Zastawka trójdzielna – co to jest, niedomykalność, atrezja

Zastawka trójdzielna jest jedną z czterech zastawek serca, obok zastawki płucnej, mitralnej oraz aortalnej. Zapobiega ona cofaniu się krwi z prawej do komory do prawego przedsionka. To z kolei pomaga w płynnej i wydajnej pracy serca. Podczas skurczu serca dochodzi do jej zamknięcia i blokuje się tym samym połączenie między prawym przedsionkiem a prawą komorą. Dzięki temu krew pompowana jest we właściwym kierunku, a więc do samego pnia płucnego. Jakie wady zastawki trójdzielnej występują najczęściej?

Co to jest zastawka trójdzielna?

Zastawka trójdzielna zlokalizowana jest między prawym przedsionkiem a prawą komorą. Dzięki niej krew nie powraca do prawego przedsionka podczas skurczu prawej komory. Jedną z jej najczęstszych wad jest niedomykalność, która jednocześnie związana jest z wadą innych zastawek – głównie mitralnej.

Niedomykalność zastawki trójdzielnej

Co się dzieje, gdy nie dochodzi do domknięcia zastawki trójdzielnej? Wówczas, podczas skurczu komory, część krwi zostaje przepompowana do tętnic, a część cofa się do prawego przedsionka – całe to zjawisko określa się mianem „fali zwrotnej”. W wyniku tego przedsionek jest przeciążony i stopniowo się powiększa (dochodzi wówczas do rozciągnięcia jego ścianek). Z drugiej strony mięśnie komór pracują mocniej i grubieją. Zmiany w anatomii serca mogą prowadzić z kolei do jego niewydolności oraz zaburzeń jego rytmu.

Sama wadę tego typu nazywa się z kolei „niedomykalnością zastawki trójdzielnej” lub też „zespołu Barlowa”. Często występuje ona wraz ze zwężeniem zastawki mitralnej – łagodna niedomykalność zastawki mitralnej i trójdzielnej stanowi najpopularniejszą wadę zastawkową serca. Niedomykalność zastawki często powstaje jako wtórna zmiana wobec tej drugiej deformacji.

Przyczyny niedomykalności zastawki trójdzielnej

U osób dorosłych niedomykalność zastawki trójdzielnej zazwyczaj jest efektem innych chorób, takich jak:

• toczeń rumieniowaty układowy,
• zapalenie wsierdzia,
• zespół Marfana,
• choroba Whipple’a,
• reumatoidalne zapalenie stawów.

Bywa ona także rezultatem przyjmowania różnych leków.

Objawy niedomykalności zastawki trójdzielnej

Najczęstsze objawy niedomykalności zastawki trójdzielnej to:

• dyskomfort w prawym podżebrzu,
• uczucie gniecenia i osłabienia.

Jeśli wada jest zaawansowana, obserwuje się:

• wodobrzusze,
• szmery nad sercem,
• obrzęki,
• tętnienie w obrębie naczyń szyi i głowy.
• migotanie przedsionków.

Leczenie niedomykalności zastawki trójdzielnej

Leczenie niedomykalności zastawki trójdzielnej zależy od stopnia zaawansowania wady oraz nasilenia jej objawów. Jeśli nie daje ona żadnych symptomów, a ciśnienie w tętnicy płucnej jest prawidłowe (i wynosi mniej niż 60 mm Hg), nie wymaga ona leczenia. Ważne jest jedynie, aby zbyt dużo nie pić (a więc maksymalnie dwa litry na dobę), a także regularnie się ważyć. Jeśli w ciągu trzech dni twoja waga zwiększy się o dwa kilogramy, może to wskazywać na zatrzymywanie wody w organizmie, co z kolei doprowadza nieraz do niewydolności krążenia.

Jeżeli jednak niedomykalność zastawki trójdzielnej jest wadą wtórną, należy się skoncentrować na leczeniu przyczynowym. Jeżeli wada jest spora, może pojawić się duża dysfunkcja prawokomorowa oraz zastoje żylne. To z kolei oznacza gorsze rokowania. Jeśli jest to wada współistniejące, konieczna będzie korekcja zwężenia zastawki mitralnej, a nawet i zabieg niedomykalności trójdzielnej, związany z całkowitą wymianą zastawki.

Niedomykalność zastawki trójdzielnej u płodu

Często obserwuje się niedomykalność zastawki trójdzielnej u płodu – czasem jest to jednak wada małego stopnia, będąca wariantem normy. Należy ją potraktować zatem jako jeden z symptomów przemijających, który występuje podczas zwiększonej aktywności płodu. Zdarza się jednak, że oznacza ona pewne problemy i w ponad 50 proc. przypadków związana jest ona z zespołem Downa.

Warto zaznaczyć, że śladowa niedomykalność zastawki trójdzielnej występuje także u osób dorosłych i nie trzeba jej leczyć. Podobnie wygląda to w przypadku występowania tej wady u dziecka i u młodzieży, gdzie często jest ona przejściowym zjawiskiem. Nie jest wymagane wówczas leczenie ani postępowanie chirurgiczne.

Atrezja zastawki trójdzielnej

Atrezja to inaczej zarośnięcie zastawki trójdzielnej – na jej miejscu pojawia się błona włóknisto-tłuszczowa, która blokuje połączenie między prawą komorą a prawym przedsionkiem. Dostęp do prawej komory odbywa się poprzez ubytek w przegrodzie międzykomorowej, od strony komory lewej. Przy tej wadzie prawa komora jest najczęściej niedorozwinięta i posiada jedynie część wypływową pod zastawką płucną – ta z kolei jest zwykle zarośnięta bądź też zwężona.

Najczęściej skutkiem atrezji jest zmniejszenie bądź zwiększenie przepływu płucnego. Pod względem częstotliwości występowania jest to trzecia wada sinicza, i to sinica jest zwykle pierwszym symptomem tej choroby. Warto dodać, że jest ona wrodzona.

Objawy atrezji zastawki trójdzielnej

Objawy u pacjentów ze zmniejszonym przepływem płucnym to:

• duszności,
• niewielka wytrzymałość podczas aktywności fizycznej,
• tętnienie wątroby i żył szyjnych.

Najczęstsze objawy u pacjentów ze zwiększonym przepływem płucnym to:

• powiększona i tętniąca wątroba,
• tętnienie żył szyjnych,
• obrzęki.

Ponadto, jeśli odnotowuje się u chorych ubytek przegrody międzykomorowej, występuje szmer skurczowy.

Leczenie zarośnięcia zastawki trójdzielnej zależy od wad, które jej towarzyszą. Zdarza się, że od razu po urodzeniu dochodzi do niewydolności serca oraz wstrząsu kardiogennego. Wówczas wykonuje się operację kardiochirurgiczną, która pozwala dziecku przeżyć. Zapewnia ona przepływ płucny oraz natlenienie krwi. Kolejne operacje przeprowadza się trochę później.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5494422/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6630695/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7330354/