Wczesne objawy autyzmu u dziecka. Jak szybko można zdiagnozować spektrum?

Spektrum autyzmu (ASD) to złożone zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na zachowanie dziecka. Wczesne wykrycie niepojących sygnałów pozwala na szybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia. Nie istnieje lek na autyzm, postępowanie opiera się na oddziaływaniach psychospołecznych. Wczesna interwencja terapeutyczna (przed 36. miesiącem życia) znacząco poprawia rokowania.

Jak wstępnie zdiagnozować autyzm u dziecka?

Niepokojące, niestandardowe zachowania najpierw wyłapują rodzice lub nauczyciele z przedszkola czy żłobka. Dziecko w wieku od 16. do 30. miesięcy można wstępnie zdiagnozować testem przesiewowym pod kątem rozwoju społecznego. Do najpopularniejszych należy M-CHAT i można go wypełnić online.

Jednak już w przypadku młodszych pociech, nawet od 2. miesiąca życia, można zaobserwować objawy ASD. W tym wieku niemowlęta zazwyczaj zaczynają nawiązywać kontakt wzrokowy, reagować na dźwięki z otoczenia oraz wykazywać pierwsze tzw. uśmiechy społeczne stanowiące wstęp do nauki mowy i tworzenia bliższych relacji interpersonalnych. W spektrum jest jednak inaczej.

Pierwsze objawy autyzmu u niemowlaka

Objawy autyzmu u 2-miesięcznego dziecka mogą obejmować:

• brak reakcji na głośne dźwięki – dziecko nie wykazuje zaskoczenia lub nie odwraca głowy w kierunku źródła dźwięku,
• ograniczony kontakt wzrokowy – niemowlę unika patrzenia w oczy swoich najbliższych,
• brak uśmiechu społecznego – bobas nie odpowiada uśmiechem na uśmiech rodziców lub nie zwraca uwagi na interakcje ze strony opiekunów.

6-miesięczne niemowlęta zazwyczaj gaworzą, naśladują mimikę twarzy oraz wykazują rosnące zainteresowanie otoczeniem. To etap, w którym maluch intensywnie eksploruje otaczający go świat, żywo reaguje na dźwięki i podejmuje pierwsze, nieśmiałe próby komunikacji. Jeśli nie przejawia tych zachowań, może to być sygnał do wnikliwszej dalszej obserwacji.

Objawy autyzmu o 6-miesięcznego dziecka zazwyczaj obejmują:

• brak gaworzenia – dziecko nie wydaje dźwięków typowych dla swojego wieku, takich jak pojedyncze sylaby czy melodyjne wokalizacje. Brak tej aktywności może wskazywać na trudności w rozwoju mowy i komunikacji,
• ograniczone reakcje mimiczne – niemowlę nie odwzajemnia uśmiechów, nie naśladuje wyrazu twarzy rodziców, a jego ekspresja emocjonalna jest bardzo skąpa. Może to utrudnić rozwój interakcji społecznych,
• brak zainteresowania otoczeniem – maluch nie śledzi wzrokiem poruszających się obiektów, nie zwraca też uwagi na bodźce wizualne czy dźwiękowe i wydaje się nieobecne. Niepokój opiekunów zazwyczaj wzbudza brak jakiejkolwiek reakcji na ich obecność lub próby nawiązania reakcji z dzieckiem.

Około 8. miesiąca życia niemowlęta wykazują coraz większą świadomość otoczenia i intensywnie rozwijają umiejętności społeczne. Dziecko zaczyna rozpoznawać twarze bliskich, reagować na swoje imię i wyrażać emocje w odpowiedzi na bodźce płynące z otoczenia.

Najczęściej występujące objawy autyzmu u 8-miesięcznego dziecka to:

• brak reakcji na imię – dziecko nie odwraca głowy, nie reaguje mimiką ani głosem, gdy rodzić je woła. W tym wieku niemowlęta zwykle reagują na dźwięki, a zwłaszcza na swoje imię. Ignorowanie może wskazywać na trudności związane z przetwarzaniem bodźców słuchowych lub brak zainteresowania otoczeniem,
• ograniczone wyrażanie emocji – niewolę w spektrum rzadko okazuje wyraźne emocje, takie jak radość, smutek czy zdziwienie, może mieć skąpą mimikę i nie reagować na uśmiech lub czułość rodziców,
• brak interakcji społecznych – dziecko nie wykazuje chęci do zabawy, unika kontaktu wzrokowego i nie przyciąga uwagi opiekunów. W tym wieku maluchy powinny natomiast angażować się w proste zabawy, takie jak naśladowanie dźwięków czy „a kuku”.

Wyraźne objawy autyzmu u małego dziecka

18-miesięczne dzieci zazwyczaj potrafią wypowiadać kilka słów, naśladować czynności dorosłych oraz wykazywać zainteresowanie rówieśnikami. W spektrum zdolności społeczne mogą być mocno ograniczone. Objawy autyzmu u 1,5-rocznego dziecka mogą obejmować:

• opóźnienie mowy – dziecko nie mówi ani nie używa gestów do komunikacji,
• brak naśladowania – maluch nie odpowiada na próby komunikacji podejmowane przez rodziców, nie klaszcze i nie macha rączkami w odpowiedzi na interakcje,
• ograniczone zainteresowanie rówieśnikami – nie wykazuje najmniejszej chęci do zabawy z innymi dziećmi i nie reaguje na ich obecność. W praktyce zachowuje się, jakby było samo.

Bibliografia:

1. 3 Early Signs of Autism Spectrum Disorder (ASD), American Academy of Pediatrics 2024.
2. 16 Early Signs of Autism by 16 Months, Autism Navigator, Florida State University 2019.
3. Early Warning Signs of Autism Spectrum Disorder, CDC.
4. https://autismsa.org.au/autism-diagnosis/autism-symptoms/signs-of-autism-in-babies/ [dostęp 27.02.2025].