca na okres do trzech tygodni. W celu złagodzenia stanu zapalnego zastosować można leczenie miejscowe – zazwyczaj lekarz przepisuje maść na trzaskający palec zawierającą glikokortykosteroidy. Konieczne może być także podanie steroidów doustnie lub w postaci iniekcji do pochewki ścięgnistej. Doskonałym uzupełnieniem leczenia farmakologicznego jest fizjoterapia. Szczególnie polecane są zabiegi laseroterapii, krioterapii, magnetronik oraz kinesiotaping. 

W przypadku palca trzaskającego domowe metody postępowania mają znikomą skuteczność. W celu złagodzenia bólu można zastosować maść żywokostową lub rozgrzewającą maść z kurkumą. 

Strzelający palec – leczenie zabiegowe 

Jeśli zachowawcze metody leczenia nie przyniosą pożądanej poprawy lub zmiany w pochewkach ścięgnistych są bardzo zaawansowane, wskazane jest leczenie zabiegowe. Obecnie stosowane są zabiegi o minimalnym stopniu inwazyjności, tzw. one day surgery. Po takim zabiegu nie ma konieczności pozostawania w placówce medycznej, gdyż zaraz po zabiegu pacjent może wrócić do domu.  

Zabiegowe leczenie palca trzaskającego polega na nacięciu skóry oraz przecięciu pochewki ścięgnistej, co pozwala na zredukowanie ucisku na ścięgno. Nacięcie skóry ma długość 2-3 cm. W mniej inwazyjnej metodzie wykonywane jest nakłucie igłą. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym i trwa kilkadziesiąt minut. Poprawę ruchomości palców można zauważyć bezpośrednio po wykonaniu zabiegu nacięcia pochewek ścięgnistych. Po zabiegu dłoń powinna być unieruchomiona do momentu wygojenia, po czym należy rozpocząć odpowiednią rehabilitację pod kontrolą fizjoterapeuty. Zazwyczaj rekonwalescencja po zabiegu trwa od dwóch do czterech tygodni od zdjęcia szwów. Bolesność po zabiegu jest niewielka. Ćwiczenia służą zredukowaniu obrzęku, zapobiegają powstaniu zrostów i pozwalają zachować optymalną ruchomość palców.  

Zabieg operacyjnego leczenia palca trzaskającego jest procedurą o niewielkiej inwazyjności. Powikłania zdarzają się rzadko. Zazwyczaj mają one postać krwawienia po zabiegu. Możliwe jest także powstanie blizny czy zainfekowanie rany pozabiegowej. Poważniejsze powikłania obejmują uszkodzenie nerwów, mięśni czy naczyń krwionośnych. 

Źródła: 

1. Ray G, Sandean DP, Tall MA. Tenosynovitis. 2022 May 8. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 31335044. 
2. Papież K. i in., Ocena wyników leczenia operacyjnego palców trzaskających (przeskakujących) i poprawy jakości życia w oparciu o kwestionariusz PEM (Patient Evaluation Measure); Przegląd Lekarski, 2013, 70/7.