Zapalenie najądrza może pojawić się w każdym wieku. Jak się objawia?

Zapalenie najądrzy to przypadłość, której główną przyczyną jest infekcja bakteryjna. Dolegliwość ta wywołuje ból i obrzęk moszny oraz symptomy ze strony układu moczowego. Występuje zarówno u dorosłych mężczyzn w różnym wieku, jak i chłopców, jednakże wywołują je różne czynniki etiologiczne. Jak objawia się to schorzenie i w jaki sposób je wyleczyć? 

Przyczyny zapalenia najądrzy

Najądrza to parzysty narząd składający się z głowy zlokalizowanej w górnym biegunie jądra oraz trzonu i ogona biegnących wzdłuż tylnej powierzchni jądra. Organ zbudowany jest z licznych, poskręcanych ze sobą przewodów, którymi plemniki przedostają się do niego z jądra. Funkcją najądrzy jest magazynowanie nasienia oraz wytwarzanie wydzieliny o kwaśnym pH, która wpływa na dojrzewanie męskich gamet. 

Zapalenie najądrzy (ICD10: N45) najczęściej powstaje na podłożu zakażenia bakteryjnego. U młodych mężczyzn do 35. roku życia, aktywnych seksualnie, główną przyczyną są bakterie Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki) i Mycoplasma. U chłopców choroba spowodowana jest pałeczkami z rodzaju Coli i Mycoplasma. U starszych mężczyzn infekcję wywołują Escherichia coli i inne enterobakterie, a bezpośrednią przyczyną zakażeń jest wsteczny przepływ moczu lub zastój moczu. Inne bakterie związane z zapaleniem najądrzy to: 

• Ureaplasma urealyticum, 
• Proteus mirabilis, 
• Klebsiella pneumoniae, 
• Pseudomonas aeruginosa. 

Drugim czynnikiem infekcji najądrzy są wirusy, a w szczególności wirus świnki. Rzadziej przyczyną zapalenia są adenowirusy i wirusy grypy. Ryzyko zakażenia zwiększają: 

• przebyte zabiegi urologiczne, m.in. usunięcie stercza czy wazektomia, 
•  przyjmowanie amiodaronu, 
• intensywny wysiłek fizyczny, 
• długotrwałe siedzenie, np. podczas jazdy na rowerze lub motorze, 
• przepuklina pachwinowa. 

Ze względu na bliskie usytuowanie jąder i najądrzy, zakażenie często obejmuje obydwie te struktury i prowadzi do zapalenia jądra i najądrzy. Schorzenie występuje z częstotliwością 1:1000 osób.

Zapalenie najądrza – objawy ostrego i przewlekłego stanu

Rozwijające się ostre bakteryjne zapalenie najądrza prowadzi do stopniowo narastającego bólu zlokalizowanego z tyłu jąder, promieniującego do podbrzusza oraz obrzęku moszny. Objawy najczęściej pojawiają się po kilku dniach od zakażenia. Chory ma także problemy dyzuryczne: 

• ból przy oddawaniu moczu, 
• częstomocz, 
• potrzebę szybkiego oddania moczu 
• nietrzymanie moczu. 

Niekiedy pojawia się wydzielina z cewki moczowej. Jeśli zapalenie najądrzy jest powikłaniem świnki, występuje też gorączka i osłabienie. Ostre zapalenie najądrzy trwa do 6. tygodni, przewlekle stwierdza się, gdy utrzymuje się powyżej 3. miesięcy. Zwykle nie towarzyszy mu obrzęk moszny, ale pozostałe objawy pokrywają się. 

Diagnostyka zapalenia najądrzy

Chorzy z objawami zapalenia najądrzy powinni udać się do urologa. Podczas wywiadu medycznego lekarz zada pytania dotyczące aktywności seksualnej i możliwości narażenia na choroby przenoszone drogą płciową, a także doznanych urazów oraz przebytych w przeszłości zakażeń dróg moczowych i zapalenia prostaty. W dalszej części wizyty przeprowadza się badanie palpacyjne w celu oceny jąder, najądrzy i moszny. Podczas badania przedmiotowego chory odczuwa tkliwość jąder. Na skórze moszny może pojawić się zaczerwienienie i ocieplenie.  

Kolejnym etapem diagnostycznym jest zlecenie odpowiednich badań, w tym badania ogólnego moczu oraz posiewu umożliwiającego wykrycie patogenu odpowiedzialnego za zakażenie. Wśród badań obrazowych wykonuje się USG, które pozwala odróżnić zapalenie najądrzy od innych chorób o podobnym przebiegu, m.in. wodniaka jądra czy ropni. W celu wykluczenia skrętu jąder wykonuje się USG Doppler. 

Jak leczyć zapalenie najądrza?

Najczęstszą przyczyną zapalenia najądrza jest infekcja bakteryjna, której leczenie opiera się na antybiotykoterapii. Przepisane leki należy stosować tak długo, jak zaleci lekarz, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Wskazane jest picie dużej ilości wody, która pomoże w szybszym oczyszczeniu dróg moczowych. Gdy wykryta zostanie bakteria przenoszona drogą płciową, stosuje się tetracykliny: doksycyklinę i ceftriakson. Chory powinien powstrzymać się od kontaktów seksualnych aż do wyleczenia infekcji. Ważne jest, aby partner seksualny również podjął leczenie. 

Domowe sposoby na zapalenie najądrzy polegają na leczeniu objawowym, w tym stosowaniu chłodnych okładów na bolesne okolice oraz przyjmowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Zaleca się odpoczynek oraz leżenie z uniesioną moszną. Podczas infekcji należy unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów. 

Ile trwa zapalenie najądrza? Ostrą postać choroby można wyleczyć w około 2 tygodnie, osłabienie bólu obserwuje się już po kilku dniach. O ustępowaniu choroby świadczy zmniejszenie rozmiarów moszny i napięcia skóry. Przewlekłe zapalenie wymaga dłuższej terapii, antybiotyk stosuje się przez 1-1,5 miesiąca. Nieleczone zapalenie najądrzy może rozprzestrzenić się i zająć jądra. Infekcja będzie nawracać, a ponadto niesie ryzyko wystąpienia powikłań, w tym rozwoju ropni oraz zaniku jądra, czasem bywa przyczyną niepłodności. 

Profilaktyka zapalenia najądrzy

Czy da się uniknąć zapalenia najądrzy? Ryzyko zachorowania na choroby przenoszone płciowo można zmniejszyć, stosując prezerwatywy. U chłopców w 18. roku życia wskazane jest profilaktyczne szczepienie przeciwko śwince. Starsi mężczyźni powinni pamiętać o regularnych wizytach u urologa, co pomoże we wczesnym wykryciu chorób układu moczowo-płciowego. 

Bibliografia: 

1. Gatti J., Murphy P., Ostre choroby jąder, Pediatria po Dyplomie 2009, vol. 13, nr 3, 38-44. 
2. Kępa W., Krzyżanowski G., Zieliński A., Ostre zapalenie jądra i najądrza – etiologia, diagnostyka i leczenie, Przegląd Urologiczny 2014, 5 (87). 
3. Trpjian T., Lishnak T., Heiman D., Epididymitis and Orchitis: An Overview, American Family Physician 2009, vol. 79, nr 7, s. 582- 587.