Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – objawy i standardowe metody leczenia

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – znane także pod nazwą nerwicy natręctw – cechują się występowaniem nawracających myśli lub czynności, których niewykonanie związane jest u chorego z uczuciem lęku, niepokoju i cierpienia.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne dotykają coraz większej liczby ludzi w różnym wieku. Schorzenie to może pojawić się już u najmłodszych – najczęściej diagnozuje się od 10 roku życia. Nieco młodsze dzieci dość często wykazują odchylenia w zachowaniu, które określane są jako normalne, m.in.: obsesyjnie myją ręce czy też układają swoje zabawki w kolejności od najmniejszego do największego lub odwrotnie. W większości przypadków takie nawyki przechodzą jednak wraz z wiekiem.

Przyczyny zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego

Wymienia się wiele przyczyn powstawania zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Są one złożone i mało precyzyjne. Większość z nich ma jednak swój początek w okresie dzieciństwa. Do najczęstszych zaliczyć można m.in.: wcześnie powstałe poczucie odpowiedzialności i obowiązku, nadopiekuńczość rodziców czy też tragiczne przeżycia, podczas których dziecko błędnie zakłada powiązanie przyczyny tragedii z własną osobą. Innymi możliwymi powodami mogą być nieprawidłowości w budowie ośrodkowego układu nerwowego, czynniki genetyczne oraz obciążenie okołoporodowe.

Objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

Chorzy na zaburzenia obsesyjno-kompulsywne mogą doświadczać szerokiego wachlarza różnych objawów. Dzieli się je na dwie większe grupy: obsesji (myśli natrętnych) oraz kompulsji (czynności natrętnych). Pierwsze z nich mogą przybierać nasilony charakter i określane są przez chorych jako wstydliwe i przykre. Mimo że pojawiają się u pacjenta z dużą częstotliwością, to powstają wbrew jego woli i budzą jego sprzeciw. Do najczęstszych natręctw myśli zalicza się niepewność (kilkukrotne sprawdzanie, czy żelazko zostało wyłączone, drzwi do domu zamknięte, kurki z gazem zakręcone itp.), myśli o charakterze wulgarnym i obscenicznym, natrętne impulsy (pokusa zachowania się agresywne w miejscu publicznym lub w stosunku do najbliższej osoby – zazwyczaj impulsy takie nie są realizowane), luminacje (wielogodzinne i bezcelowe dumanie nad jednym tematem), lęki przed brudem oraz obsesja perfekcyjności.

Czynności natrętne są nawracające i muszą być wykonywane przez chorych systematycznie. Mogą one polegać na potrzebie bezustannego sprawdzania, czyszczenia, liczenia, poprawiania, układania, wykonania określonej sekwencji ruchów czy gromadzenia niepotrzebnych przedmiotów.

Jak leczyć zaburzenia obsesyjno-kompulsywne?

Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych jest długotrwałym procesem, wymagającym od chorego cierpliwości. Najskuteczniejsza metoda zakłada połączenie farmakoterapii oraz psychoterapii. Wszystko uzależnione jest od rodzaju schorzenia oraz stopnia jego zaawansowania.

Środkami pierwszego wyboru są leki przeciwdepresyjne, głównie inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i leki trójpierścieniowe. Leki takie przyjmuje się średnio w okresie od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Istotne jest stosowanie się do zaleceń lekarza. Odstawienie leczenia w trakcie okresu jego trwania może zakończyć się nawrotem, a nawet nasileniem objawów zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Co ciekawe, podczas terapii przepisuje się pacjentom dawki leków znacznie większe niż zalecane u chorych na depresję. Często dodatkowo zaleca się przyjmowanie środków uspokajających i nasennych, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta.

Bardzo dobre wyniki obserwuje się w przypadku leczenia psychoterapeutycznego, stosując terapię poznawczo-behawioralną. Prowadzona może być ona zarówno indywidualnie, jak i w sesjach grupowych. Pacjent wystawiony jest na bodziec, który wywołuje u niego pojawienie się lub nasilenie natręctwa i musi skonfrontować swoje myśli i czyny z zaistniałą sytuacją. Nie jest to niestety łatwe i wymaga praktyki i cierpliwości. Pozytywne efekty obserwuje się aż u 75% leczonych tą metodą. W większości przypadków możliwa jest pełna remisja objawów.

Co po zakończeniu leczenia?

Czas leczenia zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych jest kwestią indywidualną i zależy od wielu czynników: regularności przyjmowania leków, uczestniczenia w zajęciach terapeutycznych oraz szkolenia zdobytych umiejętności. Po zakończonej terapii należy szczególną troską otoczyć swoje zdrowie psychiczne i fizyczne. Nie wolno zapominać o aktywności fizycznej i zdrowej diecie, ponieważ oba te czynniki mają duży wpływ na samopoczucie. Nie mniej ważne są także kontakty międzyludzkie i wsparcie bliskich osób.