Wzmożone i obniżone napięcie mięśniowe u niemowlaka – przyczyny i objawy zjawiska

Napięcie mięśniowe u niemowlaka oceniane jest tuż po jego urodzeniu według skali Apgar oraz przez pediatrę w testach funkcjonalnych. W zależności od prezentowanych cech fizycznych przez dziecko można stwierdzić prawidłowe, wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe u noworodka.

Nieprawidłowe napięcie mięśniowe u niemowląt poddaje się rehabilitacji – im wcześniej zostanie wdrożone leczenie, tym większe szanse ustabilizowania i utrwalenia odpowiedniego stanu mięśniowego dziecka. Rehabilitacja osłabionego i wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowląt zwykle odbywa się przy zastosowaniu specjalnych metod kinezyterapeutycznych.

Napięcie mięśniowe u noworodka

Napięcie mięśniowe u niemowlaków oceniane jest według skali Apgar w pierwszych chwilach jego życia oraz w trakcie kilkunastu następnych tygodni przy pomocy lekarskich badań funkcjonalnych i przesiewowych. Wynik testów powinien wskazywać prawidłowy tonus mięśniowy, czyli harmonijne spoczynkowe napięcie mięśni odpowiednio reagujące na bodźce zewnętrzne. Pod wpływem różnych czynników, np. chorób uwarunkowanych genetycznie bądź zaburzeń rozwojowych układu nerwowego w życiu płodowym dziecka, jego napięcie mięśniowe po urodzeniu może być zaburzone, czyli wzmożone lub osłabione. Oba stany odchyleń od powszechnie przyjętych norm wymagają odpowiedniego postępowania leczniczego, podnoszącego osłabiony lub obniżającego wysoki tonus mięśniowy niemowlaka. Każdy zespół napięcia mięśniowego u niemowląt charakteryzuje się konkretnymi objawami, które utrudniają lub uniemożliwiają jego sprawny rozwój motoryczny.

Patologiczne napięcie mięśniowe u niemowlaka – przyczyny

Zbyt silne lub słabe napięcie mięśniowe u niemowlaka to informacja o istniejących zaburzeniach w funkcjonowaniu jego ośrodkowego układu nerwowego, które mogło powstać na skutek wrodzonych lub nabytych uszkodzeń struktur mózgu i rdzenia kręgowego. Tego typu wady rozwojowe nazywane są wadami cewy nerwowej i powstają we wczesnych etapach rozwoju płodu pod wpływem czynników: genetycznych, środowiskowych, metabolicznych i mieszanych.

Ryzyko rozwoju zespołu napięcia mięśniowego u noworodka zwiększają:

• wcześniactwo i niska masa urodzeniowa,
• komplikacje okołoporodowe, np. niedotlenienie dziecka czy urazy struktur centralnego układu nerwowego,
• ciąża powstała w wyniku technik wspomaganych,
• infekcje i choroby w ciąży oraz przewlekłe choroby matki.

Ważnym elementem profilaktyki nieprawidłowego napięcia mięśniowego u niemowlaka jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich oraz przyjmowanie odpowiedniej suplementacji, głównie kwasu foliowego, jeszcze przed zajściem w ciążę.

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka – objawy

Nadmierne napięcie mięśniowe u niemowlaka objawia się m.in. poprzez:

• mocne zaciskanie pięści, utrzymujące się podczas zabawy, oraz krzyżowanie nóg, co zwykle utrudnia przewijanie i kąpiele,
• widocznie bardziej napiętą jedną stronę ciała i trudności w utrzymaniu równowagi, co sprzyja odchylaniu się w dominującą stronę,
• odchylanie głowy do tyłu w leżeniu na plecach. Zwiększone napięcie mięśniowe u niemowląt wywołuje prężenie się jego ciała i przyjmowania pozycji na kształt litery C.

Charakterystyczne objawy wzmożonego napięcia mięśniowego u noworodka to również duża płaczliwość, trudności ze snem i ssaniem piersi oraz ogólny niepokój i drażliwość. Zwiększone napięcie mięśniowe u starszych dzieci utrudnia naukę siadania i stania.

Słabe napięcie mięśniowe u noworodka – objawy

Zbyt niskie napięcie mięśniowe u noworodka objawia się m.in. przez brak umiejętności utrzymania ciężaru głowy w momencie podnoszenia rąk, niechęć podejmowania prób pełzania i siadania oraz zabawy swoim ciałem i zabawkami. Dziecko z obniżonym napięciem mięśniowym jest ogólnie wiotkie i wycofane z aktywności ruchowej, niechętnie ssie pierś i krztusi się w trakcie jedzenia. Ponadto nie skupia wzroku nad pochylającą się do niego osobą, nie zmienia samodzielnie swojej pozycji i rzadko płacze, choć wzmaga swoje reakcje w krzyk przy próbie zmiany jego ułożenia. Optymalna pozycja siedzenia dziecka przybiera kształt litery W, czyli siad na pośladkach między piętami, przypominając obraz siedzącej żaby, co może sprzyjać rozwojowi koślawych kolan. Dziecko w wieku szkolnym z obniżonym napięciem mięśniowym jest opóźnione w rozwoju ruchowym w porównaniu do rówieśników, ma słabsze zdolności motoryczne i trudności na lekcjach wychowania fizycznego.

Rehabilitacja niemowląt z patologicznym napięciem mięśniowym

Ćwiczenia dla noworodka z nieprawidłowym napięciem mięśniowym odgrywają kluczową rolę w jego rozwoju ruchowym. Odpowiednio dobrana kinezyterapia, nierzadko wieloletnia, uczy mięśnie prawidłowego napięcia i zapamiętywania wzorców ruchowych. W pracy z obniżonym i wzmożonym napięciem mięśniowym dzieci najbardziej powszechnymi metodami rehabilitacji ruchowej są metody terapeutyczne Vojty i Bobath.