Zapalenie migdałków u dzieci i dorosłych. Jak je rozpoznać i wyleczyć?

Zapalenie migdałków to częsty powód wizyt u laryngologa w okresie jesienno-zimowym, szczególnie w przypadku dzieci. Infekcja może rozwijać się na podłożu wirusowym lub bakteryjnym. Ostremu zapaleniu migdałków, potocznie określanemu jako angina, towarzyszy ból gardła i gorączka. Jak wygląda zapalenie migdałków i w jaki sposób je wyleczyć?

Czym są migdałki i jaką rolę odgrywają w organizmie?

Migdałki to struktury układu chłonnego będące skupiskami tkanki limfatycznej. Wyróżnia się:

• migdałki podniebienne zlokalizowane symetrycznie w obrębie gardła środkowego,
• migdałek językowy położony na nasadzie języka,
• migdałek gardłowy (tzw. trzeci migdałek) umiejscowiony na tylnej ścianie części nosowej gardła,
• migdałki trąbkowe znajdujące się przy ujściu gardłowym trąbki słuchowej.

Zadaniem migdałków jest wykrywanie patogenów i wytwarzanie przeciwciał, które są elementem odpowiedzi immunologicznej organizmu. Największą ich aktywność obserwuje się u dzieci, ponieważ w pierwszych latach życia układ limfatyczny dopiero dojrzewa i przystosowuje się do pełnienia wyznaczonych funkcji. Z tego właśnie względu zapalenie migdałków, popularnie nazywane anginą, to przypadłość, na którą najczęściej cierpią dzieci i młodzież.

Jak powstaje zapalenie migdałków?

Stan zapalny tkanki limfoidalnej może dotyczyć zarówno samych migdałków, jak i błony śluzowej gardła. Najczęstszą przyczyną zapalenia (dotyczy 80% przypadków) jest infekcja wirusowa spowodowana różnymi typami wirusów, głównie rynowirusami i wirusami RSV, niekiedy też adenowirusami, koronawirusami czy wirusami grypy typu A i B. Czynnikami etiologicznymi są również:

• bakterie tlenowe i beztlenowe, m.in. Streptococcus pyogenes A (powoduje ropne zapalenie migdałków), Staphylococcus aureus, Peptococcus sp., Fusobacterium necrophorum,
• grzyb Candida albicans,
• parazyt Toxoplazma gondi.

Czy zapalenie migdałków jest zaraźliwe? Owszem, nosicielem patogenów jest chory człowiek, a drobnoustroje przenoszą się drogą kropelkową. Chorują przede wszystkim dzieci, ale infekcje zdarzają się też u osób dorosłych. Zapalenie migdałków wywołane bakteriami Streptococcus pojawia się głównie w wieku 5-15 lat, natomiast wirusowe zapalenie migdałków częściej dotyczy młodszych osób, poniżej 5. roku życia.

Objawy zapalenia migdałków w postaci ostrej i przewlekłej

Zapalenie migdałków może przybierać postać ostrą, jeśli trwa do w. tygodni lub przewlekłą, gdy utrzymuje się powyżej 3. miesięcy. Ostre zapalenie migdałków (ICD-10 J03. 8) objawia się:

• gorączką,
• bólem gardła,
• bólem głowy,
• obrzękiem migdałków,
• bólem i trudnością w przełykaniu pokarmu.

W anginie spowodowanej wirusami choroba rozwija się powoli. Dodatkowo pojawia się kaszel, chrypka, katar czy zapalenie spojówek. Z kolei w zakażeniu bakteryjnym początek infekcji jest nagły, mogą wystąpić dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak nudności i wymioty czy bóle brzucha.

Przewlekłe zapalenie migdałków jest efektem nawrotowych ostrych zapaleń migdałków i przebiega z przerostem struktur lub ich zanikiem. Głównym symptomem jest ból gardła. Pozostałe objawy są niespecyficzne; chorzy mogą mieć uczucie przeszkody w gardle i związane z tym problemy z połykaniem jedzenia. Pacjenci skarżą się też na:

• nieprzyjemny zapach z ust,
• słaby apetyt,
• stany podgorączkowe,
• widoczne zaczerwienienie błony śluzowej gardła,
• powiększenie węzłów chłonnych.

Diagnostyka i leczenie zapalenia migdałków

Podstawą rozpoznania zapalenia migdałków jest wywiad oraz dokładne badanie przedmiotowe z oceną jamy ustnej i gardła. Jak wygląda zapalenie migdałków? W badaniu wziernikowym obserwuje się silne zaczerwienienie i powiększenie migdałków, wysięk w ich kryptach oraz białawy lub żółty nalot. Najczęściej zmiany dotyczą obu struktur, choć niekiedy zdarza się zapalenie jednostronne. Podwyższone OB i CRP w badaniach laboratoryjnych wskazują na toczący się proces zapalny.

W celu różnicowania czynnika etiologicznego infekcji zastosowanie znajduje test na obecność antygenu PBHA, którego pozytywny wynik wskazuje na zakażenie bakteryjne. Wprowadza się wtedy leczenie antybiotykami przy użyciu penicyliny fenoksymetylowej. Jeśli symptomy sugerują zakażenie wirusowe, terapia jest objawowa, z zastosowaniem leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. Domowe sposoby na zapalenie migdałków powinny opierać się o odpowiednie nawadnianie organizmu oraz stosowanie płukanek z szałwią łagodzących ból i drapanie w gardle.

Bibliografia:

1. Anderson J., Paterek E, Tonsillitis, StatPearls Publishing 2024.
2. Syryło A., Zapalenie migdałków podniebiennych, Alergoprofil 2009, vol. 5, nr 1, 11-15.
3. Walijee H., Patel Ch., Brahmabhatt P., Krishnan M., Tonsillitis, InnovAiT 2017, 0(0), 1-8.