Zapaść – przyczyny, objawy i leczenie stanu niedotlenienia mózgu wskutek ostrej niewydolności krążenia

Zapaść jest stanem ostrej niewydolności krążeniowej, który niesie za sobą ryzyko zgonu. Osoba z zapaścią musi otrzymać natychmiastową pomoc lekarską. Jeśli jej stan zdrowia na to pozwala, powinna mieć wykonane podstawowe badania diagnostyczne. Pozwolą one poznać przyczynę wstrząsu.

Przy takich stanach jak zapaść objawy są dość charakterystyczne. Pacjent skarży się na bóle głowy, zawroty i problemy z oddychaniem. Ma przyspieszone tętno oraz kłopoty z diurezą, co może skutkować niewydolnością wielonarządową i nagłym zgonem. Kluczowym elementem w takich sytuacjach jest podjęcie czynności, które uratują mu życie. Istotną rolę odgrywa zatem czas.

Czym jest zapaść?

Zapaść jest stanem, który zagraża zdrowiu oraz życiu człowieka. Dochodzi do niej na skutek ostrej niewydolności krążenia, spowodowanej niedotlenieniem związanym ze spadkiem objętości minutowej oraz wyrzutowej serca. Objawia się to najczęściej utratą przytomności, ustaniem czynności życiowych i koniecznością natychmiastowego udzielenia pomocy medycznej.

Zapaść krążeniowa, czyli wstrząs kardiogenny

Zapaść krążeniowa, inaczej wstrząs kardiogenny, może się pojawić u każdego człowieka niezależnie od wieku. Stan pojawia się niespodziewanie, a jego przyczyną jest ostra niewydolność krążeniowa spowodowana nieprawidłową pracą serca. Skutkuje to niedotlenieniem na poziomie komórkowym, co manifestuje się szeregiem objawów klinicznych.

Ustalenie przyczyn wstrząsu kardiogennego jest bardzo trudnym zadaniem, lecz duże znaczenie mają wywiad z pacjentem i badania przedmiotowe, o ile pozwala na nie stan zdrowia chorego. Jednak kluczowy element to jak najszybsze wykrycie wstrząsu, ponieważ nierzadko może to uratować życie pacjenta. Ogromne znaczenie w takich sytuacjach ma trafność podejmowanych przez medyków decyzji. Nie należy zapominać również o innych przyczynach zapaści, np. zatruciach, niedokrwistości lub niewydolności oddechowej, co trzeba uwzględnić przy wdrażaniu leczenia.

Wśród najważniejszych badań pomocniczych, które mogą pomóc w ustaleniu przyczyn wstrząsu kardiogennego, wymienia się:

• badania układu krążenia: pomiary ciśnienia tętniczego, echokardiografię, elektrokardiogram (EKG) oraz stałe monitorowanie rytmu serca,
• badania laboratoryjne wykonane z krwi, takie jak poziom elektrolitów oraz przede wszystkim troponiny,
• morfologię krwi obwodowej, w tym: poziom erytrocytów, hematokryt, hemoglobina, liczba leukocytów i płytek krwi oraz badania układu krzepnięcia i oznaczenie grupy krwi,
• pulsoksymetrię z gazometrią krwi tętniczej i żylnej,
• badania obrazowe, takie jak rentgen klatki piersiowej lub tomografia komputerowa jamy brzusznej,
• badania mikrobiologiczne w razie potrzeby.

Rezultatem zapaści może być zgon pacjenta, dlatego pomoc medyczna musi być natychmiastowa.

Rodzaje i objawy wstrząsu prowadzące do zapaści

Wyodrębnia się cztery rodzaje wstrząsów: hipowolemiczny, kardiogenny, obturacyjny oraz dystrybucyjny. Mają one dwie fazy: wyrównaną i niewyrównaną, które są niezależne od przyczyn powstania tego stanu u chorego i przyczyniają się do zapaści.

W pierwszej fazie organizm jest w stanie kompensować zaburzenia perfuzji tkankowej, co objawia się zawrotami głowy, znacznym pragnieniem, tachykardią oraz zmniejszeniem diurezy. Długotrwałe niedotlenienie może skutkować niewydolnością układu krążenia, a także hipoperfuzją narządów (skóry, mięśni, OUN, przewodu pokarmowego, wątroby oraz układu oddechowego). W fazie niewyrównanej dochodzi do znacznego i krytycznego osłabienia przepływu tkankowego, co wiąże się z hipotonią, zaburzeniami świadomości i zatrzymaniem krążenia. Niekiedy są to zmiany nieodwracalne, które mogą doprowadzić do zgonu pacjenta.

Leczenie wstrząsu kardiogennego

Leczenie wstrząsu kardiogennego jest objawowe i indywidualne dla każdego pacjenta. W dużej mierze zależy od przyczyn i objawów klinicznych. Podstawą leczenia jest utrzymanie drożności dróg oddechowych. Możliwe jest także zastosowanie mechanicznej wentylacji, jednak takie działanie może spowodować (lub nasilić) hipotensję, dlatego należy być przygotowanym na jej opanowanie.

W przypadku gdy chory zażywa leki na nadciśnienie tętnicze, należy je odstawić i skoncentrować się na prowadzeniu leczenia przyczynowego, czyli: tlenoterapii, przetaczaniu płynów w celu wyrównania elektrolitów oraz podawaniu środków obkurczających naczynia. Jeżeli wstrząs utrzymuje się pomimo leczenia, należy zastosować terapię, która zapobiega krwawieniom z przewodu pokarmowego, a także skorygować hipoglikemię.