Zachłystowe zapalenie płuc może być niebezpieczne. Jak je rozpoznać?

Zachłystowe zapalenie płuc rozwija się na skutek aspiracji treści z jamy ustnej lub żołądka do dróg oddechowych i tkanki płucnej. Objawy najczęściej obejmują kaszel, duszności, a także bóle w klatce piersiowej. Rozpoznanie choroby wymaga kompleksowego leczenia za pomocą środków farmakologicznych. Dowiedź się, czym dokładnie jest zachłystowe zapalenie płuc i jak sobie z nim poradzić.

Co to jest zachłystowe zapalenie płuc?

Zachłystowe zapalenie płuc, w nomenklaturze medycznej określane jako zespół Mendelsona lub peptydowe zapalenie płuc, to choroba zapalna dróg oddechowych. Może rozwinąć się w wyniku przeniknięcia pokarmu lub innych niepożądanych substancji z jamy ustnej albo żołądka do drzewa oskrzelowego.  

Zachłystowe zapalenie płuc spowodowane jest bakteriami zarówno tlenowymi, jak i beztlenowymi. Choroba stanowi zagrożenie dla osób starszych powyżej 65. roku życia, niemowląt oraz małych dzieci. Ryzyko rozwoju zachłystowego zapalenia płuc wzrasta:

• w przypadku nieprzytomnych pacjentów hospitalizowanych na oddziale intensywnej terapii,
• wśród osób cierpiących na zaburzenia połykania, które przebiegają z upośledzeniem odruchu kaszlowego oraz choroby przełyku (np. refluks żołądkowo-przełykowy – schorzenie powoduje osłabienie i niewydolność dolnego zwieracza przełyku),
• u pacjentów z przewlekłymi schorzeniami układu oddechowego – obturacyjna choroba płuc, rozedma,
• po operacjach chirurgicznych przeprowadzanych ze wskazań nagłych, które wymagają natychmiastowego zaintubowania pacjenta,
• u dzieci urodzonych przedwcześnie z powodu niewykształconego w pełni odruchu kaszlowego i odruchu ssania,
• u osób nadużywających alkoholu – upojenie alkoholowe zwiększa ryzyko utarty przytomności i zachłyśnięcia.

Objawy zachłystowego zapalenia płuc

Pierwsze objawy zachłystowego zapalenia płuc z reguły uaktywniają się już po kilku godzinach do momentu zachłyśnięcia. Obejmują one:

• przewlekły kaszel z odkrztuszaniem ropnej plwociny o gnilnym zapachu (przy zakażeniu bakteriami beztlenowymi),
• gorączkę lub stan podgorączkowy,
• duszności, ucisk w klatce piersiowej,
• ból w klatce piersiowej w przypadku podrażnienia opłucnej,
• charakterystyczne świsty, furczenia i rzężenia w klatce piersiowej podczas oddychania,
• zmiany zapalne w klatce piersiowej widoczne w badaniu radiologicznym,
• spadek ciśnienia krwi.

Zachłystowe zapalenie płuc wywołane aspiracją treści żołądkowej do tkanki płucnej przybiera gwałtowniejszy przebieg. Kontakt kwasu żołądkowego może powodować chemiczne oparzenia układu oddechowego, prowadząc do rozwoju stanu zapalnego i obrzęku płuc.

Rozpoznanie zachłystowego zapalenia płuc

Osoby z podejrzeniem zachłystowego zapalenia płuc powinny jak najszybciej trafić do gabinetu lekarza. Specjalista na podstawie wywiadu oraz badania fizykalnego zaleca następujące badania:

• morfologię krwi i oznaczenie wskaźników stanu zapalnego – CRP, OB,
• RTG klatki piersiowej – na obrazie widoczne są nacieki zapalne i zagęszczenie miąższu płucnego,
• bronchoskopię – jeśli istnieje podejrzenie obecności ciała obcego w płucach.

Zachłystowe zapalenie płuc u dzieci

Najwięcej zachorowań na zachłystowe zapalenie płuc diagnozuje się u dzieci do 5. roku życia. Szczególnie narażone są te urodzone przedwcześnie. Zachłystowe zapalenie płuc u noworodka zwykle związane jest zachłyśnięciem się wodami płodowymi w czasie porodu. Często dochodzi też do zachłyśnięcia się pokarmem podczas karmienia. Choroba stanowi zagrożenie dla malutkiego dziecka, ponieważ może doprowadzić do ogólnego zakażenia organizmu.

Zachłystowe zapalenie płuc u dzieci daje niespecyficzne objawy. Symptomy ograniczają się do zmienionego nastroju (płaczliwości, niepokoju, apatii), niechęci do jedzenia i stanu podgorączkowego. Starsze maluchy zazwyczaj manifestują podobne objawy jak dorośli. Leczenie zachłystowego zapalenia płuc u niemowląt i małych dzieci musi odbywać się w warunkach szpitalnych, ponieważ w wielu przypadkach wymagane jest podawanie antybiotyku drogą dożylną.

Leczenie zachłystowego zapalenia płuc

Leczenie zachłystowego zapalenia płuc skupia się na wdrożeniu antybiotykoterapii o szerokim spektrum działania. Choroba spowodowana jest zarówno przez bakterie tlenowe, jak i beztlenowe, dlatego antybiotyki mają na celu zwalczyć wszystkie szczepy patogenów. U pacjentów nieprzytomnych, konieczne jest mechaniczne odsysanie zalegającej wydzieliny.

Jeśli chory zgłasza duszności i problemy z oddychaniem, stosuje się tlenoterapię oraz w skrajnych przypadkach wentylowanie płuc za pomocą respiratora. Zachłystowe zapalenie płuc zazwyczaj leczy się od 1. do 3. tygodni. Należy stale kontrolować stan pacjenta, ponieważ choroba ma dużą tendencję do nawrotów.

Zachłystowe zapalenie płuc – powikłania

Niewłaściwe leczone bądź niedoleczone zachłystowe zapalenie płuc może spowodować szereg niebezpiecznych dla zdrowia powikłań w postaci:

• ropni płuca,
• martwiczego zapalenia płuc,
• niewydolności oddechowej, która jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Profilaktyka zachłystowego zapalenia płuc powinna być wdrożona szczególnie u osób leżących oraz z problemami neurologicznymi, które wpływają na upośledzenie połykania. Przede wszystkim należy zawsze dbać o właściwą konsystencję pokarmów oraz przestrzegać zasad karmienia w pozycji półsiedzącej. Niemowlęta powinny być karmione częściej, mniejszymi porcjami. W przypadku zauważenia jakichkolwiek objawów mogących świadczyć o zachłystowym zapaleniu płuc należy jak najszybciej udać się do lekarza.

Bibliografia: 

1. Przybyłowski T., Zapalenie płuc w różnych grupach wiekowych, Medycyna po dyplomie 2011, 20, 2(179): 66-77. 
2. Rymkiewicz E., Milaniuk S., Rękas-Wójcik A i in., Pozaszpitalne zapalenie płuc u chorych w starszym wieku z chorobami współistniejącymi, Forum Medycyny Rodzinnej 2015, 9, 2. 
3. Zasowska-Nowak A., Nowak P. J., Zachłystowe zapalenie płuc – profilaktyka, diagnostyka i leczenie, Medycyna Paliatywna 2019, s. 106-114.