Jak rozpoznać udar mózgu? Profilaktyka, objawy i rodzaje – udar mózgu a wylew

Udar mózgu to obumarcie części mózgu wynikające z zaburzeń przepływu krwi. Udar jest stanem zagrażającym życiu, dlatego im szybsza reakcja po pojawieniu się objawów, tym większa szansa na życie. Przyczyny udaru mózgu to m.in.: miażdżyca, nadciśnienie, hipercholesterolemia,  jednak ryzyko wystąpienia udaru potęgują również złe nawyki – m.in. brak aktywności fizycznej, zła dieta czy palenie tytoniu. Dowiedz się, jak rozpoznać udar mózgu i jak go uniknąć.

„W Wielkiej Brytanii co 3,5 minuty jedna osoba doznaje udaru mózgu, w Stanach Zjednoczonych – co 40 sekund, a na świecie – co 2 sekundy. Każdego roku ponad 17 milionów osób na całym świecie doznaje udaru mózgu, z czego 5 milionów pozostaje w znacznym stopniu inwalidztwa. Łącznie zaś szacuje się, że 34 miliony osób żyje ze skutkami udaru mózgu. W Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych udar mózgu jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonu (odpowiednio ponad 60 tysięcy i 160 tysięcy zgonów rocznie) oraz główną przyczyną inwalidztwa u dorosłych” – czytamy na portalu „Neurologia Praktyczna” dla lekarzy neurologów i lekarzy medycyny ogólnej.

Udar mózgu określany jest również jako apopleksja (z języka greckiego „paraliż mózgu”. Najczęściej rozpoznaje się udar niedokrwienny, natomiast możliwe jest również wystąpienie udaru w mechanizmie krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego – tzw. udar krwotoczny oraz udaru żylnego.

Rodzaje udaru mózgu – udar a wylew

Najczęstszym rodzajem udaru mózgu jest udar niedokrwienny – dotyczy aż 80 proc. pacjentów. Bezpośrednią przyczyną udaru niedokrwiennego mózgu jest zamknięcie światła tętnicy doprowadzającej krew do określonego obszaru mózgu, np. na skutek miażdżycy, która obejmuje duże naczynia tętnicze i średnie tętnice w mózgowiu.

Drugim mechanizmem powstawania udaru niedokrwiennego są zmiany zwyrodnieniowe w małych naczyniach tętniczych w następstwie nadciśnienia tętniczego. Naczynie doprowadzające krew do określonego obszaru w mózgu może także ulec zamknięciu przez materiał zatorowy pochodzący przede wszystkim z lewego przedsionka czy zmian zakrzepowych, tworzących się wskutek wad zastawkowych i zaburzeń przepływu krwi. Materiał zatorowy może również tworzyć się w zaburzeniach kurczliwości mięśnia sercowego czy też w zapaleniu mięśnia sercowego. Rzadką przyczyną udaru niedokrwiennego są zmiany naczyniowe powstające w mechanizmie układowego zapalenia naczyń.

Drugim rodzajem udaru mózgu jest udar krwotoczny, czyli tzw. wylew. Najczęściej jest to krwotok śródmózgowy w wyniku pęknięcia naczynia krwionośnego. U starszych ludzi fizjologicznie wraz z wiekiem dochodzi do odkładania się amyloidu w układzie nerwowym, co wpływa na funkcje i jakość naczyń krwionośnych. Określa się to mianem angiopatii naczyniowej. W przypadku zmian o charakterze tętniaków czy innego typu wad naczyniowych może dojść do krwotoku podpajęczynówkowego, który odpowiada za około 5% przypadków udarów mózgu.

Ostatnim mechanizmem powstawania udaru mózgu jest udar żylny. Wynika on z zakrzepicy w żyłach mózgowych czy w obrębie zatok żylnych opony twardej.

Udar mózgu – przyczyny

Najczęstszą przyczyną występowania udaru mózgu jest nadciśnienie tętnicze. Do czynników ryzyka udaru mózgu zalicza się:

• spożywanie alkoholu,
• palenie tytoniu,
• inne używki (narkotyki, dopalacze),
• wysoki poziom cholesterolu we krwi,
• choroby serca: zaburzenia rytmu serca, w szczególności migotanie przedsionków,
• rozsiane zmiany miażdżycowe,
• cukrzyca,
• niewłaściwa dieta,
• brak aktywności fizycznej
• otyłość i duża nadwaga,
• bezdech senny,
• zaburzenia gospodarki lipidowej.

Wśród czynników ryzyka wystąpienia udaru mózgu wymienia się także te, na które nie mamy wpływu: płeć – udar częściej dotyczy mężczyzn, wiek – częściej dotyczy osób starszych oraz predyspozycje genetyczne.

Udaru mózgu – objawy

Udar mózgu jest stanem zagrożenia życia. Wymaga natychmiastowego przewiezienia chorego do oddziału udarowego. Prawidłowe rozpoznanie objawów może uratować komuś życie, ponieważ w takiej sytuacji liczy się każda chwila.

Warto wiedzieć, że symptomy udaru mogą pojawić się nagle, a w niektórych przypadkach wcześniej wystąpią objawy ostrzegawcze, określane jako tzw. mały udar. Charakterystyczne w jego przebiegu są jakiekolwiek deficyty neurologiczne. Objawy zależą tak naprawdę od obszaru objętego niedokrwieniem, dlatego obraz kliniczny udaru nie będzie identyczny u wszystkich chorych.

Objawy udaru mózgu to:

• zaburzenia mowy (np. mowa niewyraźna),
• upośledzenie mimiki twarzy (np. wykrzywienie twarzy po jednej stronie, opadanie jednego kącika ust itp.),
• niedowład (bardzo często połowiczy) czy niedowidzenie (na jedno oko lub ograniczenie pola widzenia)
• problemy z równowagą i koordynacją ruchów,
• silny ból głowy,
• utrata przytomności.

Charakterystyczne dla objawów udaru mózgu jest to, że po tym, jak się nasilają, mogą ustąpić, by wrócić ze zwiększoną siłą kilkanaście godzin później. U jednej trzeciej pacjentów pierwsze objawy pojawiają się podczas snu.

Profilaktyka udaru mózgu

Znając przyczyny udaru mózgu, wiadomo, jak mu skutecznie zapobiegać. W tym celu konieczne jest zwalczanie wszelkich czynników ryzyka, a przede wszystkim normalizacja ciśnienia tętniczego. Ponadto ważne jest skuteczne leczenie cukrzycy, jak również hipercholesterolemii (zbyt wysokiego poziomu cholesterolu). By ustrzec się przed udarem warto zaprzestać całkowicie palenia tytoniu, zadbać o codzienną dawkę aktywności fizycznej oraz o dobrą dietę. W skrócie można powiedzieć, że podstawą zapobiegania udarowi mózgu jest po prostu zdrowy tryb życia. Z kolei chorzy z grupy ryzyka wystąpienia udaru na tle zakrzepicy muszą przyjmować leki przeciwzakrzepowe.

Udar mózgu – diagnoza i powikłania

Aby stwierdzić udar mózgu potrzebne jest wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Na tej podstawie lekarz ocenia, jakiego rodzaju udar wystąpił u danego pacjenta. Rozpoznanie rodzaju udaru – niedokrwiennego lub wylewu – jest kluczowe do podjęcia odpowiedniego leczenia. Badania pozwalają również stwierdzić, czy wystąpił obrzęk mózgu lub inne powikłania., które wymagają dodatkowych działań. Badania dodatkowe przy diagnozowaniu udaru mózgu to m.in. USG tętnic szyjnych, arteriografia tętnic mózgowych, echokardiografia, morfologia krwi, USG dopplerowskie, 24-godzinne badanie holterowskie EKG oraz ciśnienia tętniczego, (EEG), OB, saturacja, lipidogram.

Jak informuje portal Neurologia Praktyczna „po wystąpieniu udaru mózgu dochodzi do wielu szkodliwych skutków, z których każdy wymaga właściwego działania leczniczego i/lub prewencyjnego. Są to:

• początkowe uszkodzenie niedokrwienne;
• postępujące uszkodzenie mózgu na obszarze niedokrwiennej penumbry;
• wczesny powtórny udar mózgu;
• wtórne pogorszenie związane z licznymi przyczynami, jak: obrzęk mózgu, podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, padaczka i wtórne powikłania (aspiracyjne zapalenie płuc, padaczka, zakrzepica żył głębokich, zatorowość płucna).”

Co więcej w wyniku udaru może dojść do:

• niewydolności serca, arytmii, zawału mięśnia sercowego;
• niewydolności oddechowej;
• niewydolności nerek;
• uszkodzenia funkcji wątroby w wyniku przyjmowanych leków;
• zmian w kościach i mięśniach;
• odwodnienia;
• zmniejszenia odżywiania i większego katabolizmu;
• problemów natury psychologicznej.

Ponadto, u pacjentów starszych, które cierpią na inne choroby, leczenie udaru wymaga dodatkowych działań i rozpatrzenia wszelkich powikłań indywidualnie.

Bibliografia:

1. B. Błażejewska-Hyżorek A. Czernuszenko A. Członkowska i wsp., Wytyczne postępowania w udarze mózgu, „Polski Przegląd Neurologiczny” 2019, t. 15, supl. A, s. 1–156.
2. Markus H., Pereira A., Cloud G., Udary mózgu. Kompendium diagnostyki i postępowania. J. Barycki (red. wyd. pol.), Wydawnictwo Czelej, Lublin 2018.
3. neurologia-praktyczna.pl/a6196/Udar-mozgu.html [dostęp: 20.06.2023 r.]