Wyprysk potnicowy – przyczyny, diagnostyka i leczenie

Wyprysk potnicowy (wyprysk dyshydrotyczny) to dermatoza, w której na powierzchni skóry dłoni oraz stóp pojawiają się swędzące i piekące pęcherze. Przyczyny powstawania choroby nie są znane, choć przypuszcza się, iż może być ona spowodowana infekcjami grzybiczymi lub alergią na metale ciężkie. Diagnostyka i leczenie wyprysku potnicowego polega na wykluczeniu chorób o podobnych objawach klinicznych, terapii farmakologicznej oraz odpowiedniej profilaktyce.

Co to jest wyprysk potnicowy?

Wyprysk potnicowy  (łac. eczema dyshidroticum, ang. pompholyx) nazywany też wypryskiem dyshydrotycznym to powierzchowny stan zapalny skóry, który powstaje na podłożu alergicznym. Termin „dyshidrosis” pochodzi od greckiego słowa hidrosis, które oznacza pot. Nazwę tę nadał angielski dermatolog Tilbury Fox w 1873 roku opisując pęcherzowe zapalenie dłoni i podeszew stóp, które, jak sądził spowodowane było dysfunkcją gruczołów potowych. Obecnie uznaje się, iż zaburzenie funkcjonowania gruczołów potowych nie odgrywa roli w powstawaniu wyprysku potnicowego, ale nazwa choroby w niezmienionej postaci nadal funkcjonuje.

Wyprysk potnicowy stanowi 5–20 proc. wszystkich przypadków zapalenia skóry dłoni. Choroba ta najczęściej pojawia się u osób w wieku 20-30 lat, równie często u kobiet jak i mężczyzn. U dzieci wyprysk potnicowy praktycznie nie występuje.

Przyczyny powstawania wyprysku potnicowego

Przyczyny powstawania wyprysku potnicowego nie zostały do końca poznane. Uznaje się, że do wystąpienia choroby predysponuje:

• obecność atopii,
• alergeny kontaktowe, w tym metale takie jak nikiel, kobalt i chrom,
• zakażenie dermatofitami i bakteriami,
• długotrwałe stosowanie rękawic ochronnych,
• niektóre leki,
• narażenie na stres,
• palenie papierosów.

Jak wygląda wyprysk potnicowy?

Wyprysk potnicowy umiejscowiony jest na skórze dłoni i stóp, przede wszystkim bocznych powierzchniach palców rąk oraz na łuku stopy. Pojawiające się wykwity w postaci symetrycznych, swędzących, napiętych i głęboko osadzonych pęcherzyków (o średnicy do około 3 mm) wypełnionych treścią ropną, mogą utrzymywać się na skórze nawet do trzech tygodni. Po tym czasie zaczynają wysychać, a w ich miejscu powstają nadżerki lub pęknięcia skóry. Nawracające zmiany skórne sprawiają, że skóra staje się grubsza. Charakterystycznym objawom wyprysku potnicowego może towarzyszyć powiększenie węzłów chłonnych oraz uczucie mrowienia na przedramieniu.

U około 80 proc. osób wyprysk potnicowy pojawia się tylko na dłoniach. Towarzyszy mu uczucie swędzenia, pieczenia i bolesności. Choroba może mieć przebieg ostry lub przewlekły. W fazie przewlekłej można zaobserwować łuszczenie się, pękanie, a niekiedy lichenizację skóry. Powikłaniem nawracającego wyprysku potnicowego jest zniekształcenie paznokci.

Diagnostyka wyprysku potnicowego

Diagnostykę wyprysku potnicowego przeprowadza dermatolog. Lekarz rozpoznaje wyprysk potnicowy na podstawie przeprowadzonego wywiadu oraz obserwacji zmian skórnych. Diagnostyka różnicowa obejmuje alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry, rumień wielopostaciowy, rzadziej liszajec pęcherzowy, zakażenie opryszczką czy pęcherzycę zwykłą. Wykluczenie chorób o podobnym obrazie klinicznym polega m.in. na przeprowadzeniu testów alergicznych. W celu zdiagnozowania przyczyny dermatozy pobiera się wycinek do oceny histopatologicznej, a także wykonuje się badanie mykologiczne, jeśli objawy choroby pojawiają się również na stopach.

Leczenie wyprysku potnicowego

Leczenie wyprysku potnicowego obejmuje działania profilaktyczne oraz terapię farmakologiczną. Aby zapobiec powstawaniu wyprysku potnicowego należy:

• unikać czynników wyzwalających chorobę, w tym mydeł i detergentów,
• nosić rękawiczki ochronne podczas wykonywania czynności z użyciem środków potencjalnie uczulających,
• myć ręce letnią (nie gorącą) wodą i środkami czyszczącymi niezawierającymi mydła,
• nie rozdrapywać pęcherzyków, aby nie doprowadzić do wtórnego nadkażenia bakteryjnego,
• obcinać paznokcie na krótko,
• w miarę możliwości unikać sytuacji stresowych.

Do domowych sposobów na wyprysk potnicowy należy stosowanie okładów z roztworu nadmanganianu potasu oraz białego octu. Nie należy zapominać o nawilżaniu skóry w celu złagodzenia jej suchości i świądu oraz odbudowania bariery naskórkowej. Środek nawilżający lub emolient należy nałożyć jak najszybciej po umyciu rąk, aby zapobiec parowaniu wody. Warto też stosować preparaty z aloesem, który działa chłodząco i odkażająco. W przypadku wyprysku potnicowego pojawiającego się na stopach można przydadzą się kąpiele stóp w naparze z szałwi.

Jak leczyć wyprysk potnicowy? Na wyprysk potnicowy na dłoniach i stopach stosuje się miejscowo kortykosteroidy oraz leki immunomodulujące. Zastosowanie znajdują również inhibitory kalcyneuryny. Duże pęcherze są przycinane i osuszane, a nadżerki odkażane. Ulgę podczas świądu mogą przynieść doustne leki przeciwhistaminowe, takie jak hydroksyzyna, ze względu na ich właściwości uspokajające. Ponadto stosuje się fototerapię PUVA, UVA i UVB. Jeśli na stopach występuje grzybica, wdraża się odpowiednie leki przeciwgrzybicze. Niestety zmiany skórne w wyprysku potnicowym posiadają tendencję do nawrotów, a sama choroba trudno poddaje się leczeniu.

Bibliografia:

1. Lewandowska I., „Wyprysk, czyli egzema jako jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry”, Pielęgniarstwo Polskie 2013, 2 (48), 132–136.
2. Alexander K. C. Leung1, Benjamin Barankin, Kam Lun Hon,”Dyshidrotic Eczema”, 2014 | Volume 1 | Issue 1.
3. Śpiewak R., Kordus K. Podział i definicje chorób z kręgu wyprysku. Int Rev Allergol Clin Immunol Family Med 2012; 18 (4): 210-222.