Wczesne wspomaganie rozwoju – ćwiczenia. Kiedy je stosować?

Dzieci ze specjalnymi potrzebami mogą wymagać więcej uwagi ze strony opiekunów i rodziców, zanim będą gotowe rozpocząć edukację w szkole. W celu usystematyzowania takiego wsparcia Ministerstwo Edukacji w ramach tak zwanej edukacji włączającej opracowało wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. Ćwiczenia w tym zakresie są bardzo ważnym elementem terapii. 

Które dzieci mogą korzystać ze wczesnego wspomagania? 

Program wczesnego wspomagania jest przeznaczony dla dzieci niepełnosprawnych oraz ich rodzin od chwili stwierdzenia niepełnosprawności do czasu rozpoczęcia nauki w szkole. Z reguły terapia przypada na wiek okołoprzedszkolny, ponieważ w tym czasie mały człowiek jest już skłonny do ukierunkowanej interakcji. Wśród przyczyn niepełnosprawności uprawniających do korzystania ze wczesnego wspomagania można wymienić: 

• spektrum autyzmu, 
• zaburzenia słuchu, wzroku lub mowy, 
• niepełnosprawność intelektualną. 

Decyzję w zakresie zasadności objęcia dziecka opieką wydają specjalne zespoły orzekające, składające się z pedagoga, psychologa i logopedy, ewentualnie również innych specjalistów działających w ramach poradni psychologiczno-pedagogicznych.  

Ważne jest, aby zaburzenia rozwojowe zostały stwierdzone możliwe najwcześniej. Dzięki temu maluch zyskuje większą szansę na prawidłowy rozwój. Decyzja jest wydawana po przeprowadzeniu obserwacji pacjenta i na wniosek rodzica. Dlatego to opiekunowie powinni zwracać szczególną uwagę na niepokojące zachowania. 

Jak wybierać ćwiczenia we wczesnym wspomaganiu rozwoju dziecka? 

Dobór ćwiczeń w ramach wspierania wczesnego rozwoju dziecka zawsze powinien być podyktowany indywidualnymi potrzebami małoletniego. Wśród przykładowych zabaw można wymienić:  

• wyszukiwanie słów zaczynających się na określoną sylabę poprzez identyfikację obrazków,  
• układanie grafik w odpowiedniej kolejności (np. czynności kojarzących się z konkretną porą dnia),  
• rozwiązywanie prostych zagadek logicznych (np. przewidywanie następnego obiektu w szeregu),  
• kolorowanki, 
• masaż twarzy. 

Nie ma jednego, uniwersalnego zestawu ćwiczeń dla wszystkich dzieci. W każdym przypadku deficyty i stopień ich natężenia będzie wyglądał nieco inaczej, podobnie jak zalecana aktywność. 

Gdzie prowadzone są terapie w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dziecka? 

Dla rodziców dziecka ze specjalnymi potrzebami dobrą wiadomością jest to, że zajęcia wspierające są prowadzone w wielu różnych placówkach (zarówno publicznych, jak i niepublicznych), w tym: 

• przedszkolach i szkołach podstawowych, 
• specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych i wychowawczych, 
• ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych, 
• poradniach psychologiczno-pedagogicznych. 

W jakim wymiarze prowadzone są zajęcia z wczesnego wspomagania rozwoju dziecka? 

Zasadniczo zajęcia z wczesnego wspomagania dziecka są realizowane w wymiarze od 4 do 8 godzin w miesiącu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach czas ten może zostać wydłużony. Wymaga to jednak wyrażenia zgody przez organ prowadzący jednostkę systemu oświaty.  

W praktyce rodzice, chcąc zadbać o prawidłowy rozwój dziecka, powinni stosować również odpowiednie ćwiczenia w domu. Warto skonsultować z psychologiem dziecięcym rekomendowane zabawy i metody interakcji, aby w możliwie największym stopniu dopasować je do indywidualnych potrzeb. Zajęcia w ramach terapii wczesnego wspomagania rozwoju są całkowicie bezpłatne. 

W jaki sposób wczesne wspomaganie rozwoju wspiera dziecko? 

Zajęcia zakresu wczesnego wspomagania rozwoju w przedszkolu, szkole lub innej placówce mają przede wszystkim na celu wesprzeć dziecko w pełnym wykorzystaniu potencjału, jakim dysponuje w zakresie funkcji poznawczych, nawiązywania więzi czy komunikacji. Dzięki temu docelowo dąży się do stworzenia możliwości samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie. Poprzez odpowiedni dobór aktywności specjaliści dbają, aby deficyty nie ulegały pogłębianiu i nie pociągały za sobą występowania kolejnych dysfunkcji. 

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka to także pomoc dla rodziców. Z jednej strony uczą się oni, jak wspierać swoją latorośl w towarzyszących jej trudnościach. Z drugiej opanowują techniki zarządzania kryzysem emocjonalnym związanym z niepełnosprawnością. Tak naprawdę więc na zajęciach wczesnego wspomagania rozwoju zyskuje cała rodzina, jako komórka społeczna. 

Bibliografia: 

1. https://www.gov.pl/web/edukacja/wczesne-wspomaganie-rozwoju [dostęp 26.02.2025]. 
2. Rafał-Łuniewska J. [red.], Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w teorii i praktyce, Ośrodek Rozwoju Edukacji Warszawa 2017. 
3. Walkiewicz-Krutak M. [red.], Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci i wsparcie rodzin, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 2023.