Ucho zewnętrzne – budowa, funkcje, zapalenie ucha

Ucho zewnętrzne to nie tylko widoczna na głowie małżowina, ale też wiele ważnych struktur wewnętrznych, takich jak grobelka czy czółenko. Ucho zewnętrzne wychwytuje fale dźwiękowe i kieruje je w stronę błony bębenkowej. Zapewnia również odpowiednią temperaturę i wilgotność powietrza oraz chroni błonę przed uszkodzeniami.

Budowa ucha zewnętrznego

Ucho zewnętrzne składa się z małżowiny usznej oraz przewodu słuchowego zewnętrznego. Od ucha środkowego oddziela go błona bębenkowa. Czym charakteryzują się poszczególne elementy? Odpowiadamy.

Małżowina uszna

Mówiąc o budowie ucha zewnętrznego, należy zacząć od jego najbardziej zewnętrznej części, czyli małżowiny usznej. Zbudowana jest ona z chrząstki (otoczonej ochrzęstną), skóry oraz tkanki podskórnej. Jej kształt przekazywany jest w genach. Co więcej, rośnie ona wraz z człowiekiem do 18. roku życia. Małżowina składa się również z takich elementów, jak:

• grobelka,
• obrąbek,
• czółenko,
• skrawek,
• przeciwskrawek,
• guzek nadskrawkowy,
• wcięcie międzyskrawkowe,
• muszla małżowiny,
• płatek małżowiny,
• dół trójkątny,
• odnogi grobelki.

Małżowina odbiera bodźce akustyczne ze środowiska zewnętrznego.

Warto dodać, że chrząstka małżowiny przymocowana jest do czaszki przy pomocy trzech więzadeł usznych: przedniego, tylnego orz górnego.

Przewód słuchowy zewnętrzny

Zewnętrzna część ucha składa się także z przewodu słuchowego zewnętrznego. Doprowadza on fale dźwiękowe do błony bębenkowej. Rozpoczyna się otworem słuchowym zewnętrznym, który składa się z dwóch części:

• zewnętrzna część chrzęstna – znajdują się w niej mieszki włosowe i gruczoły łojowe,
• wewnętrzna część kostna – pokrywa ją skóra, która przylega do okostnej.

W zewnętrznej części kostnej mieszczą się, jak już zostało wspomniane, krótkie włoski. Ich gruczoły łojowe produkują wydzielinę, która razem ze złuszczonym nabłonkiem tworzy woskowinę uszną. Dzięki niej zanieczyszczenia nie dostają się do przewodu słuchowego. Kiedy woskowiny jest zbyt dużo, dochodzi do zatkania przewodu.

Przewód słuchowy jest zagięty i tworzy z częścią kostną pewien kąt. Zabezpiecza to błonę i jamę bębenkową przed urazami. Długość przewodu wynosi od trzech do czterech centymetrów. Jego kształt przypomina natomiast literę S. W końcowej części ucha zewnętrznego umieszczona jest błona bębenkowa.

Błona bębenkowa

Nie można mówić o budowie ucha zewnętrznego, nie wspominając o błonie bębenkowej. Ta część ucha oddziela przewód słuchowy zewnętrzny od ucha środkowego. Odpowiedzialna jest ona za przekształcanie fale dźwiękowych w drgania mechaniczne. Wyróżnia się owalnym kształtem. Jej wymiary wynoszą około 10 × 8,5 mm, natomiast grubość – około 100 mikronów. Barwa błony bębenkowej jest perłowoszara.

Błona składa się z dwóch części:

• część napięta – stanowi większą część błony bębenkowej, łączy się z częścią bębenkową kości skroniowej za pomocą pierścienia włóknisto-chrząstkowego,
• część wiotka – jest to tzw. błona Schrapnela, czyli mniejsza część błony bębenkowej, która przymocowana jest do okostnej łuski kości skroniowej, nie posiada ona warstwy włóknistej.

Warto zwrócić uwagę również na budowę ściany bębenkowej, która składa się z trzech warstw:

• blaszka właściwa – najgrubsza warstwa, stanowi rusztowanie dla innych warstw,
• warstwa skórna – tworzy ją skóra przewodu słuchowego zewnętrznego,
• część środkowa (włóknista) – złożona jest z dwóch warstw włókien, które biegną promieniście i okrężnie,
• warstwa śluzowa – tworzy ją błona śluzowa jamy bębenkowej.

Zapalenie ucha zewnętrznego

Najpopularniejszą chorobą omawianej części ucha jest tzw. zapalenie ucha zewnętrznego (ICD-10). Może ono zaatakować małżowinę uszną, błonę bębenkową, jak również przewód słuchowy.

Zapalenie ucha zewnętrznego – objawy

Główne objawy zapalenia ucha zewnętrznego to:

• bolesny obrzęk,
• ból ucha zewnętrznego (nasilający się podczas przeżuwania pokarmów oraz pociągania małżowiny usznej),
• problemy ze słuchem,
• odczucie rozpierania w uchu,
• zaczerwieniona, rozpulchniona skóra, pokryta zasychającą wydzieliną,
• pęcherzyki o charakterze surowiczo-krwistym,
• wycieki z ucha,
• dreszcze,
• gorączka,
• bóle i zawroty głowy,
• uczucie napięcia skóry,
• niedowład lub porażenie nerwu twarzowego po stronie zapalenia.

Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego

Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego najczęściej nie jest łatwe. Nie należy go ignorować, ponieważ mogą się pojawić groźne powikłania. W przypadku infekcji bakteryjnych zalecane jest miejscowe stosowanie antybiotyków, np. w postaci kropli dousznych. Jeżeli zapalenie ucha wywołały grzyby, rekomendowane są środki przeciwgrzybicze, np. w formie maści. W przypadku infekcji wirusowych zaleca się środki przeciwwirusowe.

Leczenie domowe zapalenia ucha zewnętrznego

Najważniejsze przy tej chorobie jest leczenie farmakologiczne, które można uzupełnić domowymi metodami. Przede wszystkim należy unikać przeciągów oraz pływania – tak aby nie moczyć chorego ucha. W przypadku silnego bólu warto stosować ciepłe okłady, które nieco je złagodzą  – sprawdzi się tu zarówno zwykły ręcznik, jak i poduszka elektryczna.

Ile trwa zapalenie ucha zewnętrznego?

Czas trwania choroby zależy od jej etiologii. Jeżeli została ona wywołana przez bakterie, leczenie miejscowe trwa od pięciu do siedmiu dni (przy drożnym kanale słuchowym). Jeśli stan zapalny postępuje, konieczne jest leczenie ogólne. Długość antybiotykoterapii zależy od objawów i stanu pacjenta. Jeżeli chorobę wywołały grzyby, leczenie trwa stosunkowo długo i musi być kontynuowane przynajmniej przez dwa tygodnie po ustąpieniu objawów. Jeżeli choroba wywołana jest przez wirusy, np. półpaśca usznego, leczenie wymaga szybkiej diagnozy i trwa ono zwykle 5-10 dni.

Czy zapalenie ucha jest zaraźliwe?

Na końcu warto dodać, że zapalenie ucha nie jest zaraźliwe.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK10908/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK540992/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556055/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6522672/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9433684/