Zapalenie ucha u dzieci i dorosłych – objawy, jak wygląda leczenie?

Zapalenie ucha najczęściej objawia się pulsującym bólem, gorączką i wydzieliną wydobywającą się z ucha. Pojawia się, gdy rozwijający się stan zapalny atakuje ucho wewnętrzne, środkowe bądź zewnętrzne. Nieodpowiednio leczone może spowodować szereg powikłań. Jakie są objawy zapalenia ucha i jak sobie z nim radzić?

Zapalenie ucha środkowego u dorosłych

Zapalenie ucha środkowego to jedna z najczęściej występujących dolegliwości u dzieci. Szacuje się, że niemal 90 proc. maluchów chociaż raz w życiu zmagało się z tą chorobą.

– Dorośli chorują zdecydowanie mniej na ucho środkowe. Wynika to m.in. z anatomii, która jest trochę inna u dzieci. Tutaj nie tak łatwo katar przechodzi do ucha środkowego i infekuje. Natomiast u dzieci, które nie potrafią oczyszczać nosa i u których wydzielina w nosie długo zalega, do zapalenia ucha środkowego dochodzi częściej. Dorośli „muszą się bardzo postarać”. Chodzi tu np. o bardzo mocne, niemal na siłę wydmuchiwanie nosa – tłumaczy lek. med. Małgorzata Piaskowska, laryngolog z Centrum Medycznego Damiana.

Zapalenie ucha wewnętrznego, zewnętrznego, środkowego  – objawy u dorosłych

– Przy ostrym stanie głównymi objawami zapalenia ucha [środkowego] jest ból i niedosłuch. U dorosłych leczenie może przybrać różne formy – głównie w zależności od tego, jaki jest stan błony bębenkowej. W ostrych stanach niezbędne jest podanie antybiotyku – dodaje laryngolog.

Częstymi objawami jest także gorączka, uczucie rozpierania w uchu, niepokój, osłabienie, dolegliwości żołądkowe (wymioty, biegunka) oraz ropna wydzielina wydobywająca się z ucha.

Zapalenie ucha zewnętrznego u dorosłych może być spowodowane zakażeniem bakteryjnym (gronkowce złociste), grzybiczym (Candida) bądź wirusowym (wirusy opryszczki czy ospy wietrznej).

– U dorosłych równie często występuje zapalenie ucha zewnętrznego. Wówczas antybiotyk podaje się zewnętrznie. Zapalenie ucha zewnętrznego występuje u osób, które bardzo często noszą słuchawki, zakładają na noc stopery lub bardzo często korzystają z basenów – dodaje ekspertka. Oprócz bólu ucha i niedosłuchu, pacjenci najczęściej skarżą się na pulsujący ból zlokalizowany w żuchwie, wyciek wydzieliny z ucha oraz swędzenie.

Stan zapalny może także rozwinąć się w tzw. uchu wewnętrznym. To najrzadziej występująca choroba nazywana też zapaleniem błędnika. Jej przyczyną jest m.in. zakażenie bakteriami, wirusami bądź pierwotniakami.

To choroba, którą bezwzględnie należy leczyć u lekarza. Dlaczego? Niedostatecznie wyleczone zapalenie ucha wewnętrznego u dorosłych może przyczynić się do trwałego uszkodzenia narządu równowagi, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy całkowitej utraty słuchu. Co powinno nas zaniepokoić? Najczęstszymi objawami zapalenia błędnika jest zmęczenie, problemy z równowagą, zawroty i bóle głowy, niedosłuch, szumy uszne oraz nudności i wymioty.

Ile trwa zapalenie ucha? W wielu przypadkach mija samoistnie po 2-3 dniach, bywa jednak, że stan zapalny postępuje, w efekcie czego okres choroby wydłuża się.

Zapalenie ucha u dzieci

Panuje błędne przekonanie, że zapalenie ucha u dziecka jest wynikiem braku odpowiedzialności rodziców, którzy podczas spaceru zapominają zakładać dziecku czapeczkę. Sądzi się, że przyczyną bólu ucha u dziecka jest przewianie. Nic bardziej mylnego.

Zapalenie ucha środkowego u dzieci do lat 3 wynika z określonej budowy anatomicznej. Ściślej mówiąc, struktura nazywana trąbką Eustachiusza (łącząca ucha z nosogardłem), nie jest jeszcze w pełni ukształtowana, co czyni ją wyjątkowo szeroką i krótką. W przypadku zapalenia ucha u dziecka objawy są wynikiem infekcji bakteryjnej lub wirusowej, która znacznie łatwiej kumuluje się w opisanej wyżej strukturze. W taki sposób w bardzo szybkim tempie rozwija się infekcja, często powiązana z wysiękiem z ucha. Najczęściej, jeśli dziecko ma tendencję do nawracającego zapalenia dróg oddechowych, prawdopodobieństwo zapalenia ucha wzrasta.

Zapalenie ucha u dzieci występuje niezwykle często. Można nawet powiedzieć, że jest to obok zapalenia gardła najczęściej pojawiająca się choroba wieku dziecięcego. Nie wolno jej bagatelizować. Nieleczona grozi bowiem szeregiem groźnych powikłań – m.in. zapaleniem opon mózgowych czy ropniem mózgu. Konsekwencją jest utrata słuchu.

Chorują nie tylko dzieci z przerośniętym migdałkiem gardłowym. W grupie zwiększonego ryzyka znajdują się też maluchy z obniżoną odpornością organizmu oraz te uczęszczające do żłobka i przedszkola. Zapalenie ucha często pojawia się także u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym oraz u tych, które mają kontakt z dymem papierosowym.

Zapalenie ucha u dziecka – objawy

– W przypadku ucha środkowego główną dolegliwością jest przede wszystkim ból. U dzieci ponadto bardzo często dochodzi do zbierania się wydzieliny, wtedy głównym objawem jest niedosłuch. Często mamy także do czynienia z przewlekłym, surowiczym zapaleniem ucha. Wtedy nie występuje ból, a dzieci bardzo słabo słyszą. To najczęściej efekt nieleczonego (nieusuniętego) trzeciego migdałka – tłumaczy lek. med. Piaskowska.

Jakie inne objawy daje zapalenie ucha u dziecka?

• charakterystyczne trzymanie się za ucho, pocieranie go,
• płaczliwość,
• ogólny niepokój,
• ból zlokalizowany w okolicach ucha,
• niedosłuch,
• gorączka,
• dolegliwości żołądkowe: wymioty i biegunka.

Nawracające zapalenie ucha u dziecka

Zapalenie ucha u dziecka jest często dolegliwością nawracającą. Częste zapalenie ucha u dziecka związane jest z nieukształtowaną jeszcze strukturą ucha środkowego, dlatego może nawracać. Rodzic musi się upewnić, że po zakończeniu antybiotykoterapii zapalenie ucha całkowicie zniknęło. Prawidłowe leczenie zapalenia ucha środkowego jest w pełni skuteczne i nie pozostawia po sobie żadnych skutków ubocznych, np. niedosłuchu. Prawdopodobieństwo rozwoju zapalenia ucha u dziecka w późniejszych latach stopniowo maleje.

Leczenie zapalenia ucha

Leczenie powinno być przyczynowe, domowe leczenie może być jedynie wspomagające, nie może stanowić wyłącznej formy terapii. Wymienia się tu ciepłe okłady, ochronę ucha przed przewianiem czy spożywanie różnych substancji wspomagających odporność i regenerację jak czosnek, imbir, cebula. Absolutnie nie wolno niczego wkładać do ucha. Przy zapaleniu ucha środkowego o etiologii bakteryjnej stosuje się miejscowo antybiotyki. Czasami dodatkowo na początku infekcji stosuje się miejscowo sączki z roztworami kwasu octowego czy kwasu bornego. Ważne, by pacjent po 3 dniach od rozpoczęcia leczenia zgłosił się na kontrolę do lekarza.

Leczeniem może zająć się lekarz pierwszego kontaktu. Dopiero przy przewlekającym się, nawracającym czy ciężkim zakażeniu bądź obecności powikłań zaleca się kontrolę laryngologiczną. Kiedy pojawiają się cechy uogólnionej infekcji – gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, konieczne jest również zastosowanie ogólnoustrojowej terapii. Wirusowe podłoże zapalenia ucha zewnętrznego (półpaścem) leczy się lekami przeciwwirusowymi takimi jak acyklowir. Zapalenie ucha zewnętrznego wywołane grzybicą wymaga stosowania środków przeciwgrzybiczych. Niezbędne jest również stosowanie leków przeciwbólowych. Ucho ma zdolność do samooczyszczania. Zewnętrzne złogi wydzieliny można delikatnie oczyścić, jednak nie można samodzielnie wciskać patyczka higienicznego i czyścić ucha, gdyż można doprowadzić do nasilenia infekcji przy upośledzeniu oczyszczania ucha z wydzieliny.

Zapalenie ucha zewnętrznego może mieć tendencję do nawrotu. Szczególnie często nawracające infekcje wywołane są przez skórne patogeny, czyli np. o podłożu gronkowcowym, ale równie często może dojść do nawrotu infekcji ucha zewnętrznego w przebiegu cukrzycy. Zapalenie ucha zewnętrznego u kobiet w ciąży najczęściej opiera się na stosowaniu miejscowych leków pod kontrolą lekarza.

Antybiotyki na zapalenie ucha

Antybiotyk musi być dobrany do rodzaju bakterii, które spowodowały zapalenie. Lekarze czasami przepisują makrolidy, szczególnie wtedy, gdy zapaleniu ucha towarzyszą katar i kaszel. Antybiotyk na zapalenie ucha zwykle podaje się około 10 dni. Po tym czasie zaleca się ponowną wizytę u lekarza laryngologa. Antybiotyków nie powinno się podawać dzieciom poniżej 6 miesiąca życia.

Źródła:

1. Carl R. Pfaltz, Hans H. Naumann, Walter Becker Choroby uszu, nosa i gardła, rok wyd. 1999
2. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec Pediatria. PZWL, Warszawa 2003
3. Otolaryngologia kliniczna. red. A. Zakrzewski. PZWL. Warszawa 1981