Zapalenie ucha środkowego – jak rozpoznać i jak leczyć, aby uniknąć powikłań?

Zapalenie ucha środkowego to typowo dziecięca choroba. Zwykle poprzedza ją infekcja wirusowa, która atakuje górne drogi oddechowe. Zapalenie ucha u dziecka kojarzy się rodzicom z nieprzespanymi nocami i ogromnym bólem odczuwanym przez pociechy.

Zapalenie ucha w 90% przypadków dotyczy małych dzieci, najczęściej do 3–4 roku życia. Zapalenie ucha u dziecka w tym wieku jest powiązane z niewykształconą jeszcze trąbką Eustachiusza – elementem ucha środkowego, odpowiedzialnym za wyrównywanie ciśnienia pomiędzy uchem środkowym a zewnętrznym. Zapalenie ucha środkowego u dziecka rozwija się właśnie przez nieprawidłową budowę tej struktury – jest ona szeroka i krótka, co ułatwia kumulowanie się bakterii i przedostawanie wirusów. Kiedy dochodzi do zapalenia ucha, objawy obserwowane są na ogół pod postacią silnego bólu, gorączki, zaburzenia łaknienia czy mdłości. Dokuczliwy ból towarzyszy głównie przy pochylaniu się i w godzinach porannych, po wstaniu z łóżka. Ból w przypadku zapalenia ucha ma charakter rozrywający.

Rodzaje zapalenia ucha – objawy

Istnieje kilka rodzajów zapalenia ucha. Poza zapaleniem ucha środkowego, występuje też zapalenie ucha zewnętrznego, określanego często jako ucho pływaka. Infekcja bakteryjna lub wirusowa atakuje małżowinę uszną, błonę bębenkową albo kanał słuchowy. Objawy zapalenia ucha zewnętrznego to: silny ból głowy, świąd, gorączka, zaczerwieniona skóra lub w niektórych przypadkach wysięk z ucha.

Wysiękowe zapalenie ucha jest w stanie rozpoznać lekarz za pomocą badania otolaryngologicznego. Ten rodzaj zapalenia jest na ogół powodowany przez bakterie gronkowca złocistego oraz pałeczki ropy błękitnej. Przy takim zakażeniu zapalenie ucha leczy się antybiotykiem z grupy penicylin.

Leczenie zapalenia ucha

Warto podkreślić, że zapalenie ucha u niemowlaka i zapalenie ucha u dorosłych leczy się innymi lekami. Środki przeciwgorączkowe oraz przeciwzapalne stosowane u osób dorosłych, takie jak ibuprofen czy paracetamol, nie zawsze sprawdzą się u małych dzieci. Ważne jest, żeby lek na zapalenie ucha został indywidualnie dobrany przez lekarza. Do leków bez recepty, które można stosować na zapalenie ucha środkowego, należą przede wszystkim krople, takie jak „Ucholek”, „Otoargent” czy „Ototalgin”.

Wydostająca się ropa z ucha środkowego może świadczyć o wysiękowym zapaleniu ucha. W poważniejszych przypadkach lekarz podejmuje decyzję o nakłuciu błony śluzowej – paracentezie. Leczenie zapalenia ucha środkowego u dorosłych może dodatkowo uwzględniać zaimplantowanie drenów, które odprowadzą nadmiar wysięku. Po takim zabiegu lekarz powinien dodatkowo przepisać antybiotyk na mniej więcej tydzień.

Jaki antybiotyk na zapalenie ucha?

Antybiotyk musi być dobrany do rodzaju bakterii, które spowodowały zapalenie. Lekarze czasami przepisują makrolidy, szczególnie wtedy, gdy zapaleniu ucha towarzyszą katar i kaszel. Antybiotyk na zapalenie ucha zwykle podaje się około 10 dni. Po tym czasie zaleca się ponowną wizytę u lekarza laryngologa. Antybiotyków nie powinno się podawać dzieciom poniżej 6 miesiąca życia.

Domowe sposoby na zapalenie ucha

Jedną ze sprawdzonych metod łagodzących nieco obrzęk błony śluzowej są ciepłe okłady – ciepły ręcznik lub termofor w zupełności wystarczą. Babcinym sposobem jest także stosowanie czosnku, ponieważ działa jak naturalny antybiotyk. Obrany ząbek czosnku owija się w gazik i wkłada do ucha, w którym toczy się proces zapalny. Trzeba przy tym pamiętać, aby nie wkładać czosnku zbyt głęboko, bo można uszkodzić błonę bębenkową. Na zapalenie ucha domowymi lekami mogą być również imbir i cebula, stosowane podobnie jak czosnek. Sprawdzonym domowym lekiem na zapalenie ucha jest oliwa z oliwek, którą w niewielkiej ilości po podgrzaniu wlewa się bezpośrednio do ucha. Łagodzi ból i obrzęk. Dobrym pomysłem jest również stosowanie ciepłych inhalacji wziewnych z dodatkiem olejków aromatycznych sosny lub mentolu. Wdychanie takich oparów przeczyszcza drogi oddechowe i zatoki.

Kiedy zapalenie ucha środkowego nawraca?

Częste zapalenie ucha u dzieci jest całkiem normalne. Gorzej, gdy leczenie zapalenia ucha nie przynosi oczekiwanych efektów i przeradza się w nawracające zapalenie ucha u dziecka. Powikłania mogą być bardzo groźne dla zdrowia. Należą do nich: utrata słuchu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie błędnika. Konsekwencje powikłań zapalenia ucha środkowego mogą ciągnąć się wiele lat, a nawet zakończyć operacją w dorosłym życiu. U pacjenta z nawracającym zapaleniem ucha środkowego mogą tworzyć się perlaki, czyli złogi tłuszczu, występujące w towarzystwie zaschniętej ropy i populacji bakterii. Laryngolog wycina wszystkie chorobowo zmienione tkanki w znieczuleniu ogólnym. Zabieg może skutkować jednak zakażeniem rany lub uszkodzeniem przewodu słuchowego. Skutkami mogą być nieodwracalna utrata słuchu, zawroty głowy lub zaburzenia równowagi (przez uszkodzenie błędnika).