Zaparcia – przyczyny, objawy, skutki, leczenie

Zaparcie to niezwykle nieprzyjemna i wstydliwa dolegliwość. Współcześnie, z powodu diety ubogiej w błonnik, zaparcia i inne problemy z układem pokarmowo-wydalniczym dotykają coraz większy odsetek społeczeństwa.

Zaparcia – co to?

Zaparcia polegają na zaleganiu kału i jest częstą dolegliwością ludzi żyjących w krajach o wysokim uprzemysłowieniu. Stąd jego przyczyn upatruje się w trybie życia: ubogiej w błonnik i resztki pokarmowe diecie, niskiej aktywności fizycznej, nerwowości i tłumieniu odruchu defekacyjnego (wypróżnienia).

Pokarm współczesnego człowieka ulega niemal całkowitemu strawieniu i wchłonięciu. Ilość resztek jest więc zbyt mała, aby pobudzić prawidłową perystaltykę jelit. Resztki przesuwają się wolno i długo zalegają, co tworzy warunki do ich silnego odwodnienia i powstania suchego, zbitego kału.

Przyczyny zaparć

Przyczyny zaparć można podzielić na wrodzone, pierwotne i wtórne. Najpowszechniejszy rodzaj jest pierwotny i nie zagraża życiu. Zaparcia pierwotne lub czynnościowe są definiowane przez utrzymujące się objawy przez ponad sześć miesięcy. Nie wiążą się z bólem brzucha, co odróżnia je od zespołu jelita drażliwego. Jest to najczęstszy rodzaj zaparcia i często jest wieloczynnikowy.

U dorosłych takie główne przyczyny zaparcia obejmują: wybory żywieniowe, takie jak niewystarczające spożycie błonnika lub płynów, lub przyczyny behawioralne, takie jak zmniejszona aktywność fizyczna. U osób starszych częstymi przyczynami było:

• niedostateczne spożycie błonnika pokarmowego,
• nieodpowiednie spożycie płynów,
• zmniejszona aktywność fizyczna,
• skutki uboczne leków,
• niedoczynność tarczycy
• niedrożność spowodowana rakiem jelita grubego.

Wtórne przyczyny obejmują skutki uboczne leków, takich jak opiaty, zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne, takie jak niedoczynność tarczycy i niedrożność. Celiakia i nadwrażliwość na gluten bez celiakii mogą również objawiać się zaparciami. Dobrowolne wstrzymanie stolca jest częstą przyczyną zaparć.

Wiele chorób obecnych przy urodzeniu może powodować zaparcia u dzieci. Choroba Hirschsprunga (HD) jest najczęstsza.  Istnieją również wrodzone anomalie strukturalne, które mogą prowadzić do zaparć, w tym przednie przemieszczenie odbytu, perforacja odbytu, zwężenia i zespół małej lewej okrężnicy.

Objawy zaparć

Głównym objawem zaparć jest niemożność wypróżnienia się. Stolec jest twardy, często przyjmuje postać zwartych, kulistych „bobków”. Zaparcie u niemowlaka charakteryzuje się oddawaniem bardzo twardego stolca rzadziej niż trzy razy w tygodniu. Próbom wypróżnienia zazwyczaj towarzyszy ból.

Skutki zaparć

Częste tłumienie odruchu defekacyjnego (z powodu pośpiechu, skrępowania, złych warunków sanitarnych) może powodować osłabienie wrażliwości odbytnicy, co sprawia, że nawet zwiększona ilość stolca może nie powodować odruchu defekacyjnego.

Leczenie zaparć

Zapobieganie zaparciom i ich leczenie obejmuje dietę bogatą w błonnik, jarzyny, owoce oraz razowe pieczywo, przyjmowanie większej ilości płynów, zwiększenie aktywności fizycznej. Leczenie zmian w okolicy odbytu oraz unikanie sytuacji zmuszających do tłumienia odruchu defekacyjnego także mają duże znaczenie. Okresowo można stosować środki przeczyszczające, ale długotrwałe ich stosowanie powoduje konieczność przyjmowania coraz większych dawek i wywołuje skutki uboczne.

Domowe sposoby na zaparcia

Dwie łyżeczki siemienia lnianego to najpopularniejszy domowy sposób na zaparcia. Siemię lniane popite wodą działa osłaniająco i zmiękczająco, tworząc śliski żel lniany. Pomocne jest też spożywanie dużej ilości płynów, zwłaszcza wody.

Zaparcia w ciąży

Zaparcia dość często dotykają kobiet w ciąży. Winę ponosi podwyższony poziom progesteronu i mniej aktywny tryb życia. Aby zapobiegać zaparciom w ciąży przede wszystkim należy kontrolować dietę – włączyć do niej źródła błonnika oraz produkty mleczne – kefiry, maślanki, mleko.

Zaparcie u niemowlaka

Winę za zaparcie u niemowlaka i małego dziecka najczęściej ponosi brak dostatecznej ilości płynów w diecie lub jej zmiana (np. z mleka matki na modyfikowane). Należy dbać o nawodnienie dziecka i rozpoznanie przyczyny zaparć – jeśli jest nią mleko modyfikowane, trzeba zmienić je na inną mieszankę. Warto też zdawać sobie sprawę, że przewlekłe zaparcia u niemowlaka mogą być groźne, zwłaszcza, jeśli dzieci zaczyna tracić na wadze. W takiej sytuacji należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.