Węgorczyca (strongyloidoza) – objawy i leczenie choroby

Węgorczyca (strongyloidoza) to choroba pasożytnicza wywoływana przez węgorka jelitowego. Węgorek jelitowy w Polsce pojawia się głównie u osób powracających z egzotycznych podróży. Wrotami zakażenia larwami Strongyloides stercoralis jest skóra, przede wszystkim stóp, dłoni i pośladków. Wnikający do organizmu pasożyt wywołuje mało charakterystyczne objawy skórne i zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Jak diagnozuje się węgorczycę i czy istnieje skuteczne leczenie tej choroby?

Co to jest węgorczyca?

Węgorczyca (strongyloidoza) jest chorobą przewodu pokarmowego spowodowaną przez zakażenie węgorkiem jelitowym (Strongyloides stercoralis). Najwięcej zachorowań na węgorczycę obserwuje się w krajach tropikalnych i subtropikalnych Afryki, obu Ameryk oraz Azji południowo-wschodniej, czemu sprzyjają złe warunki sanitarno-higieniczne oraz ciepły klimat i wilgotna gleba. Sporadyczne przypadki strongyloidozy odnotowuje się również w strefie klimatu umiarkowanego. Węgorek jelitowy w Polsce występuje u osób wracających z podróży do wyżej wymienionych terenów. Szacuje się, że węgorkiem jelitowym może być zarażone aż 100 mln osób na świecie.

Jak wygląda węgorek jelitowy? Pasożyt ten należy do grupy nicieni i ma podłużny, opływowy kształt. Samice osiągają długość 1,5-2,5 mm i są większe niż samce, co określane jest mianem dymorfizmu płciowego. Do form pasożytniczych zalicza się tylko samice, natomiast formy wolnożyjące i postacie dojrzałe węgorka jelitowego tworzą zarówno samice jak i samce. Do zakażenia S. stercoralis dochodzi w wyniku wniknięcia larw przez powłoki skórne i błonę śluzową jamy ustnej lub przełyku. Postacie inwazyjne nicienia znajdują się w glebie zanieczyszczonej ludzkimi fekaliami, dlatego do zakażenia dochodzi najczęściej podczas chodzenia boso lub w butach z odkrytymi elementami.

Cykl rozwojowy węgorka jelitowego

Etapy rozwoju węgorka jelitowego podzielone są na dwa cykle: heterogeniczny (cykl pośredni), z udziałem form wolnożyjących i homogeniczny (cykl bezpośredni), w którym biorą udział formy pasożytnicze. Za początek cyklu pośredniego uznaje się wydalenie larw z kałem. Larwy mogą stać się inwazyjnymi larwami filariopodobnymi bądź postaciami wolnożyjącymi składającymi jaja. Z jaj wylęgają się tzw. larwy rabditopodobne, które przechodzą linienia i przekształcają się w larwy filariopodobne.

W cyklu bezpośrednim larwy filariopodobne przedostają się przez skórę człowieka i wędrują naczyniami do prawej komory serca, płuc, tchawicy i gardła. Następnie są połykane i przemieszczają się przewodem pokarmowym do jelita cienkiego. Dojrzałe samice skłądają jaja dając początek larwom rabditopodobnym, które zostają wydalone z kałem. Niektóre larwy stają się larwami filariopodobnymi.

Węgorczyca (węgorek jelitowy) – objawy

Szacuje się, że u blisko połowy osób zarażonych węgorkiem jelitowym nie występują objawy chorobowe lub zakażenie przebiega skąpoobjawowo. Stopień nasilenia objawów zależy od miejsca, w którym przebywają larwy nicienia. Do charakterystycznych objawów węgorczycy zalicza się:

• zmiany skórne: zaczerwienienie, bolesność, obrzęk, swędząca wysypka grudkowo-pęcherzykowa, pełzająca pokrzywka (w przewlekłej postaci choroby),
• zaburzenia żołądkowo jelitowe: bóle w nadbrzuszu, brak apetytu, biegunki; nudności i wymioty, wzdęcia, zaparcia, świąd odbytu,
• zmiany zapalne w płucach prowadzące do duszności, kaszlu, skurczu oskrzeli, zapalenia oskrzeli, płuc lub tchawicy.

Objawy choroby mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy, a nawet lat, ponieważ węgorek jelitowy jest zdolny do nawracających autoinwazji swojego żywiciela.

Diagnostyka węgorczycy

Objawy węgorczycy są niespecyficzne, dlatego po ich pojawieniu się konieczne jest wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych. Podstawowym elementem diagnostyki węgorczycy jest badanie obecności węgorka jelitowego w kale. Aby wyniki testu były wiarygodne, należy pobrać trzy próbki kału w odstępie dwóch lub trzech dni. Z pozyskanego materiału sporządza się preparat mikroskopowy, który oceniany jest pod mikroskopem świetlnym. O dodatnim wyniku testu świadczy wykrycie w kale larw S. stercoralis.

Inne materiały wykorzystywane do badań to: treść dwunastnicy, plwocina oraz popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe. W rozpoznawaniu węgorczycy stosuje się również testy serologiczne. W badaniu morfologii krwi obserwuje się eozynofilię (zwiększoną liczbę granulocytów kwasochłonnych. U pacjentów z powikłaniami pochorobowymi wykonuje się również badania obrazowe: badanie ultrasonograficzne, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny.

Leczenie zakażenia węgorkiem jelitowym

W leczeniu węgorczycy stosuje się leki przeciwpasożytnicze, najczęściej iwermyktynę lub alternatywnie tiabendazol, albendazol lub mebendazol. Skuteczność terapii sprawdza się po czterech tygodniach za pomocą badania kontrolnego kału. Objawy skórne mogą wymagać konsultacji dermatologicznej. Węgorczyca to choroba trudna do leczenia, ponieważ pełne wyleczenie jest możliwe jedynie po całkowitej eradykacji węgorka jelitowego, w tym wszystkich form jego larw. Zaleca się, aby po sześciu miesiącach i po roku od zakończenia leczenia wykonać testy serologiczne oraz badania morfologiczne krwi. Uzyskanie ujemnych wyników jest wskazaniem do wykonania końcowego badania serologicznego po 24 miesiącach.

Choć rokowania u osób z węgorczycą określa się jako dobre, u niektórych pacjentów zarażenie może trwać przez wiele lat, a nawet przez całe życie, co jest związane ze zdolnością pasożyta do autoinwazji. Wyższa śmiertelność dotyczy pacjentów z zaburzeniami odporności, którzy narażeni są na rozwój sepsy. Najlepszą profilaktyką węgorczycy jest zachowanie higieny osobistej, w tym częste mycie rąk oraz opłukiwanie owoców i warzyw przed ich spożyciem. Podczas pracy w ziemi dłonie i stopy powinny być zakryte.

Bibliografia:

1. Maria Luiza Piesiaków i wsp., „Węgorczyca (strongyloidoza) – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa”, Przegl Dermatol 2010, 97, 273–280.
2. Joanna Błaszkowska i wsp., „Zarys parazytologii medycznej”, Edra Urban&Partner 2017.