Zaburzenia psychotyczne – czym są, objawy. Czym jest epizod psychotyczny?

Zaburzenia psychotyczne to nie tylko schizofrenia. W rzeczywistości jest to bardzo pojemny termin, pod którym kryje się wiele różnych zaburzeń. Z ich powodu jednostka ma problemy z kontaktem z rzeczywistością oraz rozsądną jej oceną. Doznania psychotyczne mogą być bardzo zróżnicowane: u niektórych pacjentów występują symptomy o niewielkim nasileniu, u innych natomiast – o bardzo dużym.

Zaburzenia psychotyczne – czym są?

Zaburzenia psychotyczne należą do zaburzeń, które związane są z nieprawidłowościami w postrzeganiu rzeczywistości. Zmagające się z nimi osoby mogą słyszeć, widzieć, czuć, a nawet smakować rzeczy, które nie istnieją. Zastanawiasz się, czym jest w takim razie psychoza? To po prostu inna nazwa tego rodzaju zaburzeń.

Zaburzenia psychotyczne – rodzaje

Oto najpopularniejsze zaburzenia psychotyczne:

• Psychoza egzogenna – jej symptomy wywoływane są czynnikami zewnętrznymi i mogą być efektem np. zażywania substancji psychoaktywnych. Jej leczenie związane jest bezpośrednio z przyczyną, która ją wywołała.
• Psychoza reaktywna – powodują ją traumy i wyjątkowo silny stres. Jest to krótkotrwałe zaburzenie psychotyczne, które mija po ustąpieniu czynnika stresogennego.
• Schizofrenia – przewlekła choroba, w której występują nie tylko urojenia i halucynacje, ale też nieadekwatne do sytuacji emocje. Objawom tym towarzyszy brak odczuwania przyjemności. Schizofrenia należy do tzw. psychoz endogennych, czyli spowodowanych czynnikami wewnętrznymi. Charakterystyczne są dla niej różne urojenia, takie jak np. urojenia wielkościowe – osoba, która się z nimi zmaga, uważa, że zajmuje szczególnie istotną pozycję w społeczeństwie, jest wielką osobistością lub jej doradcą. Schizofrenii towarzyszą nierzadko także urojenia oddziaływania – wówczas pacjent ma wrażenie, ze jego uczucia, myśli i ciało ulegają nieustannie wpływowi innych osób.
• Zaburzenia schizoafektywne – są to zaburzenia łączące objawy schizofrenii oraz zaburzeń afektywnych (a więc np. depresji i manii). Podobnie jak schizofrenia należą do psychoz endogennych.
• Zaburzenia schizotypowe – są to zaburzenia, w których występuje wiele symptomów typowych dla schizofrenii. Charakterystyczna jest dla nich np. pewna ekscentryczność oraz dziwaczność przeżyć i zachowań. Osoby z zaburzeniami schizotypowymi nie do końca potrafią utrzymywać relacje społeczne.
• Zaburzenia psychotyczne organiczne – są rezultatem destrukcji ośrodkowego układu nerwowego.
• Zaburzenia psychotyczne somatogenne – stanowią efekt schorzeń somatycznych, a więc np. niedoczynności tarczycy.

Psychotyzm to skłonność do psychoz, dwubiegunowych zaburzeń afektywnych, jak również do schizofrenii. Do zaburzeń psychotycznych można zaliczyć również depresję psychotyczną oraz epizod psychotyczny (o których piszemy poniżej).

Depresja psychotyczna dotyczy aż 15–20 proc. osób z rozpoznaną depresją. Jej objawami są urojenia depresyjne, związane z samopoczuciem pacjenta oraz jego przekonaniami na temat świata i samego siebie. Urojenia w dużym stopniu różnią się np. od tych, które pojawiają się przy schizofrenii. Są to:

• urojenia bezwartościowości – związane są z niskim poczuciem własnej wartości,
• urojenia choroby cielesnej – w tym przypadku pacjent ma przekonanie, że cierpi na poważną chorobę somatyczną, choć jest zdrowy,
• urojenia katastroficzne – związane są z przekonaniem, że nadchodzi katastrofa żywiołowa albo np. katastrofa w życiu osobistym,
• urojenia grzeszności i poczucia winy – w tym przypadku chora osoba ma przekonanie, że zrobiła coś złego i to przyczyniło się do powstania danego schorzenia,
• urojenia nihilistyczne – w tym przypadku charakterystyczne jest poczucie „utraty” ciała i kontroli nad nim.

Oprócz tego czasem pojawiają się urojenia prześladowcze oraz urojenia węchowe.

Epizod psychotyczny, którego pełna nazwa to „ostry wielopostaciowy epizod psychotyczny”, to z kolei zaburzenie o nagłym początku i szybkim przebiegu. Zaczyna się on nagle i trwa najdłużej miesiąc. Objawia się zaburzeniami postrzegania rzeczywistości, urojeniami i omamami. Może on wystąpić u osób w każdym wieku, choć najczęściej pojawia się między 30. a 50. rokiem życia.

Zaburzenia psychotyczne – objawy

Najistotniejsze objawy psychotyczne to:

• halucynacje,
• urojenia,
• aspołeczność,
• zobojętnienie,
• zmęczenie i osłabienie lub wręcz przeciwnie – nadmiar energii,
• ambitendencja (obecność zachowań, które są ze sobą sprzeczne),
• paramimia (robienie min nieadekwatnych do przeżywanych emocji),
• ambiwalencja (związana jest z przeciwstawnymi elementami w wypowiedziach i zachowaniu),
• rozkojarzenie,
• nieracjonalne myślenie,
• spowolnienie myślenia.

Warto jednak zaznaczyć, że nie zawsze muszą pojawiać się wszystkie objawy, w dodatku w tym samym czasie. Można wyodrębnić m.in. zaburzenie psychotyczne związane z problemami z percepcją (a więc głównie omami), jak i zaburzenie psychotyczne związane z zaburzeniami myślenia (łączą się one z nieprawidłowościami w myśleniu).

Jak rozmawiać z osobą z urojeniami?

Rozmowy z osobą z urojeniami są bardzo trudne. Ważne, aby pokazywać jej, że jest szanowana i kochana, że może prosić o pomoc i być wysłuchana, nawet jeśli inni postrzegają świat inaczej niż ona. Nie należy jej krytykować i oceniać, a także patrzeć na nią z góry. Warto podkreślać, że nie wszystkie myśli są zgodne z rzeczywistością i to nawet u zdrowych osób. Dobrze jest też okazywać współczucie wobec cierpienia, którego taka osoba doświadcza.

Osobowość psychotyczna

W psychologii wyróżnia się również osobowość psychotyczną. Charakterystyczne są dla niej:

• krucha konstrukcja psychiczna, podatna na załamania,
• nieustanny brak poczucia bezpieczeństwa,
• problem z doświadczaniem siebie jako osobnej istoty, o określonym wieku, określonym ciele i określonej płci (takie osoby nie mają pojęcia np. skąd mają wiedzieć, że w ogóle istnieją),
• brak umiejętności opisywania relacji z innymi w ciągły, spójny sposób,
• brak umiejętności do utrzymywania ego obserwującego, a więc obserwacji własnego doświadczenia oraz refleksji na jego temat.

Źródło:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4455840/ (dostęp: 24.04.22)