Wstrząs hipowolemiczny – jakie są przyczyny i objawy stanu zagrożenia życia?

Wstrząs hipowolemiczny jest wyjątkowo niebezpiecznym stanem organizmu. Podczas niego dochodzi do gwałtownego zmniejszenia się objętości krwi poniżej ilości, która niezbędna jest do prawidłowego funkcjonowania.

Wstrząs hipowolemiczny jest sytuacją zagrażającą życiu. Wynika z gwałtownej utraty krwi poniżej ilości, która zapewnia fizjologiczne funkcjonowanie wszystkich układów i narządów. Niedostatek krwi może być względny lub bezwzględny. Sytuacja ta wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej i zabiegów niezbędnych do podtrzymania funkcji życiowych. Postępowanie przy wstrząsie hipowolemicznym jest konieczne, aby uratować życie poszkodowanego.

Co to jest wstrząs hipowolemiczny?

O wstrząsie hipowolemicznych mówi się, gdy dojdzie do utraty 20% objętości krwi oraz płynów ustrojowych. Jest to stan zagrażający bezpośrednio życiu poszkodowanego. Wiąże się z zaburzeniem pracy układu sercowo-naczyniowego. Dodatkowym parametrem, który ulega obniżeniu, jest ciśnienie tętnicze, spadające poniżej 90 mmHg.

Przyczyny wstrząsu hipowolemicznego

O bezwzględnej hipowolemii mówi się, gdy objętość utraconej krwi znajduje się poniżej wartości gwarantującej organizmowi fizjologiczne funkcjonowanie. Zazwyczaj przyczynami takiego stanu są zewnętrzne, silne krwawienia następujące po urazach. Inną możliwą przyczyną jest wewnętrzne krwawienie, będące następstwem np. akcji porodowej, pęknięcia tętniaka czy żylaków. Objawy wstrząsu hipowolemicznego związane są nie tylko z fizyczną utratą płynów, ale i ze spadkiem ciśnienia i niedotlenieniem całego organizmu. Bezwzględna hipowolemia może mieć także inne podłoże powstawania, w tym spożywanie mniejszej ilości płynów w porównaniu do tego, ile się traci. Sytuacje takie obserwuje się m.in. w przypadku intensywnego pocenia się lub szybkiego wydalania płynów przez nerki. Duże ryzyko wstrząsu hipowolemicznego niosą posocznica oraz reakcja alergiczna (taki wstrząs określa się jako wstrząs anafilaktyczny).

Objawy wstrząsu hipowolemicznego

Symptomy wstrząsu hipowolemicznego różnią się w zależności od ogólnego stanu pacjenta i objętości utraconej krwi. Objawy dzieli się na wewnętrzne i zewnętrzne. Bez badań lekarskich trudno jest „na pierwszy rzut oka” zaobserwować objawy wewnętrzne. Widoczne jest wyłącznie krwawienie zewnętrzne, co skutkuje nagłym spadkiem ciśnienia tętniczego krwi. Obserwuje się wówczas efekt tzw. centralizacji krążenia. Oznacza to, że naczynia obwodowe ulegają mocnemu obkurczeniu, co uwidacznia się pod postacią wychłodzenia organizmu i bladości skóry. Osoba dotknięta wstrząsem hipowolemicznym staje się niespokojna, odczuwa niepokój, poci się i czuje się ogólnie osłabiona. Jeśli nie otrzyma natychmiastowej pomocy medycznej, może dojść do pogłębiania się zaburzeń świadomości i utraty przytomności. W skrajnych przypadkach może dojść do zatrzymania krążenia i oddychania. Nieudzielenie pomocy może zakończyć się zgonem chorego.

Jak leczyć wstrząs hipowolemiczny?

Każdy przypadek wstrząsu hipowolemicznego wymaga natychmiastowej i specjalistycznej pomocy lekarskiej. Pierwszym krokiem jest uzupełnienie utraconej objętości krwi przez przetaczanie. Jeśli ilość utraconej krwi jest znaczna, konieczne może okazać się przetoczenie pełnej krwi bądź masy erytrocytarnej i albumin. Lekarze podają także tlen, aby doprowadzić go do tkanek i komórek poszkodowanego. Nie mniej ważne jest zapewnienie równowagi kwasowo-zasadowej oraz wyrównanie zaburzeń elektrolitowych.

Pierwsza pomoc przy wstrząsie hipowolemicznym

W związku z tym, że każdy przypadek wstrząsu hipowolemicznego jest poważnym zagrożeniem życia, należy w pierwszej kolejności wezwać pogotowie ratunkowe. Pod żadnym pozorem nie można pozostawiać poszkodowanego samego, gdyż w każdej chwili może dojść do utraty świadomości. Co więcej, nie wolno podawać mu żadnych leków ani płynów. Jeśli widoczne jest źródło krwawienia, powinno się w miarę możliwość je zatamować lub ograniczyć, np. za pomocą opatrunku uciskowego. W przypadku utraty przytomności chorego należy ułożyć w bezpiecznej pozycji na boku (w pozycji bocznej ustalonej) i czekać na przyjazd pogotowia ratunkowego.

Brak interwencji medycznej prowadzi do zgonu poszkodowanego. Rokowanie zależy od ilości utraconej krwi, rozległości uszkodzeń oraz szybkości udzielania pomocy medycznej. Znaczne niedobory krwi mogą skutkować uszkodzeniem ważnych narządów, takich jak mózg, nerki lub serce. Powikłania mogą pojawić się, jeśli pacjent cierpi na cukrzycę, choroby serca oraz płuc.