Wypadanie odbytnicy – przyczyny, objawy, leczenie

Wypadanie odbytnicy to zaburzenie, które polega na przemieszczaniu się tej części ciała, często na zewnątrz zwieraczy. Na początku problem jest niewidoczny, jednak może się to zmienić wraz z postępem choroby. U większości pacjentów jest on odwracalny, a na jego powstanie wpływa wiele różnych czynników. Metodę leczenia dobiera się w zależności od wieku, kondycji fizycznej oraz ewentualnych wyników badań.

Co to jest wypadanie odbytnicy?

Wypadanie odbytnicy to, innymi słowy, oderwanie się i przemieszczenie końcowych fragmentów jelita grubego poza odbyt i kanał odbytu. Jeśli więc zastanawiasz się, czy jelito może wyjść przez odbyt, odpowiedź brzmi: tak, częściowo może. Najczęściej problem dotyczy jedynie błony śluzowej (czyli wypadania śluzówki odbytnicy na zewnątrz zwieraczy), ale czasem przemieszczają się całe fragmenty ścian przewodu odbytniczego.

Problem często dotyka dzieci poniżej trzeciego roku życia, ale też dorosłych w średnim i starszym wieku. Najczęściej zmagają się z nim kobiety, u których odnotowuje się go nawet pięć lub sześć razy częściej niż u mężczyzn. Do wypadania odbytnicy najczęściej dochodzi w wyniku kaszlu, kichania, parcia na stolec, a nawet chodzenia. Czasem problem ten pojawia się jednak spontanicznie, bez udziału konkretnych czynników zewnętrznych.

Wypadająca odbytnica – przyczyny

Wypadająca odbytnica to problem polegający na osłabieniu mięśni krocza oraz mięśni dźwigaczy odbytu. Pojawia się on wtedy, gdy zmniejszone zostaje napięcie dna miednicy. Tymczasem prawidłowo rozwinięte mięśnie powinny być w stanie utrzymać odbytnicę w odpowiednim położeniu. Omawiany problem może być wrodzony lub nabyty.

Inną przyczyną zaburzenia mogą być problemy neurologiczne. Wypadająca odbytnica może być również efektem długotrwałego nawyku, związanego z silnym parciem na stolec. Czasem na chorobę wpływają także czynniki genetyczne. Zdarza się, że problem ten jest rezultatem procesu starzenia się – wówczas mięśnie miednicy słabną oraz wiotczeją.

Dzieci zmagają się z problemem wypadania odbytnicy najczęściej w wyniku przewlekłych zaparć – podobnie wygląda to u nastolatków. Zauważono też, że wypadanie odbytnicy dotyczy często dzieci chorych na mukowiscydozę – wiąże się to z tym, że pojawia się u nich przewlekły kaszel, który zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej. U kobiet wypadanie odbytnicy związane jest często z przebytym kiedyś urazem okołoporodowym. Na wystąpienie problemu wpływają również guzy i urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego oraz stwardnienie rozsiane.

Wypadanie odbytnicy – objawy

Główne objawy wypadania odbytnicy to:

• bóle przy defekacji,
• świąd w okolicach odbytu,
• przewlekłe zaparcia,
• nietrzymanie stolca,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• uczucie parcia na stolec,
• brak kontroli nad gazami,
• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• śluzowa wydzielina.

Objawy wypadania odbytu są charakterystyczne również dla: guzków krwawniczych (hemoroidów), ropni, przetok, szczelin, owsików, a także fałd anodermy. Dlatego też, aby postawić odpowiednią diagnozę, lekarz może poprosić pacjenta o napięcie mięśni brzucha – to pozwala właściwie uwidocznić omawiany problem. Zdarza się jednak, że może być on ukryty, dlatego też przy rozpoznawaniu choroby wykorzystuje się czasem badania czynnościowe (manometrię anorektalną, elektromiografię zwieraczy) i obrazowe (defekografię, rezonans magnetyczny) – one również umożliwiają ocenę napięcia mięśni wokół odbytu, a przy okazji pozwalają lepiej zdiagnozować daną chorobę.

Wypadanie odbytnicy – leczenie

Jak leczyć wypadanie odbytu? Na początku, po stwierdzeniu problemu, warto spróbować odprowadzić jelito z powrotem – warto przy tym skorzystać ze środka poślizgowego. Później należy się jednak skonsultować z lekarzem, niezależnie od tego, czy czynność ta się udała, czy też nie. Warto zaznaczyć, że nie należy wykonywać jej na siłę.

Główną metodą leczenia wypadania śluzówki odbytnicy jest zabieg chirurgiczny, którego celem jest naprawa wad anatomicznych oraz przywrócenie prawidłowych funkcji struktur dna miednicy. Istnieje obecnie wiele metod, które na to pozwalają – niektóre obejmują chirurgię wewnątrzbrzuszną, inne dotyczą jedynie odbytnicy. Czasem podczas zabiegu usunięty zostaje wypadający odcinek jelita. Na operację warto się zdecydować zwłaszcza wtedy, gdy choroba jest na zaawansowanym etapie. Nie zawsze ma jednak ona sens, czasem istnieje bowiem duże ryzyko powikłań.

Jeśli chodzi jednak o wypadanie śluzówki odbytnicy, czyli samej błony śluzowej, można zdecydować się na niewielki zabieg w znieczuleniu miejscowym. Wówczas wycina się nadmiar błony śluzowej, a następnie zdwaja brzegi pozostałej jej części. Istnieje też inna metoda, która polega na usunięciu nadmiaru błony przy pomocy staplera okrężnego, wówczas operacja jest jednak bardziej rozległa.

Na początku warto jednak zacząć od ćwiczeń na wzmocnienie osłabionych mięśni, które przyczyniają się do powstawania problemu – chodzi tu m.in. o ćwiczenia na mięśnie Kegla. Instrukcję ich wykonywania powinien przekazać pacjentowi doświadczony fizjoterapeuta lub lekarz proktolog.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546689/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2967328/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3926474/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12665990/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21629626/