TSS czyli zespół wstrząsu toksycznego. Jakie są przyczyny oraz objawy choroby

TSS, inaczej zespół wstrząsu toksycznego, to ostra, uogólniona choroba powodowana toksynami wydzielanymi przez bakterie. Szczególnie narażone na zachorowanie są młode kobiety, które używają tamponów dopochwowych podczas menstruacji.

TSS objawia się przede wszystkim gorączką, wysypką oraz niewydolnością wielu narządów. Jest to rzadka, lecz bardzo poważna, choroba, którą można jednak szybko i skutecznie leczyć antybiotykami.

Co to jest TSS?

TSS – z języka angielskiego toxic shock syndrome – to ostra, ogólnoustrojowa choroba, spowodowana przez zakażenie bakteriami gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Gronkowcowy zespół wstrząsu toksycznego rozwija się w momencie, gdy toksyny wydzielane przez te bakterie dostaną się w zbyt dużej ilości do krwiobiegu. Gronkowiec złocisty w normalnych warunkach może kolonizować, czyli zamieszkiwać, skórę człowieka, szczególnie w okolicach miejsc intymnych czy na śluzówkach nosa. Jego obecność nie wywołuje zwykle objawów klinicznych, a małe ilości toksyn przez niego wytwarzanych są przez układ odpornościowy (czyli przeciwciała) na bieżąco skutecznie zwalczane. Jednakże, kiedy organizm człowieka staje się osłabiony lub pojawia się duże uszkodzenie skóry, przez które bakterie mogą swobodnie przedostawać się w głąb ciała, niemożliwa staje się neutralizacja ich toksyn przez odpowiednie przeciwciała. To w konsekwencji staje się powodem wystąpienia szeregu gwałtownych i ciężkich objawów chorobowych w postaci TSS.

Jakie są przyczyny TSS?

TSS dotyczy najczęściej, bo aż w połowie przypadków, kobiet młodych i związany jest z używaniem przez nie podczas menstruacji tamponów dopochwowych. W czasie każdej miesiączki organizm staje się osłabiony, przez co bakterie kolonizujące okolice intymne mogą wykorzystywać chłonne i na długo pozostawione tampony z krwią w pochwie jako miejsce do namnażania się i produkcji dużej ilości toksyn. Także okres połogu, po poronieniu, zabiegu ginekologicznym czy po założeniu mechanicznych środków antykoncepcyjnych, takich jak wkładka wewnątrzmaciczna, gdy uszkodzone są jeszcze śluzówki okolic pochwy i zaburzona zostaje miejscowa odporność organizmu, predysponować może do szybszego rozwoju i wnikania bakterii. Do drugiej grupy przyczyn rozwoju TSS zaliczyć można wszelkie stany związane z uszkodzeniem skóry lub błon śluzowych. Szczególnie dotyczy to oparzeń, odmrożeń, rozległych i zanieczyszczonych ran czy pogryzień przez zwierzęta.

Objawy, które wywołuje TSS

Początkowo TSS objawia się ogólnym osłabieniem organizmu, bólami mięśni, głowy oraz brzucha. Bardzo szybko dołącza się wysoka gorączka, dochodząca często do 40 stopni Celsjusza, a stan pacjenta gwałtownie się pogarsza. Konieczne staje się leczenie szpitalne. Poprzez obecność toksyn bakteryjnych we krwi rozwija się tak zwany wstrząs septyczny – ciśnienie krwi ulega obniżeniu, akcja serca bardzo przyspiesza. Chory staje się senny, zdezorientowany, może stracić przytomność. Praca wielu ważnych narządów wewnętrznych, takich jak nerki, wątroba czy serce, ulega zaburzeniu. Dołączają się obfita biegunka oraz wymioty. W ciągu 3 dni pojawia się bardzo charakterystyczna, drobna, żywoczerwona wysypka, szczególnie widoczna w okolicach zgięć łokciowych i kolanowych. Wystąpić mogą także zapalenie gardła i spojówek, zaczerwienienie błony śluzowej pochwy, a także obrzęki kończyn. Po kilku dniach od początku objawów pojawia się grudkowy rumień dłoni i stóp, często bardzo swędzący. Nigdy nie obejmuje on twarzy. Po około 2 tygodniach, gdy stan ogólny pacjenta się poprawia, czyli w końcowej fazie TSS, rozpoczyna się złuszczenie naskórka na dłoniach, stopach oraz w okolicach krocza. Choroba zwykle nie pozostawia trwałych oraz poważnych powikłań, a chory wraca do pełnego zdrowia.

Na czym polega leczenie TSS?

Kluczowe znacznie ma szybki kontakt z lekarzem i ustalenie rozpoznania. Wykonuje się posiewy krwi w celu identyfikacji toksyny bakterii odpowiedzialnej za występujące objawy. Podstawowym celem terapii jest eliminacja drobnoustroju z organizmu. Konieczne jest leczenie TSS odpowiednimi antybiotykami w szpitalu. W bardzo ciężkich przypadkach stosowane są immunoglobuliny – specjalne przeciwciała neutralizujące toksyny. Należy także niezwłocznie usunąć wszelkie ciała obce, takie jak tampony dopochwowe czy gaziki z jamy nosowej, które mogą być potencjalnym źródłem zakażenia. Jeżeli to możliwe, wykonuje się także chirurgiczne oczyszczanie oraz drenaż zanieczyszczonych ran.

TSS a profilaktyka

Przede wszystkim należy zwracać szczególną uwagę na odpowiednią higienę miejsc intymnych, częstą zmianę tamponów podczas miesiączki oraz stosować te o jak najmniejszej chłonności. Kobiety, u których wystąpił TSS, nie powinny już nigdy używać tamponów ani zakładać mechanicznych środków antykoncepcyjnych.