Zapalenie czerwieni wargowej – jak się diagnozuje taki stan?

Zapalenie czerwieni wargowej to nie tylko estetyczny problem wielu osób. Suche, spierzchnięte i popękane usta z pewnością nie dodają nikomu uroku. Jednak na ogół towarzyszy im także świąd, pieczenie czy ból. Warto pamiętać, że często jest to objaw niewłaściwej pielęgnacji i złych nawyków. Niekiedy może być to jednak oznaka choroby. Jakie są przyczyny zapalenia czerwieni wargowej? Jak sobie z nim radzić?  

Co to jest zapalenie czerwieni wargowej? 

Zapalenie czerwieni wargowej (z łac. cheilitis) to zespół stanów chorobowych, które zlokalizowane są w obszarze ust – zarówno na linii zewnętrznej, jak i na samych wargach. Objawami zapalenia czerwieni wargowej są z jednej strony zmiany w jej zabarwieniu – staje się ona blada, sina lub znacznie bardziej zaczerwieniona. Z drugiej strony towarzyszą mu suchość, spierzchnięcie, pękanie, a także świąd i pieczenie. Nadmierne wysuszenie delikatnej skóry warg mogą dodatkowo sprzyjać powstawaniu kolejnych stanów zapalnych.  

Zapalenie czerwieni wargowej, może przybierać postać przewlekłą. Dodatkowym problemem jest także nawracający charakter zmian w okolicy ust. Aby sobie z nim poradzić, warto odpowiednio zdiagnozować problem i podjąć stosowne leczenie.  

Przyczyny i rodzaje zapalenia czerwieni wargowej 

Stany zapalne czerwieni wargowej często wywołane są czynnikami zewnętrznymi. Wiatr, suche powietrze, czy niskie temperatury nie wpływają korzystnie na skórę warg, a nawyk oblizywania ust dodatkowo pogarsza ich kondycję.  

Spierzchnięte usta, które same w sobie są już problemem, są też doskonałym siedliskiem dla wirusów, bakterii czy grzybów, które wywołują infekcje i pogłębiają stan zapalny. Zmiany w obrębie czerwieni wargowej mogą mieć także charakter przednowotworowy, dlatego zawsze warto im się dokładnie przyjrzeć. 

Mając na uwadze przyczyny i przebieg choroby, można wyróżnić szereg jednostek chorobowych, które zaklasyfikowane są jako zapalenie czerwieni wargowej. 

Alergiczne zapalenie czerwieni wargowej 

Alergiczne zapalenie czerwieni wargowej to rodzaj zapalenia kontaktowego. Objawia się ono obrzękiem, świądem, a także przekrwieniem warg, w miejscu kontaktu z alergenem. Charakterystyczna jest także nadmierna suchość, a z czasem pękanie naskórka. 

Przyczyną alergicznego zapalenia czerwieni wargowej są najczęściej składniki kosmetyków – szminek, balsamów do ust oraz past do zębów. Nadwrażliwość może pojawić się także po zjedzeniu niektórych owoców lub warzyw. Warto pamiętać, że w razie uczulenia np. na nikiel musisz ostrożnie korzystać również z niektórych instrumentów muzycznych. 

Drożdżakowe zapalenie czerwieni wargowej 

Drożdżakowe zapalenie czerwieni wargowej, czyli kandydoza to stan zapalny wywołany przez grzyby (z łac. candida), które rozwijają się w sprzyjającym wilgotnym środowisku. Właśnie dlatego nawykowe oblizywanie warg zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia infekcji grzybiczej.  

Objawami drożdżakowego zapalenia czerwieni wargowej jest złuszczanie i wyraźne zaznaczenie bruzd na wargach. Często pojawia się także zaczerwienie wokół ust, a ich wysuszeniu i spierzchnięciu towarzyszy świąd i pieczenie. W przypadku przewlekłej lub nieleczonej kandydozy obserwuje się pionowe bolesne szczeliny i pęknięcia, które mogą ulegać owrzodzeniu

Ziarniniakowe zapalenie czerwieni wargowej 

Ziarniniakowe zapalenie czerwieni wargowej (z łac. cheilitis granulomatosa) to charakterystyczny obrzęk wargi, który pojawia się nagle i na ogół znika po kilku godzinach lub dniach. Z tego względu często jest ono mylone z alergicznym zapaleniem czerwieni wargowej.  

Warto jednak zwrócić uwagę na dodatkowe objawy. Jeżeli towarzyszy mu pofałdowanie języka, a wraz z nawracającym obrzękiem wargi pojawia się porażenie nerwu twarzowego, to prawdopodobnie masz do czynienia z zespołem Melkerssona-Rosenthala (ZMR). Jest to, rzadka choroba przewlekła o nieustalonej do końca etiologii, która wymaga specjalistycznego leczenia. 

Zapalenie odsłoneczne warg 

Zapalenie odsłoneczne to zmiana o charakterze przednowotworowym, która rozwija się na ogół na dolnej wardze z powodu nadmiernej ekspozycji na słońce. Początkowo objawia się zaczerwienieniem wargi, niewielkimi białymi zanikowymi polami i zatarciem brzegu linii czerwieni wargowej. Im dłużej przebywasz na słońcu, tym bardziej widoczne będą nieregularne łuskowate pola, które mogą ulegać też złuszczeniu. Z czasem warga staje się coraz bardziej twarda, pojawia się obrzęk i zaznaczają się wyraźne bruzdy. Jeśli zapalenie odsłoneczne ma już postać przewlekłą, towarzyszą mu charakterystyczne owrzodzenia.  

Pamiętaj, że takie objawy zawsze powinny być powodem wizyty u specjalisty. Szacuje się, że w blisko 10 proc. przypadków odsłonecznego zapalenia warg może rozwinąć się nowotwór. 

Złuszczające zapalenie warg 

Złuszczające się zapalenie warg to przewlekły stan zapalny, który charakteryzują pęknięcia i krwotoczne strupy. Początkowo zaobserwować można jednak tylko jedną, ale wyraźną szczelinę pośrodku dolnej wargi, która stopniowo rozprzestrzenia się na całą powierzchnię ust. Z czasem pojawiają się biało-żółte łuski, owrzodzenia i krwawe strupy.  

Zmiany te są nie tylko bardzo nieestetyczne, ale wywołują też pieczenie i ból w kontakcie z czynnikami zewnętrznymi, skutecznie utrudniając picie czy jedzenie.

Leczenie zapalenia czerwieni wargowej 

Jak leczyć zapalenie czerwieni wargowej? Przede wszystkim należy zdiagnozować przyczynę. Często są to jedynie niewłaściwe nawyki – oblizywanie i przygryzanie, a niekiedy powodem nadmiernego wysuszenia i pękania są niedobory żywieniowe lub odwodnienie. Zacznij zatem od zmiany przyzwyczajeń, przyjrzyj się swojej diecie i pamiętaj o piciu odpowiedniej ilości wody.  

Niezwykle ważna jest także pielęgnacja. Nie zapominaj zatem o balsamie do ust, który zabezpieczy je przed negatywnym działaniem niskiej temperatury i wiatru, pokryje skórę warg filtrem UV, a także odżywi. Warto sięgać również po peelingi, aby systematycznie pozbywać się martwego naskórka z ust, dzięki temu składniki aktywne z balsamów będą mogły lepiej zadziałać. 

Jeśli podejrzewasz, że stan zapalny czerwieni wargowej wynika z alergii, unikaj uczulającego Cię produktu. Nie wiesz, co nim jest? Wykonaj testy alergologiczne. Jeżeli jednak sądzisz, że Twoje dolegliwości mogą mieć poważniejsze podłoże, skonsultuj się ze specjalistą. Wdroży on odpowiednie leczenie. Jeśli źródłem problemu są grzyby, konieczne może być, zastosowanie maści na zapalenie czerwieni wargowej z nystatyną. W przypadku bardzo zaawansowanej postaci zapalenia odsłonecznego konieczne może być nawet leczenie chirurgiczne. 

Źródła: 

1. W. Barańska-Rybak, M. Sławińska, Zmiany skórne w okolicy ust i na czerwieni wargowej, Dermatologia po dyplomie 2021/2. 
2. M. Sobjanek, I. Żelazny, A. Włodarkiewicz, R. Nowicki, I. Michajłowski, Zespół Melkerssona-Rosenthala. Opis przypadku i przegląd piśmiennictwa, Postępy Dermatologii i Alergologii 2008, XXV, 1.  
3. A. Sysa-Jędrzejowska, O braku wnikliwości, Medical Tribune 01/2023. 
4. B. Włodek-Owińska, T. Owiński, Atlas chorób błony śluzowych jamy ustnej, 1975.