Ubytek przegrody przedsionkowej (ASD) – objawy wady serca

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ASD) jest jedną z najczęstszych wrodzonych wad serca. Polega na obecności dziury w ścianie oddzielającej dwa przedsionki. Objawy kliniczne związane z rozwojem choroby często obserwuje się dopiero w wieku dorosłym. Jakie problemy zdrowotne mogą wynikać z występowania ubytku przegrody międzyprzedsionkowej i na czym polega leczenie tego schorzenia?

Co to jest ubytek przegrody międzyprzedsionkowej serca?

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ang. atrial septal defect, ASD) jest wadą wrodzoną serca polegającą na braku części ściany oddzielającej prawy i lewy przedsionek.

W rozwoju płodowym, w prawidłowych warunkach istnieje kilka takich „dziur w sercu”. Zazwyczaj przed urodzeniem, w okresie noworodkowym, niemowlęcym lub wczesnego dzieciństwa dochodzi do ich zamknięcia. Jeśli ten proces nie zajdzie, u starszego dziecka lub dorosłego mogą pojawić się zaburzenia pracy serca związane z ubytkiem przegrody i międzyprzedsionkowym przeciekiem krwi. Towarzyszą im objawy kliniczne ASD.

Rodzaje ubytków przegrody międzyprzedsionkowej

Wyróżniamy cztery rodzaje ubytków przegrody międzyprzedsionkowej:

• ubytek typu otworu pierwotnego (ASD typ 1) – zlokalizowany jest w dolnej części przegrody, może współwystępować z innymi wrodzonymi wadami serca,
• ubytek typu otworu wtórnego (ASD typ 2) – najczęstszy typ choroby, ubytek występuje w środkowej części przegrody między przedsionkami,
• ubytek typu zatoki żylnej (ASD typ 3) – rzadki typ ASD, ubytek obecny jest w górnej części przegrody międzyprzedsionkowej, może współwystępować z innymi wrodzonymi wadami serca,
• ubytek typu zatoki wieńcowej (ASD typ 4) – w tym typie ASD nieobecna jest część przegrody między zatoką wieńcową (odpowiadającą za odprowadzanie krwi ze ścian serca) oraz lewym przedsionkiem.

Przyczyny ubytku przegrody międzyprzedsionkowej

Przyczyną ubytku przegrody międzyprzedsionkowej jest wystąpienie nieprawidłowości na wczesnym etapie rozwoju serca. W powstawaniu tych zaburzeń rolę mogą odgrywać czynniki genetyczne (w tym obecność mutacji genetycznych) i środowiskowe (m.in. zakażenie wirusem różyczki u matki, picie przez nią alkoholu, palenie papierosów lub przyjmowanie narkotyków w czasie ciąży).

Objawy ubytku przegrody międzyprzedsionkowej

Objawy związane z występowaniem dziury w przegrodzie serca pojawiają się często dopiero w dorosłym życiu. Czas, kiedy pacjent zaczyna je odczuwać, zależny jest w dużej mierze od rozmiaru ubytku – im większy defekt, tym wcześniej się pojawiają (mniejsze wady serca, poniżej pięciu mm, mogą nie dawać żadnych symptomów przez całe życie).

Objawy ASD obejmują:

• duszność,
• zmęczenie,
• zmniejszoną tolerancję wysiłku fizycznego,
• kołatanie serca,
• nieregularny rytm serca,
• obrzęki nóg, stóp lub jamy brzusznej.

Diagnostyka ubytku przegrody międzyprzedsionkowej

Obecność wady serca najczęściej jest wykrywana przy badaniu stetoskopem. Jeśli lekarz usłyszy nieprawidłowe szmery, prawdopodobnie zleci kolejne testy w celu określenia rodzaju defektu. Rozpoznania ubytku przegrody międzyprzedsionkowej można dokonać na podstawie echokardiografii – nieinwazyjnego badania obrazowego pozwalającego ocenić m.in. ruchy mięśnia sercowego i zastawek oraz przepływ krwi przez przedsionki i komory serca.

Leczenie ubytku przegrody międzyprzedsionkowej

Sposób leczenia ASD jest zależny przede wszystkim od wieku diagnozy, występujących objawów, wielkości dziury w przegrodzie serca oraz ewentualnej obecności innych chorób. Pacjenci po diagnozie muszą być pod opieką kardiologa, który będzie regularnie monitorował przebieg schorzenia.

W leczeniu objawów i powikłań ubytku przegrody międzyprzedsionkowej wykorzystywane są środki farmakologiczne, w tym beta-blokery (u osób z zaburzeniami rytmu serca) oraz leki przeciwzakrzepowe. Operacja jest jednak jedyną możliwą interwencją pozwalającą na korekcję samej wady serca.

U noworodków i niemowląt z defektem wielkości poniżej pięciu mm często nie podejmuje się inwazyjnego leczenia, ponieważ w pierwszym roku życia w wielu przypadkach dochodzi do samoistnego zamknięcia się ubytku. Osoby z wadą powyżej jednego cm z dużym prawdopodobieństwem będą wymagały wykonania zabiegu operacyjnego.

Powikłania ubytku przegrody międzyprzedsionkowej

Niewielka wada serca może pozostać bez wpływu na ogólny stan zdrowia. Znaczny ubytek przegrody międzyprzedsionkowej w niektórych przypadkach powoduje poważne problemy, takie jak zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca i zwiększone ryzyko udaru mózgu. Czasami jest przyczyną nadciśnienia płucnego lub zespołu Eisenmengera. Podjęcie odpowiedniego leczenia pomaga zapobiec tym komplikacjom.

Bibliografia:

1. Menillo A. M., Lee L. S., Pearson-Shaver A. L. (2020) Atrial Septal Defect, StatPearls.
2. Centers for Disease Control and Prevention (2020) Congenital Heart Defects. Facts about Atrial Septal Defects.
3. Mayo Clinic (2019) Atrial septal defect (ASD).