Wrzody żołądka – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Wrzody żołądka to ubytki w błonie śluzowej żołądka, które rozwijają się na podłożu infekcji bakterią Helicobacter pylori. Objawy wrzodów żołądka to ból brzucha, zgaga i biegunka. Tradycyjna farmakoterapia nie zawsze okazuje się być wystarczająca u chorych na wrzody żołądka. Dieta i leczenie naturalne są niezbędnym uzupełnieniem tej dolegliwości.

Wrzody żołądka – od czego się biorą?

Wrzody żołądka to nic innego jak ubytki w błonie śluzowej żołądka, w kształcie stożkowatych wgłębień. Mogą mieć różną średnicę i głębokość, niekiedy lokalizują się w dolnej części przełyku i dwunastnicy. Powodują bardzo nieprzyjemne dolegliwości. Choroba występuje w każdym wieku, u obu płci, ale szczyt zapadalności przypada na okres między 20. a 50. rokiem życia. Wśród chorych dominują mężczyźni.

Przyczyny choroby wrzodowej nie są zróżnicowane. Przyjmuje się, że ubytek w błonie śluzowej powstaje na skutek zachwiania równowagi między trawiącą siłą soku żołądkowego a zdolnością błony śluzowej do obrony przed nią.

Najczęstszą przyczyną powstawania wrzodów jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori, która jest odporna na działanie kwasu solnego. Rozwój zakażenia wzmaga jego produkcję, czego skutkiem jest uszkodzenie śluzówki w jamie żołądka, objawiające się właśnie w postaci wrzodów. Infekcja Helicobacter pylori dotyczy sporego odsetka osób, jednak nie u wszystkich dojdzie do rozwoju choroby wrzodowej. Wrzody na żołądku pojawiają się głównie u tych osób, u których współistnieją inne czynniki ryzyka.

Wrzody żołądka występują rodzinnie, często u osób palących papierosy, przyjmujących leki zawierające kwas acetylosalicylowy (np. aspirynę), cierpiących na przewlekłe choroby układu oddechowego, reumatoidalne zapalenie stawów, marskość wątroby oraz narażonych na stres. Inną przyczyną wrzodów żołądka jest niewłaściwa dieta i złe nawyki żywieniowe. Obfite, a przy tym tłuste, ostre i kwaśne posiłki to pierwszy krok do powstania ubytków w błonie śluzowej żołądka. Wrzodom żołądka nie sprzyja również przetworzona żywność.

Jakie są objawy wrzodów żołądka?

Wrzód żołądka, chociaż najczęściej kojarzone są z silnym uciskiem i bólem w okolicach brzucha po obfitym posiłku, objawia się nie tylko za pośrednictwem dolegliwości bólowych, ale także dyskomfortu trawiennego czy utraty masy ciała.

• Tępy ból odczuwany w nadbrzuszu i śródbrzuszu

Występuje on codziennie i wcale nie jest związany z posiłkami. To różni objawy wrzodów żołądka i dwunastnicy – wrzody dwunastnicy dają dolegliwości w sytuacji, gdy jesteśmy głodni, a mijają po posiłku. Z bólami żołądka jest odwrotnie: pojawiają się po jedzeniu. W niektórych przypadkach bóle trwają jednak cały dzień, niezależnie od tego, czy jesteśmy głodni czy nie.

• Biegunki i utrata masy ciała

Chory, któremu dokuczają dolegliwości bólowe, często traci apetyt. Skutkuje to utratą wagi w bardzo krótkim czasie. Osoby z chorobą wrzodową są przez to osłabione i nie mają ochoty na jakąkolwiek aktywność w ciągu dnia. Powodem nagłego chudnięcia mogą też być uporczywe biegunki, które odwadniają organizm. Mogą występować naprzemiennie z zaparciami. Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego to typowe objawy wrzodów na żołądku. Pacjenci z chorobą wrzodową mogą mieć czarne, smoliste stolce. Jeśli występują z krwią, powinni jak najszybciej zgłosić się do lekarza, gdyż może to zwiastować krwawienie z przewodu pokarmowego.

• Nudności i wymioty

Wymioty i nudności to objawy wrzodów żołądka, które pojawiają się, gdy wrzód jest na tyle duży, że zakłóca prawidłową pracę żołądka. W takim wypadku wokół narządu pojawia się zapalenie, a ściany żołądka się usztywniają. W konsekwencji w żołądku może zalegać pokarm czy soki żołądkowe, co powoduje nudności oraz wymioty. Jednak to ból jest najczęstszym objawem w przypadku wrzodów żołądka.

• Pieczenie podobne do zgagi oraz odczuwanie głodu

Gdy rozwijają się wrzody na żołądku, objawy, na które pacjent skarży się często to uczucie palenia podobnego do zgagi, jednak nie w przełyku, a zlokalizowanego pośrodku brzucha, nad pępkiem bądź poniżej mostka.

• Odbijanie, które nie kończy się po wypiciu szklanki wody

Gdy rozwija się wrzód żołądka, objawy mogą dotyczyć czkawki – szczególnie, gdy czkawka występuje kilka, a nawet kilkanaście razy dziennie. Przy odbijaniu spowodowanym wrzodami żołądka nie pomoże jedzenie łyżki cukru czy picie zimnej wody z głową schyloną ku dołowi.

• Ssący ból odczuwany nad ranem

To ból nazywany głodowym. Pacjent odczuwa go jako ssanie, pieczenie w żołądku. Ból najczęściej pojawia się w środku nocy i nad ranem i nie można się go pozbyć poprzez wypicie wody. Na ssący ból specjaliści zalecają zastosowanie tabletek zobojętniających kwas żołądkowy. Ssanie zniknie także po zjedzeniu posiłku, co w związku z nocnymi porami, może jednak powodować nadwagę.

Wrzody żołądka – pęknięcie to najpoważniejsze powikłanie

U chorych na wrzód żołądka może dojść do pęknięcia wrzodu. Jest to poważne powikłanie, prowadzące do perforacji ściany żołądka i przedostania się treści żołądkowej do jamy otrzewnej. Gdy pojawia się pęknięty wrzód żołądka, objawy sprowadzają się do wystąpienia silnego, ostrego bólu w nadbrzuszu, wymiotów, napięcia powłok brzucha. Dochodzi do spłycenia oddechu i przyspieszenia akcji serca, może pojawić się wstrząs.

W związku z tym, że konsekwencją pęknięcia wrzodu jest zapalenie otrzewnej – chory powinien natychmiast trafić do lekarza. Jest to stan zagrażający życiu, wymagający natychmiastowej interwencji.

Jak wykryć wrzody żołądka?

Najważniejszym badaniem umożliwiającym rozpoznanie wrzodów żołądka jest gastroskopia. Gastroskop to elastyczny przewód zakończony mini kamerą, wprowadzany przez przełyk do żołądka. Badanie pozwala obejrzeć zmiany błony śluzowej żołądka i pobrać wycinki do badań. Niekiedy wskazane jest wykonanie innych badań obrazowych – tomografii komputerowej czy RTG jamy brzusznej. Zalecane jest także przeprowadzenie testu w kierunku zakażenia Helicobacter pylori:

• testy serologiczne wykrywające obecność przeciwciał przeciwko H. pylori,
• wykrywanie antygenów H. pylori w kale,
• test oddechowy z mocznikiem,
• badanie histopatologiczne wycinków błony śluzowej żołądka.

Leczenie wrzodów żołądka

Leczenie choroby wrzodowej polega na opanowaniu objawów i wyleczeniu ubytku w śluzówce. Jak leczyć wrzody żołądka? Leki mają na celu złagodzenie objawów choroby oraz wyeliminowanie bakterii H. pylori. Leczenie farmakologiczne polega na zmniejszeniu wydzielania ilości kwasu żołądkowego, co przyspiesza gojenie błony śluzowej, do którego dochodzi najczęściej w ciągu miesiąca. Ponadto stosowane są antybiotyki zwalczające infekcję Helicobacter pylori.

W przypadku wrzodów opornych na leczenie farmakologiczne stosuje się leczenie chirurgiczne. Jak wyleczyć wrzody żołądka operacyjnie? Leczenie polega na usunięciu uszkodzonego fragmentu żołądka i (lub) przecięciu odpowiednich nerwów, co powoduje zmniejszenie wydzielania kwasu żołądkowego. Perforację wrzodu i zwężenie odźwiernika leczy się wyłącznie chirurgicznie.

Wrzody żołądka – dieta. Co jeść?

Dieta w chorobie wrzodowej żołądka wbrew pozorom nie jest wcale uboga w produkty spożywcze. Istotne jest ich przygotowanie i sposób spożywania posiłków. Nie mogą być one zbyt gorące lub bardzo zimne, ponieważ podrażnia to przewód pokarmowy. Z diety na wrzody żołądka i dwunastnicy powinny zniknąć pokarmy bardzo kwaśne i ostre. Takie produkty nasilają wydzielanie soków trawiennych, zaostrzając objawy wrzodów żołądka. Co jeść podczas choroby wrzodowej?

Produkty wskazane w diecie przy chorobie wrzodowej żołądka:

• przede wszystkim pieczywo jasne pszenne (czerstwe),
• mąka pszenna jasna, a także kasza manna, krakowska, ryż, płatki owsiane, kasza jęczmienna oraz drobny delikatny makaron,
• mleko słodkie, ale również zsiadłe, ser twarogowy, ser śmietankowy,
• jaja gotowane na miękko, również w koszulkach, sadzone i jajecznica na parze,
• chude mięsa i drób, przede wszystkim cielęcina, wołowina, królik, indyk, kurczak, szynka, polędwica,
• ryby, najlepiej dorsz, leszcz, sola, płastuga, kergulena, szczupak, sandacz,
• masło, słodka śmietana, a także oleje np.: olej sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, oliwa, margaryna,
• ziemniaki gotowane, mogą być tłuczone lub w formie puree,
• gotowane warzywa, a w szczególności marchew, buraki, szpinak, kabaczek, dynia, kalafior; surowe warzywa: sałata, pomidory,
• gotowane owoce: jabłka, truskawki, morele, również gotowane soki z owoców jagodowych,
• cukier, miód, dżem,
• mięso gotowane np. duszone, ale też potrawki i pulpety,
• z deserów również budynie, kompoty, galaretki, kisiele mało słodkie,
• słaba herbata, słaba kawa.

Jeśli osoba chora nie wie, jak powinna wyglądać dieta przy wrzodach żołądka, przepisy znajdzie na forach internetowych poświęconych tej chorobie. Jadłospisy przykładowe może też otrzymać podczas pobytu w szpitalu.

Dieta przy wrzodach żołądka – czego unikać?

Przy wrzodach żołądka dieta powinna zawierać małe ilości błonnika pokarmowego. Przeciwwskazane są produkty wzdymające, tłuste, pikantne i bardzo kwaśne, oraz marynowane.

Produkty zakazane w diecie dla wrzodowców żołądka:

• przede wszystkim grube makarony, kluski kładzione, naleśniki,
• mleko zsiadłe przekwaszone, a także kefir, jogurt, sery żółte, topione,
• jaja gotowane na twardo lub sadzone, również te w majonezie, a także jajecznica smażona na tłuszczu,
• tłuste mięsa, szczególnie wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, dziczyzna, tłuste wędliny; konserwy mięsne,
• również mięsa peklowane, wędzone, a także smażone,
• produkty ciężkostrawne jak kapusta, grzyby, ogórki,
• tłuste ryby,
• kwaśna śmietana, smalec, słonina, boczek,
• frytki i wszelkiego rodzaju ziemniaki smażone, placki ziemniaczane, pyzy,
• owoce surowe, a także suszone,
• czekolada oraz słodycze zawierające tłuszcz, kakao i orzechy,
• przyprawy m.in.: ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan, kostki bulionowe,
• tłuste zupy na mięsie,
• mocna herbata i kawa naturalna, napoje alkoholowe, napoje gazowane.

Dieta na wrzody żołądka musi być stosowana całe życie. Jest ona uzupełnieniem farmakoterapii u osób chorych.

Wrzody żołądka – leczenie naturalne

W celu wspomagania terapii wrzodów żołądka, można sięgać po zioła zawierające garbniki – kłącze wężownika, korę dębu, orzech włoski, liść mącznicy i ziele przywrotnika, szałwię, dziurawiec, babkę lancetowatą.

Dobrym pomysłem na rozpoczęcie dnia jest świeżo wyciśnięty sok z selera lub koktajl z marchwi i liścia białej kapusty. Napoje takie dobrze jest pić między posiłkami. Banany (jednak tylko te niedojrzałe), ochraniają żołądek przed zgagą. Odkażająco i antybakteryjnie działa zjedzenie zmiksowanej połówki bakłażana z łyżką alg morskich oraz szczyptą soli.

Osoba z dolegliwościami żołądkowymi może między posiłkami spożywać papkę z siemienia lnianego. Danie takie działa jak miotełka, oczyszczająca jelita z zalegających resztek pokarmowych i toksyn. Mielone siemię lniane należy na noc zalać wrzątkiem (około szklanki) i zostawić pod przykryciem. Rano, tuż po obudzeniu, przed śniadaniem należy wypić całość. Siemię przyjmuje gęstą konsystencję przypominającą nieco gumę lub kisiel. Regularne korzystanie z dobrodziejstw siemienia przyspiesza trawienie.

Bibliografia:

1. T.Korab, Konsultacja: dr hab. A. Konturek prof. UJ, Szpital Miejski Specjalistyczny im. Gabriela Narutowicza w Krakowie, Dieta w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz nadkwaśnym nieżycie żołądka, narutowicz.krakow.pl;
2. Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Dieta w chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy, Dietetyczny plan na zdrowie, su.krakow.pl.