Wnętrostwo u dzieci i dorosłych – przyczyny i leczenie

Wnętrostwo to brak zstąpienia jednego lub obu jąder. Jest to jedna z najczęściej występujących wad rozwojowych u chłopców. Szczególnie często występuje u wcześniaków o niskiej masie urodzeniowej. Jądro może być nieprawidłowo umieszczone w okolicy pachwiny lub jamy brzusznej. Przyczyną wnętrostwa może być uraz mechaniczny czy zaburzenia gospodarki hormonalnej u ciężarnej kobiety. Leczenie wnętrostwa sprowadza się do terapii hormonalnej, a jeśli nie przyniesie ona pożądanego efektu – do leczenia operacyjnego. Kiedy jądra schodzą do moszny? I co zrobić w przypadku wnętrostwa u dorosłych i u dzieci?

Czym jest wnętrostwo?

Wnętrostwo to inaczej niezstąpienie jądra, które może występować jednostronnie lub obustronnie. Wnętrostwo jednostronne i obustronne stwierdzane jest u około trzech proc. noworodków płci męskiej, natomiast w grupie wcześniaków z niską masą urodzeniową nawet 30 proc. noworodków ma problem ze zstąpieniem jąder. Kiedy powinno to nastąpić? Prawidłowo jądra zstępują do moszny pod koniec życia płodowego, może to także nastąpić w pierwszych trzech miesiącach życia. Jeśli jądra nie zstąpią do moszny u dziecka, które ukończyło trzeci miesiąc życia – konieczna jest konsultacja lekarska. Wskazuje to na wnętrostwo jąder.

Rodzaje wnętrostwa jąder

Istnieje kilka typów wnętrostwa jąder, uwarunkowanych położeniem jądra, które nie zstąpiło do moszny. W oparciu o takie kryterium wyróżnić można następujące rodzaje wnętrostwa:

• wnętrostwo brzuszne, które cechuje się brakiem możliwości wyczucia jądra podczas badania palpacyjnego powłok brzusznych; niekiedy udaje się wyczuć jądro podczas napięcia tłoczni brzusznej – wówczas jądro wyczuwalne jest w okolicy wewnętrznego kanału pachwinowego,
• wnętrostwo kanałowe, cechujące się zatrzymaniem jądra wewnętrznym i zewnętrznym pierścieniem kanału pachwinowego,
• wnętrostwo wędrujące, w przebiegu którego jądro może znajdować się w worku mosznowym, ale ma tendencję do kanału pachwinowego,
• wnętrostwo przemieszczone, w przebiegu którego jądro nie zstępuje prawidłową drogą i może docierać np. do przestrzeni nadłonowej.

Wnętrostwo – przyczyny

Kiedy rozwija się wnętrostwo u chłopców? Nie są znane dokładne przyczyny wnętrostwa, rozważanych jest kilka teorii. Jedną z możliwych przyczyn wnętrostwa u dzieci jest uraz mechaniczny oraz nieprawidłowa budowa nasieniowodu. Wnętrostwo może się ponadto rozwinąć na podłożu przepukliny pachwinowej, a także zaburzeń hormonalnych podczas ciąży, prowadzących do zbyt niskiego poziomu testosteronu u płodu.

Diagnostyka wnętrostwa

W jaki sposób można rozpoznać wnętrostwo obustronne oraz jednostronne jądra? Wydawać mogłoby się, że brak jądra w mosznie można natychmiast zauważyć. Oczywiście rodzice mogą także wykonać badanie palpacyjne i wyczuć brak jądra. Niekiedy jednak występuję tzw. jądro wędrujące, poza tym u pewnego odsetka dzieci jądra nie zstępują od razu do moszny. Badanie palpacyjne powinno być przeprowadzone najlepiej po kąpieli, gdy dziecko jest w pełni zrelaksowane. Gdy stwierdzony zostanie brak jąder lub nietypowe jego położenie, wówczas konieczne jest dalsze kontrolowanie dziecka i przeprowadzenie badań obrazowych.

Wnętrostwo jądra może zostać zdiagnozowane dzięki takim badaniom obrazowym jak USG, tomografia komputerowa, a także laparoskopia. W tym badaniu kamera wprowadzana jest przez pępek do brzucha.

Leczenie wnętrostwa

Możliwe jest całkowite wyleczenie wnętrostwa, zależy to jednak od miejsca, w którym zlokalizowane jest jądro i od tego, czy gonada ma szansę podjąć prawidłowe funkcje. W pierwszej kolejności zalecane jest leczenie hormonalne, polegające na zastosowaniu gonadotropiny kosmówkowej. Jeśli taka kilkutygodniowa terapia hormonalna nie przyniesie pożądanego efektu w postaci zstąpienia jąder, wówczas konieczne jest postępowanie operacyjne.

Gdy pomimo hormonoterapii utrzymuje się wnętrostwo, operacja ma na celu uwolnienie jądra z nieprawidłowej lokalizacji i wprowadzenie go do moszny. Jeśli jądro jest wyczuwalne palpacyjnie, wykonuje się nacięcie w okolicy pachwiny i przeciąga gonadę do moszny, mocując ją przy pomocy szwu. Gdy jądro nie jest wyczuwalne palpacyjnie, konieczne jest wykonanie laparoskopii w celu ustalenia jego położenia. Prawidłowe jądro, które ma szansę podjąć produkcję plemników, sprowadza się operacyjnie do moszny. Jeśli jądro jest atroficzne i nie ma szans na podjęcie prawidłowych funkcji, wówczas konieczne jest jego usunięcie. W jądrze niezstąpionym ryzyko rozwoju raka jest nawet dziesięciokrotnie większe.

Wnętrostwo a płodność. Powikłania wnętrostwa

Nieleczone wnętrostwo może zaburzać płodność. Zbyt późne leczenie wnętrostwa i przebywanie jądra w zbyt wysokiej temperaturze może zaburzać produkcję plemników. Wnętrostwo u dorosłych stwarza jeszcze większe ryzyko niepłodności. Powikłaniem wnętrostwa może być większe ryzyko rozwoju raka jądra, zazwyczaj o charakterze nasieniaka, rzadziej – potworniaków czy nowotworów zarodkowych. Nowotwór może rozwinąć się przede wszystkim w jądrze sprowadzonym do moszny, ale także jądrze przeciwległym. Takie powikłanie diagnozowane jest u mężczyzn po 30 roku życia.

Bibliografia:

1. Pycha A. i in., Diagnosis and Management of Cryptorchidism; European Urology 2012