Zapalenie żołędzi – przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka

Zapalenie żołędzi prącia najczęściej powstaje w wyniku niedostatecznej higieny intymnej. W nieusuwanej regularnie mastce zgromadzonej wokół narządów płciowych rozwijają się patogeny, co prowadzi do objawów zapalenia żołędzi – bólu i obrzęku, silnego swędzenia i czerwonych plamek na prąciu. Jak diagnozuje się zapalenie żołędzi penisa i na czym polega leczenie tego schorzenia? 

Zapalenie żołędzi – przyczyny 

Żołądź penisa to końcowa część prącia, nazywana też główką penisa. W stanie spoczynku pokryta jest napletkiem – fałdem skóry, który chroni ją przed uszkodzeniami oraz utrzymuje odpowiednią wilgotność. Zapalenie żołędzi (balanitis) to jedna z chorób penisa, która objawia się zaczerwienieniem skóry, świądem penisa i wysypką. Dolegliwości tej często towarzyszy zapalenie napletka (balanoposthitis). Ze stanem zapalnym członka zmagają się zarówno chłopcy, jak i mężczyźni w różnym wieku. Najczęściej problem dotyczy jednak osób starszych i chłopców poniżej 4. roku życia. 

Zapalenie żołędzi spowodowane jest: 

• Niedostateczną higieną – niedokładnym myciem skóry znajdującej się pod napletkiem, gdzie gromadzi się tzw. mastka – wydzielina gruczołów śluzowych wraz z resztkami moczu i złuszczonym nabłonkiem. Mastka staje się pożywką dla bakterii. 
• Nadmierne mycie i szorowanie, które podrażnia skórę penisa. 
• Nieodciąganiem napletka w trakcie mikcji. 
• Zakażeniami bakteryjnymi (bakterie z rodziny Chlamydia wywołujące chlamydiozę, dwoinki rzeżączki powodujące rzeżączkę), wirusowymi (wirus HSV2 powodujący opryszczkę narządów płciowych), grzybiczymi (drożdżaki Candida odpowiadające za kandydozę). 
• Urazami nabłonka powstałymi np. w wyniku otarć. Uszkodzona skóra staje się wrotami do wnikania patogenów. 
• Reakcją alergiczną na stosowane kosmetyki: mydła, żele, dezodoranty; prezerwatywy ze środkiem plemnikobójczym; substancje znajdujące się w środkach piorących: proszkach do prania, płynach do płukania. 
• Kontaktem seksualnym z partnerką zarażoną chorobą weneryczną. 
• Stosowaniem niektórych leków, np. antybiotyków. 

Wyższe ryzyko zapalenia penisa występuje u osób ze stulejką (zwężeniem ujścia penisa), u których nieprawidłowa budowa anatomiczna członka utrudnia odwiedzenie napletka poza żołądź. Częściej chorują też osoby ze współistniejącą cukrzycą, predysponującą do grzybicy żołędzi. Ponadto z tą chorobą prącia borykają się osoby z łuszczycą, liszajem płaskim, nowotworami i łojotokowym zapaleniem skóry. 

Zapalenie prącia – objawy 

Jak wygląda zdrowy napletek i żołądź? Główka penisa jest gładka i niezaczerwieniona, natomiast napletek łatwo i bezboleśnie daje się ściągnąć z żołędzi. Stan zapalny żołędzi i napletka daje następujące objawy: 

• obrzęk prącia; 
• tkliwość; 
• żołądź prącia jest czerwona – rumień może pojawić się na części żołędzia bądź na całym jej obszarze; 
• ból penisa, również podczas mikcji i stosunku seksualnego; 
• zaburzenia w oddawaniu moczu; 
• ból i trudność podczas zsuwania napletka z żołędzi; 
• silny świąd; 
• pieczenie członka; 
• ropna wydzielina w okolicy rowka zażołędnego; 
• owrzodzenia; 
• nadżerki.

Objawem grzybicy prącia jest także biały nalot na penisie. Wysypka na penisie ma postać czerwonych plam na żołędziu i napletku. Podobne objawy skórne występują także w innych schorzeniach, w tym w kile (syfilisie). Kiła to choroba weneryczna, której pierwszym objawem jest owrzodzenie wypełnione płynem surowiczym. Następnie, po 2-3 miesiącach pojawia się wysypka, która wygląda nieco inaczej niż w przypadku zapalenia żołędzi – jest grudkowa lub grudkowo-krostkowa, występują też odbarwienia skóry.  

Zapalenie żołędzi prącia – diagnostyka  

Diagnoza zapalenia żołędzi obejmuje wywiad lekarski oraz badanie fizykalne. Obraz grzybicy penisa jest dość charakterystyczny, dlatego lekarz może czasem zdiagnozować kandydozę już na podstawie samego wyglądu członka i szybko włączyć leczenie. Niemniej jednak, gdy bezpośrednią przyczyną zapalenia jest zalegający mocz i podrażnienie, a infekcja jest jedynie skutkiem niedostatecznej higieny, problem będzie nawracać. Właśnie z tego względu ważne jest uzyskanie od pacjenta szczegółowych informacji i poszukiwanie najprostszych rozwiązań. 

W diagnostyce zapalenia żołędzi w uzasadnionych przypadkach zleca się wykonanie badania bakteriologicznego oraz innych badań, które pomogą wykluczyć choroby o podobnym przebiegu.  Jeśli istnieje podejrzenie choroby przenoszonej drogą płciową, pacjent dostaje skierowanie do poradni chorób układu moczowo-płciowego. Przy prawdopodobieństwie alergii zleca się testy alergiczne. Biopsję wykonuje się w rzadkich przypadkach. 

Jak leczyć zapalenie żołędzi prącia? 

Jeśli dolegliwości powstały na skutek podrażnienia czy otarcia i są łagodne, nie trzeba udawać się do lekarza po pomoc. Dbanie o higienę i wprowadzenie odpowiedniej pielęgnacji miejsc intymnych spowoduje ustąpienie objawów po kilku, kilkunastu dniach. 

Gdy objawy są poważne, nie można ich lekceważyć i liczyć na samoistne wyleczenie. Jak leczyć wysypkę na penisie i stan zapalny? Przy zakażeniu bakteryjnym stosuje się antybiotyki, zaś infekcje grzybicze leczone są maściami przeciwgrzybiczymi. Dobre efekty przynosi stosowanie przeciwzapalnego kremu z glikokortykosteroidem, który dodatkowo redukuje świąd i zmniejsza ból. U osób ze stulejką konieczny jest zabieg chirurgiczny. 

Zapalenie żołędzi – jak zapobiegać? 

Aby zapobiec zapaleniu żołędzi należy stosować działania prewencyjne: 

• dbać o odpowiednią higienę: dokładnie myć żołądź i osuszać ją; 
• stosować łagodne kosmetyki oraz kremy i maści nawilżające; 
• unikać mydła, gdy występuje stan zapalny, gdyż działa ono podrażniająco; 
• w razie podrażnień stosować prezerwatywy przeznaczone do skóry wrażliwej. 

Bibliografia:

1. Anton A. Wray; James Velasquez; Shailesh Khetarpal, “Balanitis”, StatPearls Publishing; 2022. 
2. Kingston Rajiah1, Sajesh K. Veettil, Suresh Kumarand, Elizabeth M. Mathew “Study on various types of infections related to balanitis in circumcised or uncircumcised male and its causes, symptoms and management”, African Journal of Pharmacy and Pharmacology Vol. 6(2), pp. 74-83, 15 January, 2012.