Wazektomia – wszystko, co warto wiedzieć o tej formie antykoncepcji 

Jak wiadomo, jeśli chodzi o metody antykoncepcji, panowie mają bardzo ograniczony wybór. Poza ogólnodostępnymi prezerwatywami, tak naprawdę jedyną alternatywą jest wazektomia. W tym artykule wyjaśnię, jakie są rodzaje wazektomii i jak przebiega zabieg. Opowiem również o jego skuteczności oraz najczęstszych powikłaniach. Zapraszam do lektury!

Czym jest wazektomia? W jakim celu się ją wykonuje? 

Wazektomia (inaczej zwana podwiązaniem nasieniowodów) jest inwazyjnym zabiegiem mikrochirurgicznym, który przeprowadza się w celu zablokowania dostępu plemników do nasienia. Całą procedurę wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, w gabinecie lekarskim. Później organizm mężczyzny nadal produkuje spermę (nasienie), jednak nie zawiera ona komórek rozrodczych (plemników), odpowiadających za zapłodnienie.  

Nie oznacza to także, że po wazektomii nie ma się plemników. W dalszym ciągu powstają ich miliony, jednak nie mając ujścia, trafiają do worka mosznowego, gdzie są skutecznie eliminowane przez komórki odpornościowe organizmu. Uważa się, że wazektomia jest najskuteczniejszą metodą kontroli urodzeń.

Jak przebiega wazektomia? Opis zabiegu 

Zabieg wazektomii jest zazwyczaj krótki (trwa około 30 minut) i może być przeprowadzony w warunkach ambulatoryjnych, czyli w gabinecie lekarskim. Pierwszym krokiem będzie badanie fizykalne – lekarz ocenia mosznę pod kątem ruchomości nasieniowodów, obecności ewentualnych przepuklin czy żylaków powrózka nasiennego. Następnie przechodzi się do dyskusji na temat korzyści i ryzyka związanego z zabiegiem, uzyskując świadomą zgodę pisemną. Ceny zabiegu wahają się w zależności od lokalizacji, oscylując pomiędzy 2000 a 5000 zł. 

Wazektomia chirurgiczna, inwazyjna 

Pierwsza metoda to inwazyjna wazektomia chirurgiczna. Pacjent powinien zgłosić się z ogoloną moszną. W gabinecie przygotowuje się pole zabiegowe – mosznę i penisa izoluje się serwetą z okienkiem, następnie skóra obmywana jest antyseptycznym roztworem. Przytrzymując mosznę między palcami, lekarz stabilizuje położenie nasieniowodu tak, aby znalazł się blisko skóry. 

Kolejny krok to podanie znieczulenia miejscowego. Gdy środek zadziała, przechodzi się do nacięcia skalpelem. Często stosowaną techniką jest ponowne użycie środka znieczulającego po otwarciu skóry, w celu nasączenia obszaru wokół nasieniowodu oraz pod nim. Następnie wyciąga się nasieniowód i chwyta go specjalnym narzędziem, które ułatwia założenie dwóch szwów lub klipsów – preferowana jest druga opcja. 

Wybraną metodą zamyka się światło nasieniowodu, a następnie przecina się go pomiędzy klipsami. Dwa jego końce kauteryzuje się (uszczelnia za pomocą ciepła), aby kontrolować krwawienie. Następnie lekarz przeprowadza procedurę na drugim nasieniowodzie. Po zakończeniu nacięcie skóry moszny jest zszywane, a ranę pokrywa się maścią z antybiotykiem i gazą. Po zabiegu należy pozostać przez pewien czas w klinice, na wypadek wystąpienia omdleń, obrzęku czy nasilonego krwawienia. 

Wazektomia „bez skalpela”, nieinwazyjna 

Wazektomia nieinwazyjna różni się od metody chirurgicznej tym, że nie wykonuje się nacięcia – dostęp do nasieniowodów uzyskuje się poprzez mały otwór w skórze moszny. Pozostałe kroki są podobne. Redukuje to ryzyko wystąpienia częstych powikłań, takich jak bolesność, krwawienie, siniaki czy obrzęk.

Ryzyko związane z zabiegiem wazektomii 

Wazektomia jest zabiegiem obarczonym niskim ryzykiem powikłań. Mimo wszystko warto mieć świadomość, że mogą wystąpić następujące skutki uboczne: 

• obrzęk, siniaki i krwawienie w miejscu zabiegu, 
• chroniczny ból okolic jąder, 
• niepowodzenie zabiegu – wczesna rekanalizacja (5-13% pacjentów) – wymaga powtórzenia zabiegu, ponieważ mężczyzna nadal pozostaje płodny, 
• ziarniniak nasienny – powstanie stanu zapalnego w reakcji na wynaczynienie plemników z przeciętych nasieniowodów. Może przebiegać bezobjawowo bądź manifestować się bólem jąder.

Zalecenia po zabiegu wazektomii 

Przy wypisie pacjent otrzymuje instrukcje, jak postępować w kolejnych godzinach po wazektomii. W przypadku bólu miejscowego, który zdarza się dość często we wczesnej rekonwalescencji, zaleca się chłodzenie rany zimnym kompresem oraz przyjmowanie leków zawierających acetaminofen i ibuprofen. 

Może pojawić się również delikatne krwawienie i wylew podskórny (ciemny siniak), które powinny zacząć ustępować po około 2 dniach. Należy ograniczyć aktywność fizyczną i seksualną na 3-5 dni. Przez 5-7 dni po wazektomii nie należy również korzystać z sauny, basenu, ani brać kąpieli w wannie – wskazany jest krótki prysznic.

Wazektomia – po jakim czasie spodziewać się efektów? 

Powodzenie wazektomii określa się, wykonując badanie nasienia na około 8-16 tygodni po zabiegu. Niektóre źródła mówią również o minimum 10-ciu wytryskach, które mają na celu „wypłukanie” żywych plemników, potencjalnie znajdujących się w przewodzie wytryskowym. 

Wazektomia zostaje uznana za udaną, jeśli analiza nasienia wykaże azoospermię (brak plemników) lub bardzo małą ilość nieruchliwych plemników (mniej niż 100000/ml). Gdy badanie da inny wynik, zaleca się powtórzenie analizy nasienia po upływie 6 miesięcy, bowiem aż 30-60% pacjentów właśnie po takim czasie osiąga azoospermię. Jeśli po pół roku plemniki są nadal obecne w ejakulacie, zaleca się powtórzenie wazektomii.

Wytrysk i seks po wazektomii 

Plemniki stanowią około 1-5% ejakulatu, zatem po wazektomii jego objętość nie spada zauważalnie. Kolor, lepkość i zapach nie ulegają zmianie. Zabieg nie wpływa również negatywnie na przyjemność odczuwaną z seksu. Mężczyzna nie traci zdolności do erekcji ani orgazmu i ejakulacji. Czy po wazektomii może dojść do zapłodnienia? Tak, jednak ryzyko jest bardzo niskie. Wskaźnik Pearla wynosi około 0,1. 

Bibliografia: 

1. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/vasectomy/about/pac-20384580 [dostęp 23.01.2024].
2. Sharlip I. D., Belker A. M., Honig S., Labrecque M., Marmar J. L., Ross L. S., Sandlow J. I., Sokal D. C., American Urological Association. Vasectomy: AUA guideline. Journal Urology 2012, 188 (6 Suppl): 2482-2491.
3. Stormont G., Deibert C. M., Vasectomy, StatPearls Publishing 2023.