Przejdź do treści

Czym są ustawienia Hellingera? Dlaczego wzbudzają kontrowersje?

Ustawienia rodzinne Berta Hellingera
Ustawienia rodzinne Berta Hellingera Malte Mueller/Getty Images
Podoba Ci
się ten artykuł?

Ustawienia Hellingera, czy też ustawienia rodzinne opracowane przez Berta Hellingera są uznawane za jeden z najbardziej kontrowersyjnych elementów terapii systemowej i zawsze wzbudzają wiele emocji podczas dyskusji. Czym cechuje się ta metoda? Dlaczego ma zarówno wielu zwolenników, jak i przeciwników? Czy powinnaś z niej skorzystać?

Kim był Bert Hellinger? 

Bert Hellinger urodził się w 1925 roku, a zmarł w 2019 roku. Przez sporą część życia mężczyzna był zakonnikiem. Studiował pedagogikę, filozofię i teozofię, natomiast nie ukończył studiów psychologicznych, ale zagadnienia obejmujące swoim zakresem ludzki umysł były jego pasją. Inspirował się różnymi nurtami psychoterapii, a przede wszystkim analizą transakcyjną.

Hellinger w czasie pobytu w Afryce badał plemię Zulusów i właśnie tam stworzył technikę ustawień rodzinnych, nazywanych obecnie ustawieniami Hellingera. Metoda ta nie należy formalnie do terapii systemowej, natomiast często jest z nią utożsamiana w języku potocznym. Cieszy się sporą popularnością wśród ludzi różnych narodowości, ale środowiska naukowe uważają ją za szkodliwą i kontrowersyjną.

Ustawienia systemowe Hellingera – główne założenia 

Najważniejszym założeniem w ustawieniach systemowych Hellingera jest stwierdzenie, że za psychiczne problemy jednostek odpowiadają trudności w rodzinie, a przede wszystkim zaburzone relacje rodzinne. Oczywiście takie przesłanki są również charakterystyczne dla innych metod, na przykład systemowej, jednak Hellinger w swoich założeniach poszedł znacznie dalej.

Autor metody uznaje, że wszelkie problemy są związane nie tylko z nieprawidłowymi relacjami z żyjącymi członkami rodziny, ale także tymi zmarłymi i to z kilku poprzednich pokoleń. Według niego na pacjentów wpływają również pewne ukryte fakty, na przykład choroba rodzica lub romans brata. Hellinger chce przywrócić ład w rodzinie, nakłaniając do poprawiania relacji między poszczególnymi osobami, a także do utrzymania bliskich więzi.

„W ustawieniach Hellingera chodzi o udrożnienie często zablokowanego przepływu miłości” /fot. Pexels

Cele ustawień rodzinnych Hellingera 

Najważniejszym celem ustawień rodzinnych Hellingera jest przywrócenie ładu w rodzinie, a tym samym wprowadzenie harmonii do życia pacjenta. Szczególnym celem jest wyciągnięcie pewnych niewidocznych motywów, pragnień i tajemnic z przeszłości. Co ciekawe, Hellinger nie uważa, żby priorytetem było usunięcie objawów somatycznych u danej jednostki – zminimalizowanie symptomów ma być jedynie efektem ubocznym, osiągniętym dzięki harmonii.

Jak przebiega praca metodą Hellingera? 

Ustawienia Hellingera opierają się w dużej mierze na psychodramie, ponieważ uczestnicy sesji mają za zadanie odgrywać role różnych członków rodziny zarówno żyjących, jak i zmarłych, im samym nieznanych. Działaniem poszczególnych uczestników kieruje moderator, który ustala różne zasady i role, a także zadaje pytania, np. „jak się czujesz w tej roli?”, „jakie są twoje uczucia w tym momencie?”.

Sesje ustawień rodzinnych wywołują zwykle bardzo dużo różnych emocji i wrażeń, dlatego też w trakcie takich spotkań można smucić się, płakać, ale także złościć i być zdenerwowanym. Oczywiście nie każdy umie wczuć się w inną osobę, jednak ci, którzy to potrafią, mogą przejawić wiele rozmaitych uczuć.

Ustawienia i obserwowanie ich pomagają w przyjrzeniu się konkretnym problemom i rolom danych osób w rodzinie. Konkretne emocje i przeżycia mogą stać się impulsem do zmian w życiu i zbudowania nowych relacji rodzinnych. W tym miejscu warto zaznaczyć, że w sesji udział biorą zwykle nieznane sobie osoby, często zupełnie przypadkowe i to właśnie one wchodzą w role pozostałych członków rodziny – to kolejna rzecz odbiegająca od terapii systemowej, gdzie spotykają się sami krewniacy.

Kontrowersje wokół ustawień Hellingera 

Ustawienia Hellingera są popularną metodą pracy nad problemami osobistymi, ale wzbudzają sporo kontrowersji i nie ma w tym nic dziwnego. Wśród najważniejszych i najmocniejszych zarzutów można wymienić: 

  • brak fundamentów teoretycznych; 
  • brak empirycznego sprawdzenia efektów ustawień rodzinnych na konkretnej próbie osób badanych; 
  • prowadzący warsztaty nie muszą mieć dyplomu psychologa czy psychoterapeuty; 
  • emocje uczestników są efektem manipulacji, a nie autentycznych przeżyć. 

To jednak nie wszystkie kontrowersje, ponieważ znacznie poważniejsze są zagrożenia związane z udziałem w warsztatach. Jak już wspomniano, założeniem ustawień Hellingera jest stwierdzenie, że większość problemów w życiu człowieka wynika z błędnych relacji rodzinnych, jednak w rzeczywistości trudności psychiczne oraz choroby psychosomatyczne mają znacznie bardziej złożone podstawy. Bezpośrednio po samej sesji pacjenci rzeczywiście mogą poczuć się lepiej, jednak w dłuższej perspektywie czasowej efekty wcale nie muszą być utrzymane.

Nikt nie sprawdza również, co się dzieje z pacjentami już po zakończeniu seansów. Nie ma analizy ich odczuć i zachowań ani kwestionariuszy psychologicznych. A niestety niewłaściwie przeprowadzona psychoterapia może w konsekwencji doprowadzić do poważniejszych problemów psychicznych.

Niektórzy naukowcy nazywają ustawienia Hellingera manipulacją, psychologicznymi sztuczkami, a nawet szarlatanerią. Dodatkowo zdaniem niektórych psychologów ta metoda przypomina sektę oraz seanse, a nie prawdziwą terapię. Tym samym ustawień Hellingera nie należy utożsamiać z terapią systemową ani psychoterapią w ogóle.

Osoby, które czują się skrzywdzone po ustawieniach rodzinnych, w zasadzie nic nie mogę zrobić – wobec prowadzących trudno jest wyciągnąć konsekwencje, ponieważ nie są lekarzami i nie odpowiadają przed odpowiednimi służbami. Uczestnicy mogą jednak zdecydować się na inną formę psychoterapii, na przykład poznawczo–behawioralną, której efekty są udowodnione empirycznie.

Carolina Const, pierwsza polska trenerka jogi świadomej traumy/fot. Radek Zawadzki

Czy ustawienia Hellingera powinny zostać zakazane? 

Niektórzy domagają się zakazania ustawień Hellingera, jednak obecnie metoda ta nie wpłynęła na niczyje życie z taką siłą, aby nie mogła być w ogóle praktykowana. Jeżeli jednak cierpisz na problemy natury psychicznej i zastanawiasz się nad udziałem w seansie, powinnaś mieć świadomość, że spotkania w ramach ustawień rodzinnych nie są metodą terapeutyczną i do tej pory żadne badania nie potwierdziły ich skuteczności.

Ustawienia Hellingera w Polsce 

Autor koncepcji, Bert Hellinger, zmarł w 2019 roku, natomiast jego pracę w Polsce kontynuuje Dorota Kraszewska. Miesięcznie zajmuje się nawet 50-cioma osobami, pochodzącymi z różnych rodzin, a cena pojedynczej sesji zaczyna się od 120 złotych. Według Kraszewskiej to właśnie w 2022 roku nastąpił szczyt zainteresowania ustawieniami rodzinnymi, ponieważ spadło zaufanie do innych form leczenia, w tym także psychoterapii. Kraszewska dodaje również, że jej zdaniem ustawienia Hellingera i psychoterapia wcale się nie wykluczają, dlatego też pacjenci mogą decydować się na obie metody i łączyć je ze sobą.

Ustawienia Hellingera spotykają się jednak z krytyką środowiska naukowego również w naszym kraju – wielu z polskich psychologów czy psychoterapeutów odradza uczestniczenie w takich spotkaniach. Zdaniem specjalistów ustawienia rodzinne powinny być poprzedzone porządną diagnozą i powiązane w sposób nierozerwalny z psychoterapią. W innym wypadku metoda ta może wyrządzać więcej szkód niż pożytku.

Dlatego też nie powinnaś traktować ustawień rodzinnych jako rozwiązania ostatecznego – po sesji twoje problemy nie znikną jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Poprawa twojego stanu może nastąpić, natomiast możliwe to będzie wyłącznie przy pełnym zaangażowaniu z twojej strony. Musisz mieć także świadomość, że podstawą każdej terapii leczniczej jest odpowiednia diagnoza, postawiona przez dyplomowanego lekarza. 

 

Bibliografia

  1. https://hellinger.com.pl/o-ustawieniach/czym-sa-ustawienia-hellingerowskie/, [dostęp 07.03.2023].
  2. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1066480706287279?journalCode=tfja [dostęp 10.03.2023].
  3. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/03060497.2006.11086254 [dostęp 10.03.2023].
  4. https://psycnet.apa.org/record/2012-08635-008 [dostęp 12.03.2023].
  5. https://ieeexplore.ieee.org/abstract/document/7811271/ [dostęp 12.03.2023]. 

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy:

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.
Podoba Ci
się ten artykuł?