Wszystko, co musisz wiedzieć o in vitro, czyli sztuce tworzenia życia
In vitro jest zaawansowaną metodą leczenia niepłodności, dzięki której wiele par na całym świecie zrealizowało marzenie o posiadaniu dziecka. Na czym polega in vitro? Czy jest skuteczne? Jak w Polsce uzyskać dofinansowanie do procedury? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Na czym polega in vitro? Co to za procedura?
In vitro, czyli zapłodnienie pozaustrojowe, to metoda wspomaganego rozrodu, polegająca na połączeniu komórki jajowej i plemnika poza ciałem kobiety, w warunkach laboratoryjnych. Tak wygląda proces in vitro krok po kroku:
- stymulacja hormonalna,
- punkcja jajników,
- zapłodnienie,
- hodowla zarodków,
- transfer zarodków,
- kriokonserwacja,
- test ciążowy.
Ile trwa procedura in vitro? Cały pojedynczy cykl zajmuje ok. 2-3 miesiące, biorąc pod uwagę także wszystkie przygotowania.
Pierwszy krok – stymulacja hormonalna
Pierwszy krok to stymulacja jajników za pomocą hormonów, w efekcie czego dochodzi do równoczesnego dojrzewania wielu komórek jajowych. Dla przypomnienia, w fizjologicznym cyklu miesiączkowym raz na 28 dni dojrzałość osiąga tylko jedno jajeczko.
Pacjentka przez 10-14 dni codziennie przyjmuje zastrzyki hormonalne. Najczęściej stosowane leki to gonadotropiny, które zawierają hormony FSH (h. folikulotropowy) i LH (h. lutropinowy). W tym czasie regularnie wykonywane są badania krwi i USG, aby monitorować rozwój pęcherzyków jajnikowych.
Drugi krok – punkcja jajników
Gdy pęcherzyki są wystarczająco dojrzałe, wykonywana jest punkcja jajników. Procedura odbywa się w znieczuleniu ogólnym i polega na pobraniu jajeczek za pomocą cienkiej igły wprowadzanej przez pochwę pod kontrolą ultrasonografu. Zabieg trwa około 20-30 minut.
Trzeci krok – zapłodnienie
Pobrane komórki jajowe są umieszczane w specjalnej pożywce i łączone z plemnikami partnera lub dawcy. W zależności od przypadku, zapłodnienie może odbyć się metodą klasyczną (spermatozoidy samodzielnie zapładniają komórkę jajową) lub metodą ICSI (ang. intracytoplasmic sperm injection), gdzie pojedynczy, wyselekcjonowany plemnik jest wstrzykiwany bezpośrednio do komórki jajowej.
Czwarty krok – hodowla zarodków
Zapłodnione komórki jajowe, teraz zarodki, są hodowane w inkubatorze przez 3-5 dni. W tym czasie rozwijają się i dzielą, a embriolodzy monitorują ich jakość i rozwój.
Piąty krok – transfer zarodków
Najlepiej rozwinięty zarodek zostaje wyselekcjonowany do transferu do macicy. Transfer zarodków odbywa się przy użyciu cienkiego cewnika, który wprowadza się przez szyjkę macicy do jamy macicy. Procedura jest krótka i zazwyczaj bezbolesna, nie wymaga znieczulenia.
Szósty krok – kriokonserwacja
Pozostałe zarodki, które nie zostały użyte podczas pierwszego transferu, mogą zostać zamrożone (kriokonserwowane) i przechowane do przyszłych cykli transferu.
Siódmy krok – test ciążowy
Około 10-14 dni po transferze zarodka pacjentka wykonuje test ciążowy, aby sprawdzić, czy doszło do implantacji zarodka i ciąży.
Schemat zapłodnienia in vitro. Fot. Getty Images
Zawsze bierzemy pod uwagę cały proces; obserwujemy, czy podziały komórek odbywały się synchronicznie, czy zarodek ma te cechy, które powinien mieć na danym etapie rozwoju. Sprawdzamy, jak wyglądają komórki węzła zarodkowego, a jak trofoektodermy, jakiej wielkości jest zarodek. Jeśli są to zarodki na wcześniejszym etapie, cztero-, ośmiokomórkowe, sprawdzamy, jak duże są komórki, czy są równe, czy mają taką samą barwę. Jednym słowem oceniamy, czy ma on szansę nadal prawidłowo się rozwijać.
Koszt in vitro – cena nie jest jednakowa
Cena in vitro w Polsce waha się od 7 000 do 15 000 złotych. Kwota ta obejmuje badania, stymulację hormonalną, pobranie komórek jajowych, zapłodnienie oraz transfer zarodka do macicy. Należy także uwzględnić dodatkowe koszty leków stymulujących owulację, które mogą wynosić od 2 000 do 5 000 złotych. Czasami konieczne są też inne procedury (np. mrożenie zarodków), co również zwiększa całkowity koszt leczenia. Jednak możliwe jest również wykonanie in vitro na NFZ.
Dofinansowanie do in vitro w Polsce
Od 1 czerwca 2024 roku w Polsce działa rządowy program wsparcia in vitro finansowany przez Ministerstwo Zdrowia. Skierowany jest do par w małżeństwie lub wspólnym pożyciu, u których zdiagnozowano niepłodność lub nieskutecznie leczono ją przez ostatnie 12 miesięcy. Obejmuje także pary mające kriokonserwowane zarodki z wcześniejszych procedur. Ponadto kobiety mogą korzystać z programu:
- do 42. roku życia przy użyciu własnych komórek jajowych,
- do 45. roku życia przy dawstwie oocytów lub zarodków.
Mężczyźni mogą uczestniczyć w programie do 55. roku życia.
Procedura obejmuje maksymalnie 6 cykli in vitro, w tym do 4. z własnymi komórkami jajowymi lub dawstwem nasienia oraz do 2. z oocytami dawczyń. Pacjenci w ramach programu obejmowani są kompleksowym wsparciem – dostępne są wszystkie niezbędne badania i nielimitowane konsultacje psychologiczne.
Planując proces leczenia, warto zacząć od pytania: ile dzieci państwo chcieliby mieć. Lekarz wtedy wie, jak przeprowadzić stymulację, a my – ile komórek zapłodnić. Badania genetyczne zarodków – to też nie reguła, lecz możliwość. Analizuje się wtedy jedną lub kilka komórek z uzyskanego już zarodka. Dziś możemy już zbadać duże spektrum chorób genetycznych, ale o tym decyduje pacjent. I mimo że wiąże się to z dodatkowymi kosztami, pary często się na to decydują, szczególnie, gdy w rodzinie występują choroby genetyczne. Laboratorium pracuje w oparciu o tzw. zgodę pacjenta. Zapładniamy nie według naszego uznania, ale zgodnie z wolą pacjentów.
Skuteczność in vitro w porównaniu z inseminacją IUI
Skuteczność IVF w porównaniu z inną popularną metodą leczenia niepłodności, jaką jest inseminacja domaciczna (ang. intrauterine insemination, IUI), jest znacznie wyższa. W przypadku IVF, szanse na ciążę wynoszą około 40-50% na cykl u kobiet poniżej 35. roku życia. Dla IUI skuteczność wynosi 10-20% na cykl.
Również z tego powodu IVF rekomenduje się częściej kobietom borykającym się z niedrożnością jajowodów czy zaawansowaną endometriozą. Inseminacja jest metodą wybieraną przy mniej skomplikowanych przypadkach, np. po zdiagnozowaniu łagodnej niepłodności męskiej lub problemów z owulacją.
Jakie są szanse na donoszenie ciąży po in vitro?
Szanse na donoszenie ciąży po in vitro zależą od wielu czynników – istotny jest wiek kobiety, jakość zarodków oraz przyczyny niepłodności. U kobiet poniżej 35. roku życia około 30-40% ciąż uzyskanych dzięki IVF kończy się narodzinami zdrowego dziecka. W przypadku kobiet powyżej 40. roku życia wskaźnik ten spada do około 10-20%.
Kiedy kolejny transfer po nieudanym in vitro?
Gdy procedura in vitro nie przyniesie oczekiwanego rezultatu, kolejny transfer zarodków można zaplanować po jednym pełnym cyklu menstruacyjnym, czyli po około 4-6. tygodniach. Ważne jest, aby dać organizmowi czas na regenerację. Przed ponownym podejściem lekarze często zlecają dodatkowe badania, by określić przyczyny niepowodzenia i dostosować dalsze leczenie do potrzeb pacjentki. Transfer mrożonych zarodków jest mniej inwazyjny, gdyż nie wymaga ponownej stymulacji hormonalnej.
O ekspertce:
Joanna Liss – dr hab. nauk biologicznych, kieruje Laboratorium In Vitro, jest członkiem zespołu naukowego Klinik Leczenia Niepłodności INVICTA. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy embriologa. Jest współautorką projektów naukowych poświęconych autorskiej diagnostyce preimplantacyjnej w kierunku chorób rzadkich oraz skuteczności procedur embriologicznych w leczeniu niepłodności. Link do rozmowy: https://www.hellozdrowie.pl/in-vitro-co-sie-dzieje-w-laboratorium/.
Bibliografia:
- https://pacjent.gov.pl/artykul/program-wsparcia-vitro [dostęp 04.07.2024].
- https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/in-vitro-fertilization/about/pac-20384716 [dostęp z 04.07.2024].
- Kushnir V. A., Smith G. D., Adashi E. Y., The Future of IVF: The New Normal in Human Reproduction, Reproductive Science 2022, 29(3): 849-856.
Podoba Ci się ten artykuł?
Polecamy
Selena Gomez nie może mieć dzieci, ale i tak planuje zostać mamą. „Uważam to za błogosławieństwo”
Jak odchudzić dziecko? Poradnik dla rodziców
PCOS a ciąża – czy to przeszkoda na drodze do macierzyństwa?
Niepłodność pierwotna może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn
się ten artykuł?
