Zastawka aortalna – niedomykalność, zwężenie, wymiana

Zastawka aortalna pozwala na swobodny przepływ krwi z lewej komory serca do aorty, a stamtąd – do całego układu krążenia. Mówi się, że jest to swego rodzaju furtka pomiędzy sercem a krążeniem obwodowym. Podczas skurczu serca płatki zastawki otwierają się, dzięki czemu krew może wpłynąć do aorty. Podczas skurczu dochodzi z kolei do zamknięcia zastawki na skutek wypełnienia jej płatków niewielką ilością krwi, cofającą się z aorty. Aparat zastawkowy jest niezwykle potrzebny do prawidłowego funkcjonowania serca.

Co to jest zastawka aortalna?

Zastawka aortalna to, innymi słowy, zastawka tętnicza znajdująca się w sercu. Jest to jedna z dwóch zastawek tętniczych w tym organie. Jej głównym zadaniem jest zapobieganie cofaniu się krwi z aorty do lewej komory podczas rozkurczu serca, kiedy to ciśnienie w owej komorze się obniża. Jak wygląda zastawka serca? Składa się ona z pierścienia oraz trzech płatków półksiężycowatych. Zlokalizowana jest między aortą a lewą komorą serca.

Niedomykalność zastawki aortalnej

Niedomykalność zastawki aortalnej, określana też jako „niedomykalność aortalna”, to dolegliwość objawiająca się niecałkowitym domykaniem się płatków zastawki. Sprawia to, że w komorze gromadzi się zbyt duża ilość krwi. W rezultacie jest ona przeciążona, jej funkcje zostają upośledzone, a serce się powiększa – wówczas mówi się o tzw. sercu bawolim. Najczęściej wada ta wykrywana jest u mężczyzn, a zachorowalność na nią wzrasta wraz z wiekiem. Można wyróżnić niedomykalność pierwotną i wtórną:

• niedomykalność pierwotna – związana jest z nieprawidłową budową płatków zastawki,
• niedomykalność wtórna – ma związek z poszerzeniem aorty wstępującej lub pierścienia zastawki.

Można wyróżnić następujące przyczyny niedomykalności zastawki aortalnej:

• pozapalne,
• wrodzone,
• poszerzenie lub uszkodzenie aorty wstępującej.

Niedomykalność może być również efektem brania niektórych leków. Czasem nie da się określić przyczyny problemu.

Objawy niedomykalności zastawki aortalnej to:

• duszności,
• kołatanie serca,
• szybkie zmęczenie podczas aktywności fizycznej,
• ból w rozwarstwieniu aorty,
• zawroty głowy i omdlenia.

Zwężenie zastawki aortalnej

Zwężenie zastawki aortalnej (stenoza zastawki aortalnej) to wada związana ze zmniejszeniem powierzchni zastawki. Doprowadza ona do problemów z przepływem krwi między aortą a lewą komorą serca. W lewej komorze zwiększa się ciśnienie, następnie dochodzi do przerostu mięśnia lewej komory. Jeśli powierzchnia zastawki wciąż się zmniejsza, konsekwencją może być upośledzenie czynności skurczowej lewej komory. Związane jest to z kolei ze zmniejszeniem jej frakcji wyrzutowej, czego efektem bywa niewydolność serca.

Najczęstszą przyczyną problemu jest proces zwyrodnieniowy z wtórnym wapnieniem. Sprzyjają mu również m.in. takie czynniki, jak:

• podeszły wiek,
• nadciśnienie,
• cukrzyca,
• palenie tytoniu,
• niewydolność nerek.

Objawy zwężenia zastawki bywają przez długi czas niewidoczne. Można jednak w pewnym momencie zauważyć:

• kołatanie serca,
• ból dławicowy,
• duszności,
• osłabienie.

Dwupłatkowa zastawka aortalna

Dwupłatkowa zastawka aortalna to kolejna, często spotykana wada serca. Zwykle wykrywana jest ona przypadkiem, podczas rutynowych badań. W przypadku tej wady zastawka zbudowana jest jedynie z dwóch płatków, co najczęściej wynika z nich niewłaściwego podzielenia się. Czasem nie powoduje to żadnych poważnych dolegliwości, jednak niekiedy sprzyja zwężaniu się drogi odpływu z lewej komory serca, co powoduje z kolei, że w lewej komorze wzrasta ciśnienie, dochodzi do przerostu tworzącego ją mięśnia, a finalnie – do zmniejszenia ilości wyrzucanej przez nią krwi.

Mechanizm powstawania tej wady nie jest znany. Mówi się, że może być ona związana z nieprawidłowym przepływem krwi w życiu płodowym bądź niedostateczną produkcją fibryny podczas rozwoju zastawek.

Wada ta przez lata często nie daje żadnych symptomów. Lekarze mogą jednak zauważyć takie objawy dwupłatkowej zastawki aortalnej, jak:

• niedomykalność zastawki aortalnej,
• zwężenie ujścia zastawki aortalnej,
• poszerzenie aorty wstępującej.

Wymiana zastawki aortalnej

W niektórych, poważnych przypadkach konieczna jest wymiana zastawki aortalnej – na protezę mechaniczną lub biologiczną. O jej wyborze decyduje lekarz razem z pacjentem:

• zastawka mechaniczna – jest trwalsza, jednak związana jest koniecznością przyjmowania leków przeciwkrzepliwych do końca życia,
• zastawka biologiczna – jest mniej trwała, jednak nie trzeba przy niej stosować wymienionych wyżej środków, należy jednak pamiętać, że wymienia się ją co 10-15 lat.

Wymianę zastawki dokonuje się podczas operacji, którą wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Chora zastawka usuwana jest całkowicie lub częściowo, a na jej miejsce wszczepiona zostaje proteza.

Operacja zastawki aortalnej może przebiegać przy wykorzystaniu różnych technik. Te małoinwazyjne związane są jedynie z częściowym nacinaniem mostka lub wykonaniem tej czynności poprzez boczną torakotomię. Niektórzy lekarze stosują również zastawki przezskórne – jest to tzw. metoda TAVI i polega na umieszczeniu ich przez skórę, a więc np. przez naczynia lub tętnicę udową. Zabieg ten przeprowadza się przez cewnik w korzeniu aorty. Wykonuje się go u pacjentów, u których niewskazana jest zwykła, chirurgiczna wymiana zastawki. Wynika to z tego, że wiąże się on z dość dużym ryzykiem – dużo zależy tutaj od wieku oraz obecności chorób przewlekłych.

Innym sposobem leczenia zastawki aortalnej jest tzw. plastyka, czyli – innymi słowy – naprawa zastawki. Warto jednak zaznaczyć, że do tego typu operacji kwalifikuje się najczęściej pacjentów z taką wadą aorty, w której zastawka jest zawieszona.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537136/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542205/