USG ślinianek – co wykrywa, wskazania, jak wygląda?

USG ślinianek to podstawowe badanie wykonywane w diagnostyce gruczołów ślinowych. Wskazaniem do badania jest powiększenie i bolesność ślinianek oraz trudności z przełykaniem śliny. Badanie ultrasonograficzne pozwala na wykrycie procesów zapalnych toczących się w śliniankach oraz lokalizację zmian patologicznych takich jak torbiele, guzy czy ropnie. Jak wygląda USG ślinianek i czy trzeba się do niego przygotowywać?

Czym są ślinianki?

Ślinianki to parzyste narządy znajdujące się w dnie jamy ustnej. Łącznie w organizmie człowieka występuje sześć dużych ślinianek. Ślinianki podjęzykowe umiejscowione są na przeponie jamy ustnej, pomiędzy mięśniem gnykowo-językowym i żuchwowo-gnykowym.  Ślinianki podżuchwowe położone są wokół tylnego wolnego brzegu mięśnia żuchwowo-gnykowego. Ślinianki przyuszne zbudowane są z warstwy powierzchownej zlokalizowanej pomiędzy żuchwą a przewodem słuchowym zewnętrzym oraz warstwy głębokiej leżącej w dole zażuchwowym.

Funkcją ślinianek jest wytwarzanie śliny, która odgrywa istotną rolę w nawilżaniu oraz ochronie jamy ustnej i zębów. Ponadto wspomaga połykanie i żucie pokarmu. Trzy pary dużych ślinianek wytwarzają około 90 proc. śliny, pozostałe 10 proc. śliny powstaje w małych śliniankach położonych w policzkach, wargach, języku i podniebieniu

Co to jest USG ślinianek?

Badanie ultrasonograficzne ślinianek to łatwo dostępna i tania metoda obrazowa umożliwiająca wykrywanie zmian w obrębie ślinianek podjęzykowych, podżuchwowych i przyusznych. Ultrasonografia wykorzystuje fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości, które odbite od tkanek i narządów powracają w postaci echa i zostają przetworzone na obraz widoczny na monitorze. Badanie zwykle trwa kilkanaście minut, a jego cena waha się w granicach 60-160 zł.

USG ślinianek – wskazania i przeciwwskazania do badania

Badanie ślinianek wykonuje się w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów mogących wskazywać na nieprawidłowości w obrębie gruczołów ślinowych. Wskazaniem do USG ślinianek jest więc:

• bolesność w obrębie ślinianek,
• powiększenie gruczołów ślinowych i węzłów chłonnych,
• twardość gruczołów ślinowych,
• suchość w ustach,
• trudności w połykaniu śliny.

Badanie ślinianek jest bezinwazyjne, dlatego nie ma przeciwwskazań do jego wykonania. Wyjątek stanowi jedynie przerwanie ciągłości naskórka w postaci ran, otwartych infekcji i oparzeń badanej okolicy.

Jak przygotować się do badania USG ślinianek?

Badanie USG ślinianek nie wymaga specjalnego przygotowania. Nie trzeba być na czczo ani odstawiać przyjmowanych leków. Mężczyźni powinni jednak pamiętać, aby przed badaniem zgolić zarost. Na badanie należy przyjść w ubraniu, które nie zakrywa szyi.

Jak wygląda USG ślinianek?

Przed przystąpieniem do badania, z pacjentem przeprowadzany jest krótki wywiad, w którym lekarz zadaje pytania dotyczące stanu zdrowia i występujących dolegliwości. Następnie pacjent proszony jest o zdjęcie biżuterii z szyi i położenie się na leżance. W miarę możliwości należy usunąć ślinę z ust, gdyż obecne w niej pęcherzyki powietrza mogą utrudniać obrazowanie. Na badaną powierzchnię nakłada się specjalny żel, który umożliwia poruszanie się głowicy ultrasonografu.

Jeśli badanie dotyczy ślinianek przyusznych pacjent proszony jest o lekkie skręcenie głowy w lewo lub w prawo. Lekarz ocenia gruczoły po obu stronach, czasem badanie poszerzone jest o diagnostykę całej szyi w celu zlokalizowania powiększonych węzłów chłonnych. W trakcie badania konieczne może okazać się umieszczenie przez lekarza palca w jamie ustnej na wewnętrznej powierzchni policzka.

W przypadku badania ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych pacjent proszony jest o położenie się na wznak i odchylenie głowy. Lekarz może umieścić palec w okolicy podjęzykowej jamy ustnej, by umożliwić widoczność wybranych struktur.

Co wykrywa USG ślinianek?

Za pomocą USG ślinianek można sprawdzić wielkość, kształt, lokalizację oraz echogeniczność ślinianek. Zmiany patogeniczne, które wykrywa badanie ultrasonograficzne ślinianek to:

• powiększenie ślinianek, stany obrzękowe ślinianek,
• obecność zmian ogniskowych, guzów, torbieli, tłuszczaków i nerwiaków,
• obecność złogów w przebiegu kamicy ślinianek,
• choroby ślinianek takie jak: zaburzenia rozwojowe (hipoplazja, dodatkowy gruczoł ślinowy w policzku), wirusowe lub bakteryjne zapalenie ślinianek, sialozy, nowotwory ślinianek (gruczolaki, gruczolakoraki, raki płaskonabłonkowe i raki niezróżnicowane) i zmiany pourazowe (krwiaki, ropnie ślinianek).

Bibliografia:

1. Piotr Zajkowski, Aleksandra Ochal-Choińska, „Standardy badania ślinianek – aktualizacja”, Journal of Ultrasonography t. 17, s. 175–190, 2016.
2. Paweł Szwedowicz, Ewa Osuch-Wójcikiewicz, „Diagnostyka guzów ślinianki przyusznej”, Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny t. 1, nr 1, 2012.
3. Peter Abrahams, „Atlas anatomiczny. Ciało człowieka: budowa i funkcjonowanie”, Świat Książki, 2012.