Wady wielozastawkowe serca – przyczyny i leczenie

Wady wielozastawkowe to choroby polegające na obecności zaburzeń w obrębie dwóch lub więcej zastawek serca. Ocenia się, że ten problem dotyczy co dziesiątego pacjenta ze schorzeniami zastawek. Objawy wad wielozastawkowych przypominają te odczuwane przez pacjentów z chorobami jednej zastawki, choć mogą mieć one większy stopień nasilenia. Jak diagnozuje się wady wielozastawkowe serca i na czym polega ich leczenie?

Czym są wady wielozastawkowe serca?

Wada wielozastawkowa serca jest chorobą układu krążenia, w której obserwuje się nieprawidłowości obejmujące przynajmniej dwie zastawki serca.

Odpowiednio funkcjonujące zastawki otwierają się i zamykają, w ten sposób kontrolując transport krwi przez serce. Mają zasadniczy wpływ na przepływ krwi między dwoma komorami i dwoma przedsionkami – podstawowymi częściami budującymi ten narząd. Ich funkcjonowanie oddziałuje również istotnie na zdolność serca do pompowania krwi do naczyń krwionośnych.

Wyróżniamy cztery zastawki serca:

• zastawkę dwudzielną (mitralną) – regulującą przepływ krwi z lewego przedsionka do lewej komory serca,
• zastawkę trójdzielną – regulującą przepływ krwi z prawego przedsionka do prawej komory,
• zastawkę aorty – regulującą przepływ krwi z lewej komory serca do aorty (tętnicy głównej),
• zastawkę pnia tętnicy płucnej – regulującą przepływ krwi z prawej komory serca do tętnicy płucnej.

Kiedy zastawka zamykając się nie blokuje w pełni przepływu krwi rozpoznajemy wadę nazywaną niedomykalnością. Krew wtedy „przecieka” i cofa się, przez co później niewystarczająca jej ilość jest pompowana przez serce. Ten problem najczęściej dotyczy zastawki aorty.

Inną podstawową wadą w obrębie zastawki jest zwężenie. U pacjentów z tym zaburzeniem zastawka nie otwiera się w pełni i przez to krew nie może być pompowana efektywnie przez poszczególne części serca.

O wadzie wielozastawkowej serca mówimy, gdy mamy do czynienia z niedomykalnością lub zwężeniem minimum dwóch zastawek. Najczęściej występującymi zaburzeniami tego rodzaju są:

• zwężenie zastawki aorty i niedomykalność zastawki dwudzielnej,
• niedomykalność zastawki aorty i zastawki dwudzielnej.

Przyczyny wad wielozastawkowych serca

Nieprawidłowości w budowie zastawek serca mogą być wrodzone, jednak w praktyce klinicznej dużo częściej odnotowuje się wady wielozastawkowe mające charakter nabyty. Za główną ich przyczynę uznaje się gorączkę reumatyczną – chorobę o podłożu autoimmunologicznym, w której układ odpornościowy organizmu niszczy własne komórki różnych narządów, w tym serca.

Innym częstym powodem występowania wad wielozastawkowych jest zwyrodnienie tych struktur, do którego może dochodzić wraz z wiekiem. Schorzenie czasami rozwija się także na skutek infekcji, przyjmowania niektórych leków lub jako powikłanie po radioterapii, choć są to zdecydowanie rzadsze przyczyny pojawienia się wad zastawek.

Objawy wad wielozastawkowych serca

Obecność wady wielozastawkowej serca nie zawsze wiąże się z występowaniem odczuwalnych zmian. Choroba może mieć przebieg bezobjawowy, szczególnie na wczesnym etapie i w sytuacji, gdy wolno postępuje. W przypadku, gdy schorzenie rozwija się szybko, u pacjentów pojawiają się dolegliwości, takie jak:

• duszność,
• ból w klatce piersiowej,
• nieregularny rytm serca,
• zmęczenie,
• zawroty głowy,
• omdlenia,
• gorączka,
• gwałtowny wzrost masy ciała (wywołany obrzękami).

Diagnostyka wad wielozastawkowych serca

W diagnostyce wad wielozastawkowych przydatne jest osłuchiwanie serca przy pomocy stetoskopu. Na podstawie tego badania lekarz może określić, których zastawek dotyczy problem oraz ustalić, jaki typ zaburzeń występuje u pacjenta (niedomykalność czy zwężenie zastawki).

Dokładna diagnostyka wad wielozastawkowych serca oparta jest na echokardiografii (czyli tzw. echo serca). To badanie pozwala m.in. na ocenę stopnia zaawansowania nieprawidłowości.

Do oceny stanu zastawek serca wykorzystane mogą być także inne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny.

Leczenie wad wielozastawkowych serca

Wady wielozastawkowe serca, które nie powodują dużych zaburzeń przepływu krwi przez serce można leczyć farmakologicznie. Zmiany mają jednak tendencję do nasilania się wraz z upływem czasu, dlatego chory powinien być pod kontrolą lekarza. W przypadku wystąpienia zaawansowanych nieprawidłowości konieczne jest przeprowadzenie zabiegu operacyjnego jednej lub większej ilości dysfunkcyjnych zastawek.

Bibliografia:

1. Centers for Disease Control and Prevention (2019) Valvular Heart Disease.
2. Unger P., Pibarot P., Tribouilloy C. i wsp. (2018) Multiple and Mixed Valvular Heart Diseases. Pathophysiology, Imaging, and Management, Circulation: Cardiovascular Imaging, 11: e007862.
3. Unger P., Clavel M.-A., Lindman B. R. i wsp. (2016) Pathophysiology and management of multivalvular disease, Nature Reviews Cardiology, 13(7): 429-440.