USG połówkowe – kiedy wykonać, jak wygląda, co wykrywa

Badanie USG połówkowe to badanie wykonywane w połowie ciąży, czyli między 18. a 22. tygodniem ciąży. Badanie to jest nieinwazyjne, bezbolesne i całkowicie bezpieczne. Umożliwia ocenę rozwoju płodu, tempo wzrostu oraz pozwala wykryć wiele nieprawidłowości w przebiegu ciąży czy budowie łożyska. Nieprawidłowy wynik badania połówkowego jest wskazaniem do wykonania dalszej diagnostyki, w tym bardziej inwazyjnych badań prenatalnych, takich jak amniopunkcja.

Co to jest badanie połówkowe?

USG połówkowe to jedno z kilku badań ultrasonograficznych, które są wykonywane podczas ciąży. Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, w ciąży zalecane jest wykonanie kilku badań USG w następujących terminach:

• w 11.-13. tygodniu ciąży,
• w 18.-22. tygodniu ciąży,
• w 28.-32. tygodniu ciąży.

Badania połówkowe w ciąży wykonywane są na półmetku ciąży i służą ocenie rozwoju płodu. Jest to ten okres ciąży, gdy – poza USG połówkowym – kobieta ciężarna poddawana jest także takim badaniom jak badanie czynnika Rh, badanie ogólne moczu oraz doustny test tolerancji glukozy w kierunku cukrzycy ciążowej.

Badanie prenatalne połówkowe polega na ocenie takich elementów anatomii płodu jak głowa, klatka piersiowa, serce, jama brzuszna, kręgosłup. Oceniana jest ilość płynu owodniowego oraz budowa i lokalizacja łożyska. Ponadto rodzice, którzy wcześniej nie poznali płci dziecka, teraz mają taką możliwość. Dzięki badaniu połówkowemu możliwe jest potwierdzenie prawidłowego rozwoju płodu i wykluczenie obecności wad wrodzonych; jeśli stwierdzone zostaną jakiekolwiek nieprawidłowości, wówczas lekarz ustali dalsze postępowanie.

USG połówkowe – kiedy należy je wykonać?

Połówkowe badanie USG wykonywane jest w połowie ciąży, czyli między 18. a 22. tygodniem ciąży. Jest to ten okres ciąży, w którym płód jest rozwinięty na tyle, że można szczegółowo ocenić jego anatomię. W razie wykrycia niektórych wad rozwojowych jest natomiast możliwe wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego.

Wiadomo już, kiedy zrobić USG połówkowe. A czy na badanie należy mieć skierowanie? Czy badania prenatalne są refundowane? Badania połówkowe wykonywane mogą być w ramach refundacji NFZ  – wówczas po wystawieniu skierowania przez lekarza badanie jest bezpłatne. Jeśli natomiast ciężarna zdecyduje się wykonać prywatnie USG połówkowe, cena to około 280-320 zł.

Jak się przygotować do badania połówkowego w ciąży?

USG połówkowe to całkowicie nieinwazyjne i bezbolesne badanie. Jest to badanie, które nie wymaga specjalnego przygotowania, poza zaleceniem, aby na badanie zgłosić się z pełnym pęcherzem. Pozwala to lepiej zobrazować macicę i płód, gdyż wypełniony pęcherz lekko wypycha macicę z miednicy. Dlatego przed badaniem zalecane jest wypicie litra wody na jedną lub dwie godziny przed badaniem.

Badanie połówkowe – jak wygląda USG połówkowe w ciąży?

Badanie połówkowe rozpoczyna się od nałożenia na skórę brzucha żelu, który ułatwi poślizg głowicy aparatu oraz przekazywanie fal ultradźwiękowych. Następnie głowica aparatury jest powoli przesuwana po brzuchu kobiety ciężarnej. Obraz jest natychmiast przekazywany na ekran aparatu, dzięki czemu lekarz ma możliwość natychmiastowej oceny wszystkich parametrów oraz dokonania niezbędnych pomiarów.

Połówkowe USG umożliwia ocenę takich parametrów jak:

• długość płodu,
• wymiar płodu ciemieniowo-siedzeniowy,
• obwód główki,
• obwód brzucha,
• długość kości udowej,
• rozmiar czaszki, gęstość mineralna kości czaszki,
• budowa mózgu,
• objętość płynu mózgowo-rdzeniowego,
• budowa twarzy – obecność oczodołów, kości nosowej, ewentualna obecność rozszczepu wargi,
• wygląd szyi, obecność wola tarczycowego,
• ocena klatki piersiowej, ze szczególnym uwzględnieniem wielkości, położenia i budowy serca (obecności wszystkich jam serca), a także budowy płuc,
• ocena jamy brzusznej, w tym położenia i budowy żołądka oraz jelit,
• ocena obecności obu nerek oraz pęcherza moczowego,
• ocena szkieletu, w tym prawidłowej budowy kończyn i kręgosłupa, a także ewentualna obecność rozszczep kręgosłupa,
• ocena płci dziecka oraz prawidłowej budowy narządów rodnych.

Ponadto USG połówkowe pozwala na ocenę ilości płynu owodniowego, budowy i lokalizacji łożyska, a także przyczepu pępowiny. Badanie trwa kilkadziesiąt minut.

USG połówkowe – norma i interpretacja wyniku

Opis USG ciąży oraz interpretacja USG połówkowego leżą w kompetencjach lekarza. Uzyskane w badaniu pomiary porównywane są do norm opracowanych dla określonego okresu ciąży. Dlatego tak ważne jest, kiedy USG połówkowe jest wykonane – badania połówkowe przed 18 tygodniem lub po 22 tygodniu ciąży mogą być trudniejsze do zinterpretowania.

Prawidłowa masa płodu powinna wynosić około 470 gramów, a długość ciała od czubka głowy do pięt, czyli parametr CHL to średnio 28 cm +/- 4 cm. Wymiar ciemieniowo – siedzeniowy, czyli długość ciała od czubka głowy do pupy wynosi około 18 cm. Ponadto oceniane są wielkości takich parametrów jak:

• ASP, czyli akcja serca płodu,
• AFI, czyli wskaźnik płynu owodniowego,
• AC, czyli obwód brzucha dziecka,
• HC, czyli obwód głowy dziecka,
• FL, czyli długość kości udowej,
• HL, czyli długość kości ramiennej,
• EFW, czyli średnia masa ciała płodu,
• AUA, czyli średni wiek ciąży,
• EDD, czyli przybliżona data porodu.

W prawidłowym obrazie USG dostrzegalna powinna być dobrze wykształcona twarzoczaszka, z wyraźnymi oczodołami oraz kością nosową i bez rozszczepu kręgosłupa. Norma jest obecność dobrze wykształconych kończyn – dwóch górnych i dwóch dolnych, a także kręgosłupa bez rozszczepu. Obydwie półkule mózgu powinny być symetryczne. Jelita i żołądek powinny znajdować się w jamie brzusznej, płuca i serce – w klatce piersiowej. W sercu widoczne powinny być cztery jamy – dwa przedsionki i dwie komory.

Nieprawidłowy wynika USG połówkowego – co dalej?

Kiedy badanie połówkowe wykaże pewne nieprawidłowości, nie musi to wcale oznaczać obecności poważnych wad rozwojowych. Lekarz może zlecić dokładniejsze badania, w tym badanie echokardiograficzne płodu, które ocenia pracę serca i całego układu krążenia. Badanie to może być pomocne w potwierdzeniu lub wykluczeniu obecności niektórych wrodzonych wad serca, w tym tetralogii Fallota, wspólnego kanału przedsionkowego czy przełożenia wielkich pni tętniczych. Inne badania, które mogą być zlecone po wykonaniu badania połówkowego to takie inwazyjne badania prenatalne jak:

• amniopunkcja, czyli pobranie próbki płynu owodniowego,
• biopsja kosmówki, czyli pobranie fragmentu błony płodowej,
• kordocenteza, czyli nakłucie sznura pępowinowego w celu pobrania krwi płodu do badań.

Po przeprowadzeniu bardziej szczegółowej diagnostyki, lekarz opracowuje odpowiednie postępowanie, otaczając matkę i nienarodzone dziecko odpowiednią opieką lekarską.

Przeciwwskazania do wykonania badania połówkowego w ciąży

Badanie połówkowe w ciąży jest badaniem obowiązkowym i nie ma żadnych przeciwwskazań do jego przeprowadzenia. Jest to procedura całkowicie nieinwazyjna i bezpieczna, nie wiążąca się z wystąpieniem jakiegokolwiek ryzyka dla mamy czy dziecka.

Bibliografia:

1. Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie prawidłowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym; 2020